6. Дәріс сабақтардың мазмұны

Дәріс 1. Кіріспе

1тақырып Философия, оның пәні және функциясы

1. Философияның пәні: Дүние және Адам

2. Дүниеге көзқарастың формалары және типтері.

3. Философияның негізгі сауалының проблемалары және тарихи қалыптасуы. Философиялық білімнің тарихи типтері.

4. Философияның негізгі функциялары. Философиялық білімнің құрылымы.

Адам мәселесі философияның "мәңгі" шешіп келе жатқан және шешіле бермек мәселелер қатарына жатады. Өткен дәуірлердегі философиялық шығармалар мен бүгінгі заманымыздағы ізденістерді қамтитын әдебиеттерге зер салсақ, олардың көпшілігі адам туралы, немесе адамға қатысы бар дүниелер туралы ой қозғайтынын аңғарар едік. Ол түсінікті де, өйткені адамға қатысы жоқ қандай философия болмақ?

Адам өмірінің кұндылығы мен мәні, тағдыры мен мақсаты, бас бостандығы, қоғамдағы орны, рухани дүниесі мен көзқарасы туралы сан қилы сауалдар төңірегінде философия тарихында әр түрлі пікірлер, ойлар, ізденістер толастамады. Дәуіріне сай ғылым мен қоғам дамуының жетістіктерін бойына сіңірген философиялық ағымдар пайда болды. Адам мәселесі, "мәңгі" мәселе болуымен қатар мәңгі жаңа мәселе, өйткені бір кезде қойылған мәселелерді басқа тарихи жағдайда дүниені басқаша түсініп, басқаша ойлайтын адамның шешуіне тура келеді. Әсіресе, адамзат дамуының өтпелі, күрделі кезеңдерінде осы мәселе қайта жанданып өзінің маңызын арттыра түседі. Қоғамдық қатынастардың шиеленісуі, ғылым мен техниканың дамуы, рухани-саяси, экологиялық даңдарыстардың өрбіп-өршуі, жалпы айтқанда қандай да болсын даму процестерінің сипаты өзгеріп отырған кезде, адам мәселесі туралы түсінігіміз де басқаша болмақ.

ХХ ғасырдың соңында адамзаттың қуат-күшінің құдіреті артып отырған кезеңде баршаның, жеке адамның тағдыры сол адамның қолында, оның ой-санасының деңгейіне, рухани қабілетіне байланысты екендігі айқын көрініс тауып отыр. Аңызға сүйенсек, грек ойшылы Диоген қолына шырақ алып Афинаның күн сәулесіне шомылған көшелерінен бір нәрсе іздеп жүрсе керек. Не іздеп жүрсің деп сұрағандарға: Адамды іздеп жүрмін деген екен. Әрине, Диоген тірі адамды іздеп жүрмеген, "адамдықты" яғни адамның мәнін іздеген. Міне осы адамды адам қылып тұрған басты қасиеті туралы әр түрлі пікірлер бар. Қандай да болмасын бір құбылысты түсінудің дағдылы екі әдісі бар. Бірінші әдіс бойынша қарастырып отырған құбылысты одан тыс басқа құбылыспен салыстыру, яғни "сыртқы" дүниелермен, табиғатпен, қоғаммен қатынасына көңіл аударылады. Ал екінші әдіс бойынша адамның "ішкі" дүниесіне, жан сезіміне, рухани қасиетіне мән беріледі.

Адамды осылай бөліп қарастыру, яғни адамның табиғи-биологиялық жағын әлеуметтігіне қарсы қою біржақтылыққа ұрындырады. Адам - биоәлеуметтік жан. Философия тарихында адам мәселесін осы екі факторға бірдей сүйене қарастырған қағидалар болған.

Әрине, осы мәселеге тарихи тұрғыдан қарап, өткендегі философиялық ізденістердің жетістіктерін сақтап пайдалану керектігі күмән туғызбайды.

Ұсынылып отырған шағын оқу құралының бірінші бөлімінде философиялық ойдың алғашқы кезеңінен бастап, жаңа заман философиясы аралығындағы адам мәселесі қамтылған. Осы оқу құралына кірмеген философиялық кезеңдердегі адам туралы ізденістер келесі бөлімде жалғасын табады деп сендіреміз.

Әдебиеттер:

1 Алтай Ж. Философия тарихы:оқулық/Ж. Алтай, А. Қасабек, Қ. Мұхамбетәли.-2-шi басылымы.-Алматы:Раритет.-2006.-310 б.

2 Байтенова Н. Ж. Философия:учебник для студ. вузов/КазНУ им. аль-Фараби; сост. Н. Ж. Байтенова.-Алматы:Қазақ университетi.-2006.-390 с.

3 Нысанбаев Ә. Философия тарихы/[ғылыми ред. Ә. Нысанбаев; құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева; аударғандар: Д. Раев, А. Құлсариев].-Астана:Аударма.-2006.-484 б..-(Мәдени мұра)