І-комплекс
|
|
І комплекс-НАДН-дегидрогеназа, ФМН, FeS-белоктар. НАДН-тәуелді дегидрогеназа субстраттың тікелей тотығуы реакциясын катализдейді. НАД+-кофермент және сутектің акцепторы қызметін атқарады. Сутек тасымалдаушысына ФМН-коферменті ол ферментке ќосылѓан сутегініњ ќосып электрон мен Н+ ЃeS-белок арќылы убихинонѓа береді. І-комплекстіњ негізгі ќызметі-б±л НАДН-тан электрон мен Н+ -ті убихинонѓа жеткізу. Сол арќылы Н+ -тіњ мембранааралыќ кењістікке ауысуын атќару. |
Іі-комплекс
|
|
ІІ-комплекс ФАД-тєуелді сукцинатдегидрогеназа жєне ЃеS-белоктар. Б±л ферментте Н+ мен е- -ныњ бірінші ретті ќабылдаушылары болып табылады. Коферменті ФАД ол субстраттыњ акцепторы болып табылады. ФАД пен ФМН ферментке простетикалыќ тор ретінде мыќты байланысады. ФМН ферменттіњ белоктыќ бµлігімен мыќты байланысќан негізгі ќызметі сукцинаттыњ тотыѓуынан т‰зілген е- -ды жєне Н+ -ті убихинонѓа тасымалдайды. |
Убихинон
|
|
Кофермент Q-белоксыз компонент изопренніњ туындысы. Убихинон атауы оныњ табиѓатта кењ таралѓандыѓымен байланысты. Негізгі ќызметі е- -ды цитохромѓа, ал Н+ мембранааралыќ кењістікке жеткізу. |
Ііі-комплекс
|
|
ІІІ-комплекс-QН2 -дегидрогеназа цх в жєне цх С1-ден т±рады. Б±л комплекс ќ±рамына ЃеS-белоктарда кіреді. Б±л фермент кофермент Q-ді тотыќтырып е- -ды цх С-ѓа тасымалдауды µткізеді. Цитохромдар -б±л гемпротеинді белоктар е- -дар цх в-дан цх С1, сонан кейін цх С-ѓа темір ионыныњ тотыќсыздануы жєне ќайтадан тотыѓуы арќылы беріледі. Ѓе3+ + е- Ѓе2+ Негізгі ќызметі е- -ды цх С-ѓа тасымалдау. Н+ -мембранааралыќ кењістікке ауысуын атќару. |
Цитохром с
Цитохром С-кіші молекулалы гем ќ±рамды белок мембранасыныњ липидтік ќабатында ќорѓалуѓа ќабілетті.
IV-комплекс
|
|
IV-комплекс-цитохромоксидазалар цх а, цх а3. Олардыњ оталыќ иондары Си2+. Си2+ + е- Си + Негізгі ќызметі е- -ды цх С-дан О2 -ге дейін жеткізу. Н+ -тіњ мембранааралыќ кењістікте ауысуын атќару. |
Тыныс алу тізбегіндегі аралыќ тасымалдаушылардыњ протондар мен электрондарды тасымалдауыныњ кезектескен реакцияларыныњ реті 7 сур.
|
|
Сур. 7. Н+ жєне е- тасымалдаушы комплекстер.
|
|
Сур. 7. Тыныс алу тізбегіндегі комплекстердіњ реті.
Процесс Н+ мен е- -ды тотыѓушы субстраттан коферменттер НАД+ немесе ФАД ауыстырудан басталады. Б±л бірінші стадияны катализдеуші дегидрогеназаныњ НАД -тєуелді немесе ФАД -тєуелді болуымен айќындалады. НАД -тєуелді жаѓдайда протон доноры ретінде иозцитрат, -кетоглутарат, малат, пируват, глутамат ќатысады. ФАД -тєуелді жаѓдайда протонныњ доноры -сукцинат, ацил-КоА, -глицерофосфат болады. Егер процесс НАД+ арќылы басталса келесі протон ауыстырушы ФМН болады. ФМН-дан протон мен электрон кофермент Q-ѓа ауысады. ФАД-тєуелді дегидрогеназадан протон мен электрон бірден убихинонѓа, бірінші комплексті айналып µткендей, беріледі. Убихиноннан ары ќарай протон мен электрондар екіге бµлінеді. Кофермент Q (убихинон) е- -дарды ары ќарай цитохромдарѓа ауыстырады.
Тыныс алу тізбегінде цитохромдар тек электрондардыњ тасымалдаушылары болып табылады жєне тотыѓу -тотыќсыздану потенциалдарыныњ дєрежесіне сєйкес келесі кезекпен орналасады: цх в, цх С1, цх С, цх а, цх а3. Цитохромныњ геміндегі темір иондары валенттілігін электрондарды ќосу жєне беру кездерінде µзгерте алады.
Цх а жєне а3 -цитохромоксидазалар деп аталады. Олардыњ мыс ионы электрондарды молекулалыќ оттегіге беруге ќабілетті.
1е
Си2+ Си+
Электондардыњ оттегіге мыс ионынан берілуі фермент молекуласында µтеді. Оттегініњ єрбір атомы екі электроннан ќосып алады жєне екі протонды ќосып су т‰зеді.