Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
УМКДМ ИГП РК Ю(К).doc
Скачиваний:
7
Добавлен:
05.02.2016
Размер:
751.62 Кб
Скачать

Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуінің картасы

Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы

Қазақ әдеп-ғұрып құқығы

Оқулықтармен қамтамасыз етілуі

Авторы

Атауы

 

 

Шыққан жылы

Дана

 

Заңдар. Нормативтік құқықтық актілер.

 

 

 

 

 

Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл: заң актілерінің жинағы

760б.

Алм.

2001

9

 

Қазақтын ата зандары : құжаттар, деректер.В10т. Т.1.Древний мир права Казахов

440б.

Алм.

2001

99

 

Қазақтын ата зандары : құжаттар, деректер.В10т.Т.2. Древний мир права Казахов

464б.

Алм.

2003

11

 

Қазақтын ата зандары: құжаттар, деректер.В10-т.Т.3. Древний мир права Казахов

 

 

2004

2

 

Қазақтың ата заңдары Древний мир права казахов. В 10т.Т.1.

632б.

Алм.

2004

3

 

Қазақтың ата заңдары Древний мир права казахов. В 10т.Т.2.

672б.

Алм.

2004

3

 

Қазақтың ата заңдары Древний мир права казахов. В 10т.Т.3.

616б.

Алм.

2004

5

 

Қазақтың ата заңдары Древний мир права казахов. В 10т.Т.4

552б.

Алм.

2005

6

 

Қазақтың ата заңдары Древний мир права казахов. В 10т.Т.5

544б.

Алм.

2005

5

 

Қазақстың ата заңдары: Древний мир права казахов Т.6.

 

 

2005

5

 

Қазақстың ата заңдары: Древний мир права казахов Т.7.

 

 

2005

15

 

 

 

 

 

163

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР об общественном и государственном устройстве/ Т. 1

 

 

1974

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.3

 

 

1979

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.7

 

 

1976

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.8

 

 

1976

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.10

 

 

1977

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.11

 

 

1974

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.12

 

 

1976

1

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.17

 

 

1974

3

 

Собрание действующего законодательства Каз. ССР/ т.18

 

 

1977

1

 

Указатель законов РК(1990-1997)

 

 

1997

1

 

 

 

 

 

12

 

Оқулықтар, оқу құралдары.

 

 

 

 

 

Мемлекет және құқық тарихынан хрестоматиясы.

 

 

1998

4

Маймақов Ғ.

ҚР-ның саяси-құқықтық тарихы: оқу құралы

176б.

Алм.

2000

9

 

Қазақстан Респ. Мемелекет және құқық тарихы: ТОБ

 

 

2001

30

Өзбекґлы С.

Қөпшелi қазақ оркентiндегi құқық.

 

 

2002

51

Артықбаев Ж. О.

Жеті жарғы. Оқу құралы

 

 

2004

100

 

Қазақтын ата заңдары. Древний мир права казахов. Т.8

 

 

2006

10

Сатанова Л.М.

ҚР-ның мемлекет және құқық тарихы: оқулық

224с.

Алм.

2010

20

 

 

 

 

 

 

Абиль Е.А.

ИГиП Казахстана: курс лекций.- 3-е издание

256с.

Караганда

2005

53

Абиль Е.

Государство право в Казахстане в 13-17 в.

 

 

1999

1

Абиль Е., Кузембайулы А.

История государства и права в древнем и раннем Казахстане

 

 

1999

22

Абиль Е.

История гос. и права РК: курс лекций

188с.

Аст.

2000

262

Абиль Е.

История гос. и права РК: учеб. пособие

188с.

Аст.

2001

184

Абдурахманова И. В.

ИГиП зарубежных стран

 

 

2004

13

Абдурахманова И. В.

ИГиП зарубежных стран

 

 

2007

2

Ашитов З. О.

Право суверенного Казахстана: Учеб.пособие

 

 

1995

2

Джампеисова Ж.

Роль присяги у казахов. Учеб. пособие.

 

 

2006

3

ДулатбековН. О. И др

Основы государства и права современного Казахстана

 

 

2000

3

Дулатбеков Н.

Хрестоматия гос. И права.

 

 

1998

2

 

История государства и права Казахской ССР. Часть 1./Л.В.Дюков.

 

 

1982

1

Жумаганбетов Т.С.

История государства и права РК: Учебное пособие.

 

 

2000

2

 

История государства и права: Учеб. программа / Сост. К.А.Жиренчин.

 

 

1998

1

 

История гос. И права: ТУП. / Сост. К.А.Жиренчин.

 

 

2001

10

 

История гос. И права: ТУП. / Сост. К.А.Жиренчин и др.

 

 

2003

10

 

История права и демократии: учеб. пособие

288с.

Алм.

2002

265

Кудайбергенов К.Ч.

История государства и права РК: учебно-метод. Пособие, том 1

272с.

Аст.

2003

17

Прудников М.Н.

ИГП заруб. Стран: Учебник

 

 

2004

2

Рогов В.А.

История государства и права России IX-начала XX вв. Учебник.

 

 

2006

1

Рыспаев К. Р.

Суверенное государство Казахстан: Учеб. пособие

 

 

1997

2

Сатанова Л.М.

История государства и права РК: учеб. пособие

272с.

Алм.

2008

20

Узбекулы С.

Хан Тауке и правовой памятник “Жеті жарғы”

 

 

1998

6

 

Хрестоматия по истории государства и права / М.Дулатбеков и др.

 

 

1989

1

 

Қосымша әдебиеттер. Монографиялар

 

 

 

 

 

Әйтеке би/Ә. Нұрпейісов(каз.,рус.)

224с.

Алм.

1998

29

 

Дала даналары.

 

 

2001

1

 

Егемінді, құқықтық, кәсіпқой және зайырла қазакстан мемлекетті і дамуының өзекті мәселелері.Актуальные проблемы развития суверенного и светского государства Казахстан

190б

Алм.

2001

265

Қуандыков Б.Ж.

Әйтеке Бәйбекулының би ретiндегi қызметi

 

 

2001

1

Маймақов Ғ.

Қазақ жері тұтастығының қалыптасуы: монография

 

 

2005

1

Артықбаев Ж.О.

Мемлекет және билік (Көне дәуір). 1кітап (СД)

 

Алм.

2006

1

Дулатбеков Н.

Қазақтың әдет-ғұрып заңдары. Обычное право казахов.

 

 

2006

2

Бердібаева Ә.Қ.

Қазақ әдет-ғұрып құқығындағы келісім-шарт институты/ Автореферат

 

 

2008

1

Зиманов С.З.

Қазақтың билер соты-бірегей сот жүйесі

216б.

Алм.

2008

2

Көмекова А.Қ.

Билік бөлу қағидасының қалыптасуы және оның жүзеге асу механизмі/ Автореферат

 

 

2008

1

Асқарбекқызы Н.

Көшпелі қазақ құқық жүйесіндегі қағидаттар/ Автореферат

28б.

Алм.

2009

1

Гайсин С.Т.

Қазақ әдет-ғұрып құқығы жүйесіндегі әмеңгерлік институты/Автореферат

27б.

Алм.

2009

1

 

 

 

 

 

 

Абенов Е.М.

Казахстан: Эволюция государства и общества

 

 

1996

1

Абиль Е.

Политические организации кочевников Казахстана: монография

192с.

Аст.

2001

5

Айткулова Н.Л.

Институт «Айып» в обычном праве казахов/ Автореферат

 

 

2002

1

 

Актуальные проблемы права: Сборник научных трудов.

 

 

1999

2

Алимжан К.А.

Вопросы теории обычного права: монография

320с.

Алм.

2003

2

Ауешова Б.Т.

Институт обязательства в обычном праве казахов и его значение в современности/ Автореферат

 

 

2006

4

Ахметов М.Д.

Местное самоуправление в политическом развитии Казахстана (историко-правовые аспекты)/ Автореферат

 

 

2000

2

Ахметова Н.С.

Обычное право казахов В 18 и в первой полов. 19 века

 

 

1997

3

Джампеисова Ж..

Казахское общество и право в пореформенной степи: Науч. Изд.

 

 

2006

3

Джунусов М.

Лики суверенитета. Суверенитет в призме социальной истории: монография

215с

М.

1994

1

 

Ереже-положение съезда биев (сборник правовых памятников и документов по истории обычного права казахов втор.половины Х1Х и нач. ХХ вв).

 

 

1997

1

Жиренчин К.А.

Политическое развитие Казахстана.

 

 

1996

1

Жумаганбетов Т.С.

Проблемы формирования и развития древнетюрской системы государственности и права VI-XII в.в.

 

 

2003

5

Жумаганбетов Т.С.

Проблемы формирования т развития древнетюркской системы государственности и права. VI-XIIвв./Автореферат

61с.

Алм.

2004

3

Зиманов С.

Казахский революционный комитет

196с.

Алм.

1981

1

Зиманов С.З.

Казахский суд биев-уникальная судебная система

 

 

2008

1

Зиманов С.З.

Казахский суд биев-уникальная судебная система (СД-диск)

 

Алм.

2008

1

Зиманов С.З.

Россия и Букеевское ханство: моногр.

171с.

Алм.

1982

1

Зиманов С.З.

Советская национальная государственность и сближение наций

223с.

Алм.

1983

1

Zimanov S.Z.

Kazak biyler mahkemesi-Emsalsiz Adil sistemdir

176

Almati

2008

3

Zimanov S.Z.

Kazakh biy court is the unique judicial sustem

200

Almaty

2008

3

Ищанова Г. Т.

Организация и формы деятельности казахского центрального комитета в 1920-1936 гг./ Автореферат

30с.

Алм.

2002

6

Карандашева А. А.

История договорного права азахстана ХY-XX вв./ Автореферат

 

 

2004

1

Кожахметов Г. З.

Государственная дума и народы степного края в 1905-1917 гг.

 

 

1999

8

 

Концепция государственно – правовой политики РК до 2010 г.

 

 

2002

21

 

Концепция правовой политики Казахстана: реалии и перспективы/ Материалы конференции

263с

Алм.

2004

6

 

Лучшие рефераты по истории государства и права.

 

 

2001

2

 

Материалы по казахскому обычному праву/ Сборник

 

 

1998

6

 

Материалы по истории государства и права Казахстана

 

 

1994

3

Нарикбаев М.

От наших биев до Верховного Суда

 

 

2000

72

Нарикбаев М.

От наших биев до Верховного Суда (СД-диск)

 

Алм.

2000

1

Нәрікбаев М.С.

Құқық пен заңдылық төңірегіндегі ойлар (СД-диск)

 

Алм.

2005

1

Нәрікбаев М.

Ұлы билерімізден Жоғарғы Сотқа дейін

 

 

1999

1

Нәрікбаев М.

Ұлы билерімізден Жоғарғы Сотқа дейін (СД-диск)

 

Алм.

1999

1

Нурлин А.Қ.

Қазақ әдет-ғұрып құқығы жүйесіндегі билер институты ( VII-VIII ғасыр)

32б.

Алм.

2004

3

Нурпеисов Е.К.

Гос-во Казахстан: от ханской власти к президентской Республики

 

 

1995

3

Нұрпейісов Е.К. и др.

Қазақстан мемлекеті: хаңдық биліктен президенттік Республикаға дейін.

 

 

1996

5

Өсерұлы Н.

«Қазақтың әдет-ғұрпына шариаттың әсерін зерттеу»/Автореферат

42б.

Алм.

1997

3

Өсерұлы Н.

Қазақтың үкім кесімдері ( Ата мұраң-асыл қазынаң)

104б.

Алм.

1994

90

Патрушев А.

Германская история: научное издание

 

 

2003

1

 

Правовое обеспечение суверенитета РК: К 10-летию РК: Материалы межд. Научно-теоретич. Конф. (Астана, 2000)

 

 

2001

45

 

Хрестоматия по ИгиП заруб. Стран. Т.1

 

 

2004

6

 

Правовое обеспечение суверенитета РК: вопросы теории и практики: Материалы междунар. Научно теоретической конф. .

 

 

2001

10

 

Правовое развитие Казахстана за 10 лет государственной независимости : мат. конф.

248с.

Аст.

2002

8

 

Проблемы казахского обычного права: материалы конф.посвящ.памяти Т.М. Культеева( 1911-1953)

 

 

1989

1

Сартаев С.

Образование и становление Казахской Советской государственности

130с.

Алм.

1960

1

Сартаев С., Узбекулы С.

Политическая и правовая история Казахстана: документы и материалы конца 19-начала 20 вв.

528с.

Алм.

2000

7

Смагулов А.А.

Шариат заңдарындағы адам құқықтары мен бостандықтары және олардың дәстүрлі қазақ қоғамындағы іске асу ерекшеліктері/Автореферат

31б.

Алм.

2009

1

Смағұлова А.С.

Қазақ әдет-ғұрып құқығындағы мұра мен мұрагерлік және оның қоғамдағы рөлі/Автореферат

32б.

Алматы

2004

2

Созақбаев С.

Тауке хан. Жетi жарғы.

 

 

1994

3

 

Становление правового государства и конституционный процесс в РК; Монография/ М.Т. Баймаханов и др.

 

 

2001

50

 

Становление правового государства и конституционный процесс в РК; Монография/ М.Т. Баймаханов и др.(СД-диск)

 

Алм.

2001

1

Тайшыбай З.

Жақып Ақбаев. Күрескерлік өмірбаяны: монография

90б.

Алм.

1997

3

 

ТУП Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы (каз,рус)

 

 

2005

1

Фукс С.Л.

Обычное право казахов в 18-первой половине 19 века

224с.

Алм.

1981

2

Фукс С.Л.

Очерки истории государства и права казахов в XVIII и первой половине XIX в./ Под ред. С.Ф. Ударцева

 

 

2008

1

 

Эволюция государственности Казахстана/ Материалы конференции

 

 

1996

2

Хартли Т.С.

Еуропа – қоғамдастығы құқығының негіздері

 

 

1999

5

Шапахқызы У.

1640 жылғы Монғол-Ойрат заңы/Автореферат

30б.

Алм.

2001

1

 

 

 

 

 

1620

 

2011

 

 

 

 

 

Оқулықтар. Оқу құралдары.

 

 

 

 

Дулатбеков Н.

ҚР мемлекет және хұқ тарихынан: хрестоматия

140б.

Қарағанды

1994

7

Ашитов З.О.

Егемен Қазақстанның құқы: Оқу құралы

256б.

Алм.

1997

1

Маймақов Ғ.

ҚР-ның саяси-құқықтық тарихы: оқу құралы (CD-ROM библ.КазГЮУ)

 

Алм.

2000

2

 

Қазақтың ата заңдары: құжаттар, деректер және зерттеулер. 10 томдық. 1-том. (қаз.,рус., тюрк.)

440с.

Алм.

2001

1

Ахметова Н.С.

История государства и права РК с древнейших времен до наших дней: учебник (CD-ROM)

б.с.

Караганда

2002

1

 

ҚР мемлекет және құқық тарихынан хрестоматия

157б.

Аст.

2004

2

 

ҚР мемлекет және құқық тарихы: оқу құралы

229б.

Қарағанды

2008

2

Сатанова Л.М.

ҚР-ның мемлекет және құқық тарихы: оқулық (СД биб.КазГЮУ)

 

Алм.

2010

2

Әлдибеков Ж.С.

Қазақстан Республикасы мемлекет және құқық тарихы: дәрістер жинағы

200с.

Алм.

2012

40

 

 

 

 

 

58

Нурпеисов Е.К.

Государство Казахстан: от ханской власти-к президентской республике: учеб.пос.

88с.

Алм.

1995

171

Узбекулы С.

Хан Тауке и правовой памятник “Жеті жарғы”: учеб.пос.

88с.

Алм.

1998

21

Абиль Е.А.

Государство и право в Казахстане в 13-17 в.в.: учеб.пос.

85с.

Петропавловск

1999

50

Абиль Е.А.

История государства и права в древнем и раннесредневековом Казахстане: учеб.пос.

69с.

Петропавловск

1999

51

Абиль Еркин

История государства и права РК (с древнейших времен до начала XX века): курс лекций

188с.

Аст.

2000

90

Жумаганбетов Т.С.

История государства и права РК (древность и средневековье): учеб.пос.

88с.

Алм.

2000

13

Каняшин Ю.Н.

Очерки по истории права в средние века. Собственность: учеб.пос.

258с.

Алм.

2000

14

Абиль Е.А.

История государства и права РК (с древнейших времен до 1992 года: ( учеб.пос.

188с.

Аст.

2001

3

Аюпова З.К.

ИГП РК: учеб.пособие

160с.

Алм.

2001

2

Каняшин Ю.Н.

Очерки истории права и экономики средневековья: учеб.пос.

340с.

Алм.

2002

2

Абиль Е.А.

История государства и права Казахстана: курс лекций

256с.

Караганда

2005

33

 

 

 

 

 

450

 

Ғылыми әдебиеттер

 

 

 

 

 

Қазақ әдет-ғұрып құқығының материалдары (қаз., рус)

208б.

Алм.

1996

59

Өзбекұлы С.

Көшпелі қазақ өркениетіндегі құқық: Монография (қаз.,рус)

224б.

Алм.

2002

2

 

Заңдарды әзірлеу саласында Халықаралық қоғамдастықтың және Еуропалық Одақтың озық практикасы

224б.

Аст.

2005

13

 

Билер соты мен ұлттық дәстүрлердің жандануы: заңшығармашылық және әлеуметтік тәжірибе

192б.

Қарағанды

2008

1

Омарханов Қ.

Дәстүрлі құқықтағы билер соты. 2-кітап

320с.

Алм.

2008

1

 

Қазақтың ата заңдары: Құжаттар, деректер және зерттеулер. 10 томдық. 9-том. (қаз.,рус.,)

568б.

Алм.

2008

2

 

Қазақтың ата заңдары: құжаттар, деректер және зерттеулер. 10 томдық. 10-том. (қаз.,рус.,)

590с.

Алм.

2009

2

Әлдибеков Ж.С.

Қазақстанның XVII ғасырдың соңғы ширегі - XVIII ғасырдың алғашқы жартысындағы саяси құқықтық қалыптасуы және дамуының тарихи теориялық мәселелері/Автореф.

49с.

Аст.

2010

2

Әлімжан Қ.

Қазақтың кәдуілгі құқығы ережелерінің авторлық көркем әдебиетте, фольклорда және музыкада көрініс табуы: ғылыми басылым

51с.

Алм.

2010

2

Әлімжан Қ.

Яков Гавердовский қазақтың кәдуілгі құқығы туралы (Жеті жарғы жайлы алғашқы жазба дерек): ғылыми басылым

56с.

Алм.

2010

2

Байжанова Қ.Ө.

Қазақ әдет-ғұрып құқығы бойынша меншік институты/Автореферат

29с.

Алм.

2010

1

Далабаева Т.Қ.

Мемлекетаралық аймақтық интеграция: саяси-құқықтық аспектілері/Автореферат

27с.

Алм.

2010

1

Жақсымбетов Б.П.

Шәкәрім Құдайбердіұлының биліктері мен соттық шешімдері/Автореферат

28с.

Алм.

2010

1

Тастекеев Қ.Қ.

Қазақстанда аралық соттың пайда болу тарихы және дамуы/ Автореф.

28с.

Аст.

2010

3

Шапақ У.

Қалмақ хандығының мемлекеттік құрылысы және құқықтық жүйесі/Автореферат

49б.

Аст.

2010

3

 

 

 

 

 

95

Сапаргалиев М.С.

Возникновение Казахской Советской государственности (1917-1920 гг.): науч.изд.

129с.

Алм.

1948

1

Сапаргалиев Г.

Карательная политика царизма в Казахстане (1905-1917 гг.)

376с.

Алм.

1966

1

Баймаханов М.Т.

Становление суверенитета РК (государственно-правовые проблемы)

153с.

Алм.

1994

5

 

Материалы по истории государства и права Казахстана. Вторая половина XIX - начало XXвв./ С.Сартаев

280с.

Алм.

1994

86

 

Материалы по казахскому обычному праву: Сборник / Т.М.Культелеев

464с.

Алм.

1998

6

Кони А.Ф.

Избранные труды и речи

640с.

Тула

2000

3

Молдабеков Ж.Ж.

Государственность Казахстана: эволюция становления: к 10-летию независимости РК

160с.

Алм.

2001

10

 

Становление правового государства и конституционный процесс в РК: Монография

287с.

Алм.

2001

91

 

Правовое развитие Казахстана за 10 лет государственной независимости: материалы научно-практ.конф.

248с.

Аст.

2002

8

Жуанышпаева А.Т.

Парламентская демократия в дореволюционном Казахстане: маг.дис.

66с.

Аст.

2004

1

Кудайбергенов К.Ч.

Юрист и адвокат Райымжан Марсеков (анализ ранних государственно-правовых взглядов). Монография

126с.

Аст.

2004

1

 

Материалы межвузовский научн.практ.конф."Правовая система Казахстана: Проблемы и перспективы развития", посвященной к.ю.н.Жакыпу Акбаеву

386с.

Павлодар

2004

8

 

Материалы межвузовской науч.-практ.конф. "Правовая система Казахстана: Проблемы и перспективы развития!, посвященной к.ю.н.Жакыпу Акбаеву / Р.С.Арын

386с.

Павлодар

2004

2

Сергазинов Б.Р.

Государственно-правовые взгляды Мустафы Чокая/Автореферат

25с.

Алм.

2005

1

Фукс С.Л.

Очерки истории государства и права казахов в XVIII и первой половине XIX в: Приложение к ежегоднику истории права

816с.

СПб.

2008

1

Кожахметов Г. З.

Становление национальной государственности в Казахстане в условиях советской автономии (1917-1936гг.)/ Автореферат

48с.

Алм.

2010

1

 

Қосымша әдебиеттер

 

 

 

 

Өсерұлы Н.

Қазақтың үкім-кесімдері

104с.

Алм.

1994

64

Нәрікбаев М.С.

Ұлы билерімізден жоғарғы сотқа дейін

192с.

Алм.

1999

20

 

Қазақ елінің сот билігі: Ежелгі және бүгінгі тарихы (қаз.,рус.,англ.)

208с.

Аст.

2003

1

 

 

 

 

 

 

Абдильдин С.

Один день в многовековой истории Казахстана: К десятилетию независимости РК

74с.

Аст.

2001

1

Валиханов Ч.

Записки о судебной реформе

102с.

Алм.

1999

14

 

 

 

 

 

326

Дәріс конспектілері

Тақырып №1. Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихының пәнi, әдiсi, кезеңдерi.

Қазақстан Республикасы егеменді тәуелсіз мемлекет. Оның өз тәуелсіздігіне қол жеткізген күні 1991 жылғы 16 желтоқсан. Осы кезеңге дейін де бұл мекенде талай мемлекеттер шаңырақ көтеріп, өркендегенін, кейін тарих сахнасынан біржола өшкенін білеміз. Бұл мемлекеттік бірлестіктер халқының басым бөлігі ежелгі түрік халықтары болды. Түрлі тарихи жағдайларға байланысты мемлекеттер пайда болып, жойылып отырды, ал халық жаңа жағдайға бейімделіп келді. Ежелгі сақ тайпалары, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттері мен түрік қағанаты дәуіріндегі мемлекеттер, Шыңғыс хан шапқыншылығынан кейін өмір сүрген көптеген мемлекеттер Қазақстан территориясын мекендеген халықгардың мемлекеттері болды.

Қазақ халқының атауымен аталған Қазақ хандығы 300 жылдай өмір сүрді. Міне осы мемлекеттердің бәрі де бүгінгі Қазақстан Республикасыньщ байырғы халқы — қазақтардың әр кезеңдегі мемлекеттік бірлестіктері болған деп айта аламыз.

Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы пәні еліміздің территориясында өмір сүрген түрлі мемлекеттердің қоғамдық-саяси құрылысы мен құқықтық қатынастарының даму ерекшеліктерін зерттейді. Бұл мемлекеттердің негізі бір қазақ халқы болғандықтан, олардың саяси-құқықтық тарихы бүгінгі Казақстан Республикасына тікелей байланысты болмақ.

Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы тарихи және кұқықтық ғылым болып табылады. Ол қоғам тарихының бір бөлігі болғандықтан мәдениет тарихы, әдебиет тарихы, техника тарихы, т.б. салалық тарихи ғылымдармен қатар тұрады, тарих ғылымының жалпы зандылықтарын басшылыққа алады.

Құқықтық ғылым ретінде ол Қазақстандағы мемлекет пен құқықтың тарихын, олардың әрбір тарихи кезеңдерге сәйкес заңдылықтары мен ерекшеліктерін, пайда болуы мен жойылуын хронологиялық реттілікпен зерттейді.

Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы мемлекет және құқық теориясы, мемлекет және құқықтың жалпы тарихы, Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы т.б. салалық заң ғылымдарымен тығыз байланысты. Заң ғылымының көрсетілген салалары тарихилық принципі тұрғысынан Қазақстан Республикасы мемлекет және құқық тарихынан бастау алады әрі болашақта саяси-құқықтық тарихтың объектісіне айналады.

Тақырып №2. Қазақстан аумағындағы алғаш қауымдық құрылыс және әскери демократия. Сақ тайпалары. Ежелгі ғұндардың мемлекеті.

Алғашқы қауымдық құрылыс адамдардың тарихының ең ұзақ кезеңі. Адамдар табиғаттан бөлініп қоғам болып өмір сүргенге дейін, миллиондаған жылдарды бастан өткеріп, тас дәуірі, мыс дәуірі, қола дәуірі сияқгы ондаған мың жылдарға созылған кезеңдерді өткізді. Тарихты бұлай дәуірлеу өндіріс құрал-жабдықтарьн пайдалануға және жетілдіруге байланысты болған.

Адамдар бірден қоғам болып өмір сүрген жоқ, олар алғашқы кезде, тас дәуірінде тобыр ретінде өмір сүрді. Тобыр тәртіппен реттелмейтін адамдардың тобы. Табиғаттың дүлей күшіне оған қарсы бірігіп күресу кажеттігі адамдарды біріктірді. Мұндай тобырда күштінің дегені болды немесе биологиялық көрсеткіштер үсгемдік етті. Тобыр жағдайындагы некенің түрі топтық неке болды.

Біртіндеп рулық қоғам қалыптасты. Рулық қоғамның басты ерекшелігі ол туыстас адамдардың қауымдастығы болып, ру ішінде некеге тұруға тыйым салынды. Мұндай некені экзогамиялық неке дейді. Осылай рулық қоғамда биологиялық емес әлеуметтік көрсеткіштер немесе алғашқы қоғамдық дәстүрлік тәртіп үстемдік құра бастады.

Адамдар арасында тұрақгы неке мен отбасы қалыптасты. Неке мен отбасы да ұзақ эволюциядан өтті. Олардың түрлері туралы арнайы әдебиеттерде айтылғандықтан біз оған тоқталмаймыз.

Жақын рулардың бірлестігінен тайпалар құрылды. Ұзақ ғасырлар табиғаттың дайын өнімдерін жинаумен және аңшылықпен айналысқан адамдар біртіндеп жер және мал шаруашылығына көшіп, өздері өнім өндірушілерге айналды. Мұның өзі басы артық өнімнің пайда болуына әкелді.

Алғашқы қауымдық құрылыста адамдар арасында шын мәніндегі теңдік болды.Ру мүшелері бір-бірімен тең болды.Тайпаларға біріккен рулардың да мүмкіндіктері тең болды.Рулық қоғамдағы биліктің жоғарғы органы ру мүшелерінің сайлап қойған халық жиналысы болды.Жиналысты сайлап қойған беделді ру ақсақалы басқарды.Ру ақсақалының басқа ру мүшелеріне үстемдігі болмады.Барлық мәселелер өзара келісіммен,ымырамен шешілетін.

Рулық қоғамға сай отбасын ғылымда патриархалдық отбасы дейді.Мұндай отбасында ер адамның-әкенің билігі жүрді.Ер адам отбасын асыраушы әрі әулетті жалғастырушы болып есептелді.

Алғашқы қауымдық құрылыста мемлекет те,құқық та болмады.Себебі рулық қоғамдық қатынастар мемлекет және құқық сияқты қондырмаларды қажет етпеді.өзін-өзі басқаратын рулық қоғамда құқықтың ролін моральдық,адамгершілік нормалар,әдет-ғұрыптар мендәстүрлер атқарды.

Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырау кезеңін әскери демократия кезеңі деп атайды.Бұл ұзақ уақытқа созылған алғашқы қауымдық құрылыс мемлекеттің пайда болуы арасындағы көпір іспеттес кезең.

Алтын адам дәуіріндегі және одан кейінгі сақ тайпаларында мемлекеттің белгілері болғандығын көреміз.Ең алдымен рулар үлкен тайпаларға,тайпалар тайпалық одақтарға бірікті.Осы тайпалық одақтар алғашқы мемлекеттік құрылымдар болды.Оларды көсемдер немесе сақтардың патшалары басқарды.Сақ патшалары әскер басшысы болып саналып,соғыс және бітім мәселесін,көшіп-қону,көрші елдермен қарым-қатынастарды реттеді.Сақ тайпаларындағы патшалық билік тек бір рудың қолында болды.Кейде патшалардың рөлінде әйелдердің де болғандығын көреміз.Есік қорғанынан табылған Алтын адам аталып кеткен сақтардың патшазадасы оларда мемлекеттік институттың көп белгілерінің болғандығын көрсетеді. Сондай-ақ парсылардың әйгілі Кир патшасын талқандаған массагеттердің көсемі Томиристің де патшалығының мемлекеттік құрылымы белгілерінің болғанын байқауға болады.

Б.э.д.4-3-ғасырларда сақтарда мемлекеттіліктің ең басты белгілерінің бірі -жазу пайда болған.Жазу мемлекетік қарым-қатынастың даму қажеттілігінен туатыны белгілі.

Қазақстан жерінде мекендеген алғашқы көшпелі тайпалар одағының бірлестігі сақтар алғашқы қауымның ыдырау, мемлекеттік құрылымдардың қалыптасу дәуірі- әскери демократия кезеңінде өмір сүрді. Сонымен қатар сақтарда мемлекеттің қалыптасу белгілері де кеңінен кездесті.Көшпелі өмірдің,сыртқы жаулармен күрестің ықпал етуімен сақтар бірлестігі әлі де буыны бекімеген, әскери демократиямен шектелген құрылым болды.

Қазақстан жерінде қалыптасқан алғашқы мемлекеттік құрылымдардың бірі- ғұндардың мемлекеті.Бұл көшпелі тайпалар мемлекеттігінің алғашқы көрінісі. Таза түрік тілдес тайпалық бірлестіктер болған ғұндар тарихта өте терең із қалдырды.

Б.э.д. 4-ғасырда Қытай деректері алғаш рет ғұндарды өздерінің қарсыласы ретінде атап, олармен болған соғыстарда алма кезек жеңістердің болғанын жазады. Ғұндардың батыстағы көршілері сақтар екендігі айтылады.

Ғұндардың империясы жоғарыдан төменге дейін түгелдей әскери және азаматтық биліктің жымдасқан үлгісі болды.Тәңірқұтының деспотиялық билігіне негізделген мемлекеттік аппарат тоқтаусыз жұмыс істеді.Оның үстіне ғұндардың империясы аса бай мемлекет болды. Ғалымдардың есептеуі бойынша гүлденген дәуірде әр адамға 19 бас мал, күйзеліске ұшыраған кезде 5-9 бас малдан келген.Оның үстіне ғұндарға жаулап алған жерлерден алым-салық пен сыйлықтар үзіліссіз келіп жатты.

Ғұндардың құқықтық жүйесі туралы деректер тым мардымсыз.Мал отбасының меншігі болған.әр отбасы мал бағатын белгілі бір территорияға ие болған.Ол территорияны бүкіл ру болып қорғаған.Ғұндарда әмеңгерлік жүйе өмір сүрген.Ұрлық жасағаны үшін отбасы мүшелері түгел жауап беретін.Осыларға қарап ғұндарда әдет-ғұрып құқығы қолданғандығын байқауға болады.

Тақырып №3. Қазақстан аумағындағы ерте феодалдық мемлекеттер

4-ғасырдың ортасында Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан жерінде әлемдегі аса қуатты империяның бірі Көне Түрік империясы құрылды. Сонымен қатар жаңа этникалық тип-түрік тілдес халықтардың іргесі қаланды.

Бірінші қаған Құтлұқ болды, оны Елтеріс қаған деп атады. Оның жақын көмекшісі әрі кеңесшісі түріктердің тамаша ерлік істері мен өсиеттерін құлпытастарға жаздырып қалдырған Тоныкөк болды. Қапаған қағанның тұсында (691-716) екінші Түрік қағанаты өзінің әскери-саяси қуатының гүлдену дәрежесіне жетті. Түріктер солтүстік Қытайға бірнеше сәтті жорықтар жасады, қидандарды, Енисей қырғыздарын талқандап, Туваны бағындырды. Осылай Қапаған қаған Орталық Азияның билеушісіне айналды. Оның әскерлері Соғды жеріне дейін барды. Білге және Күлтегін қағандар-дың тұсында да түріктердің қуаты артып тұрды. Ішкі соғыстардан 744 жылы Екінші Түрік қағандыгы құлап, Ашина әулетінің билігі тоқтады.

Түрік қағандары Ашина әулетінен (династиясынан) тарағандардан ғана сайланатын. Қағандарды қалыптасқан тәртіп бойынша Он оқ тайпаларының беделді өкілдері, әскер басылар мен басқа да беделді адамдардың жиыны сайлайтын. Түріктердің мемлекеті құлап, шетел басқыншыларына қарсы күресті бастаған билеуші әулеттің өкілдері өздерін қаған деп жариялаған кездері де болған.

Қағанның жанында қаған әулетінің белді мүшелерінен, әскер басылар мен ұлыстар басшыларынан т.б. беделді қоғам мүшелерінен тұратын қаған кеңесі болған. Көне дәстүр бойынша қаған өзін орнынан сырғытып жіберуге құқылы кеңестің шешімін жоққа шығара алмайтын. Қағанның билігін осылай шектеу мемлекеттің тек алғашқы кезеңінде орын алған болса керек. Қаған шынында мүшелерін өзі тағайындайтын қаған жанындағы кеңеске ешқандай тәуелді болмаған.

Қаған билігі билеуші әулет ішінде мұраға беріліп отырған. Биліктің атадан балаға ғана емес, ағадан жасы үлкен ініге берілу дәстүрі осы Түрік қағандықтары тұсында қалыптасқан. Биліктің дәл кімге берілуі көп жағдайда нақгы қалыптасқан әлеуметтік- саяси жағдайға қарай шешіліп отырған деп тұжырымдауға болады.

Көне Түрік қағанаттарында қалыптасқан хан сайлаудың мұндай дәстүрі кейін қазақ хандарын сайлау кезінде жалғасты.

Түрік қағанатында қағаннан соң ұлығ, жабғу, тегін, шад, елтебер, тархан, бек, бұйрық, тұтық т.б. сияқгы көптеген лауазым иелері болған. Осыған қарағанда қағандықта көп сатылы билік органдары болса керек. Жабғу, тегін, шад сияқгы жоғары лауазымдарға қағанның балалары мен туыстары тағайындалды.

Түрік қағандығында қағаннан бастап ру-тайпа бастығы бектерге дейін жиырма сегіз дәрежелі лауазым иелері болған.

Түрік қағанаттары сол кезең үшін дамыған мемлекеттік құрылыс жағдайында өмір сүрді. Оның мемлекеттік аппаратында көптеген лауазым иелері қызмет етті.

Карлұқ, Оғыз, Қимақ, Қыпшақ, Карахан мемлекеттерінің, Найман және Керей ұлыстарының қоғамдық-саяси құрылысы.

Түрік канағаттарынан соң Қазақстан территориясында Қарлұқ мемлекеті (756-940), Оғыз мемлекеті (ІХ-ХІ ғ-ң басы), Қимақ қағанаты (ІХ-ХІ ғ-ң басы), Қарахан мемлекеті (942-1210), Қарақытайлар мемлекеті (1228-1213), Найман және

Керей ұлыстары, Қыпшақ хандығы (XI ғ-ң басы - 1219) сияқты мемлекеттер өмір сүрді. Бұл мемлекеттерді түрік қағанаттарының заңды жалғасы деуге болды. Себебі түрік қағанатындағы халықтар кейіннен осы мемлекеттердің құрамына кірді. Олардың қоғамдық-саяси қүрылысы, шаруашылығы мен тұрмысы, мәдениеті, діни наным-сенімдері де ұқсас болды. Түргеш, сонан соң Қарлүқ қаған-дықтары кезінде Қазақстанға ислам дінін таратушы араб әскерлері кірді. Карахан мемлекетінде ислам мемлекеттік дінге айналды.

Қарлұқ қағандығы (756-940) VIII ғасырдың ортасында түргештердің орнын басу үшін қарлұқ тайпалары мен оғыздардың күресі нәтижесінде пайда болды. Бұған дейін қарлұқтар Монғолия жерінде тұрған еді. 766 жылы Жетісу қарлұқтарға қарады. Сонан кейін қарлұқтар шекарасын шығыста Қашғарға, оңтүстікте Ферғанаға дейін созды. Қарлұқтардың мемлекетінің құлауына ішкі тартыстар және сыртқы жағдайлар себеп болды.

Оғыздардың басшыларының қатаң салық саясаты халықтың наразылығын тудырды. Бір жағынан селджуктердің, екінші

жағынан қыпшақтардың соққысынан оғыздардың мемлекеті XI ғасырдың басында құлады.

Қимақ қағанаты (ІХ-ХІ ғ-ң басы). IX ғасырда Алтай мен Сырдария аралығындағы көптеген тайпаларды біріктірген Қимақ мемлекеті пайда болды. Бұл мемлекеттің саяси ядросы шығыс Қазақстан жерінде тараған имақ (қимак) тайпасы болды. Қимақ одағы алғашында 7 тайпадан тұрды. Кейінірек 12 тайпаға жетті. Қимақтар бірлестігі конфедерациялық мемлекет болды.

Қимақтардың басшысын алғашында шад-тутук, онан кейін жабғу, қаған деп атады. Қағанның қолында біршама билік болды. Ол тайпаларға өз өкілдерінен басшылар тағайындады. Соңынан қимақтардың 11 тайпаларының басшылығы мұраға қалдырылды. Осылай ұлыстық-тайпалық жүйе қалыптасты. Мұның өзі жергілікті тайпа басшыларының сепартизмін күшейтті. Олардың кейбірі орталық билікке жартылай бағынған хандарға айналды да ыңғайлы кезде мемлекеттік билікті тартып алуға бейім тұрды.