8 СӨЖ

OSPF хаттамасын қолданатын желілердің типтері

OSPF хаттамасын қолданатын желілердің типтері келесідей болады:

• Кең таратылған көптік қол жеткізу мүмкіндігі бар желілер(Ethernet,Token Ring)

• Нүкте-нүкте типіндегі желілер (Point-to-point);мысалы: T1,E1,қатынастық қол жеткізу

• Кең таратылмаған көптік қол жеткізу мүмкіндігі бар желілер (NonBroadcast Multi-Access – NBMA),мысалы: Frame Relay, ATM желілері.

Желінің әрбір типіне тоқталсақ:

1. Ethernet желісі.

Ethernet желісінің негізгі сипаттамалары:

дәстүрлі топологиясы	сызықтық шина
басқа топологиясы	жұлдызша-шина
беріліс типі	таржолақты
ену әдісі	CSMA/CD
деректерді жіберу жылдамдығы	10 және 100 Мбит/с
кабельдік жүйесі	жуан және жіңішке коаксиал, UTP

Ethernet технологиясының маңызды бөлігі – ортаның бостығын анықтау процедурасы. Ethernet желісінің кең таралуына жол ашқан негізгі артықшылығы – оның үнемділігінде. Желіні құру үшін әрбір компьютерге бір-бірден желілік адаптер және коаксиал кабельдің керекті ұзындықты физикалық сегменті болса жеткілікті. Мұнымен қатар Ethernet желілерінде ортаға енудің, адрестеудің және деректер берілісінің қарапайым алгоритмдері орындалған.

2. Token Ring желісі

Token Ring желісін алғашында IBM компаниясы 1970 жылы құрған. Қазіргі кезге дейін жергілікті желілерге арналған IBM - нің негізгі технологиясы болып қалып отыр. Әйгілілігі жағынан тек Ethernet –ке жол береді.

Token Ring желісінің негізгі сипаттамалары:

дәстүрлі топологиясы	сақина
басқа топологиялары	жұлдызша-сақина
кабельдік жүйесі	UTP және STP
беріліс типі	таржолақты
ену әдісі	маркерлік беріліс
беріліс жылдамдығы	4 және 6 Мбит/с

Бұл желіні қолданудың жарқын мысалдары зауыттардағы автоматтандырылған станцалар болып табылады.

3. Frame Relay

Frame Relay–бұл коммутациялар пакеті желісіне қол жетімділікті сипаттайтын протокол болып табылады. FR желісі арқылы тек қана мәліметтерді емес, сандық дыбыстарды да жіберугі болады. OSI жүйесіндегі жеті дәрежелі модельдерге сәйкес, FR – екінші дәрежедегі протокол.

Frame Relay желісінің артықшылықтары:

- желі жұмысының жоғарғы сенімділігі

- уақыттық кедергілергі жиі ұшырайтын трафиктітасымалдауды қамтамасыз етеді.

Кемшіліктері:

- Сапалы байланыс арналарының қымбат тұруы

- Кадрлардың анық жеткендігі қамтамасыз етілмейді.

.Кадр дегеніміз – желідегі компьютердің деректер алмасу бірлігі.

4. ATM желілері

ATM технологиясы кабельді жүйеде де, арнайы оптикалық байланыс желілерінде де жұмыс жасайтын мәліметтерді жіберу технологиясы. АТМ желілерінде мәліметтерді максималды жіберу жылдамдығы 155Мбит/с.Мәліметтердің барлық түрін тасымалдауға қатысады. ATM технологиясы STM (Synchronous Transfer Mode) технологиясының дамыған түрі, яғни пакеттелген ақпараттар мен дыбыстарды алыс қашықтыққы жеткізеді және телекоммуникациялық магистральдер мен телефон желілерінде қолданылады.

9 СӨЖ

Қолданбалы деңгей хаттамалары.

Қолданбалы деңгей (Прикладной уровень; application layer) — ашық жүйе әрекеттестігі үлгісінің жетінші деңгейі. Пайдаланушы мен желілік қолданбалардың әрекеттестігіне байланысты мәселелермен айналысады. Қолданбалы деңгей есептеу желісінің түйіндеріне (немесе қолданбаларына) басқа түйіндермен немесе (қолданбалармен) байланысуға мүмкіндік беретін кейбір қызметтер ұсынады. Бұл деңгейде есептеу желісі арқылы тасымалданатын мәліметтер анықталады және олар бөлшектерге бөлінеді. Қолданбалы деңгей үлгісінің көзге түсетін бөлігі болып табылады. Онда ешқандай нақты жүмыс істелмейді, тек есептеу желісіне қатынас құрмақшы талап төменгі (алтыншы) деңгейге жіберілетін сұратуға өзгертіледі.

1.Файлдарды жіберу хаттамасы (File Transfer Protocol - FTP) бір компьютерлік жүйеден екіншісіне файлдарды жіберу алгоритмі болып табылады. ТСР-ді қолданады және қолданушының ID-ін, парольді пайдалана отырып, қосымша қолданушыны аутентификациялауды қамтамасыз етеді. FTP интерактивті қызмет болып саналады, ол алыстағы компьютермен қосылуды орындау, файлдардың көшірмесін алу, беріліс аяқталған соң, байланыс жолдарын жабу сияқты жұмыстарды орындайды. Бұл операцияларды орындау үшін, келесі негізгі бұйрықтар қолданылады:

-Open (Ашу) – алыстағы компьютермен қосылуды орындау;

-Get (Алу) – қосылыс орнатылған соң, компьютерден файлды алу;

-Bye (Жабу) – қосылысты үзу және FTP программасын аяқтау.

FTP – компьютерлер арасында файлдар жіберумен айналысатын ең кең тараған хаттама. Ол мәтіндік және екілік файлдарды жіберуге мүмкіндік береді.

2.Telnet қызметі – Интернеттің алғашқы хаттамаларының бірі.Оны Интернеттің алыстағы хостының терминалы ретінде қолдануға болады. Интернеттің хост-компьютерімен байланыс кезінде, компьютер оның пернетақтасы мен дисплейі алыстағы компьютерге тікелей жалғанғандай жұмыс істейді.Қолданушы жер шарының қарама-қарсы жағында орналасқан компьютердегі программаларды, өзі сол компьютерде отырғандай жеңілдікпен жүктей алады.

3. Электрондық поштаны жіберуші қарапайым хаттама.Бұл хаттама (SimpleMailTransferProtocol - SMTP) электрондық поштамен алмасу үшін қолданатын клиент/серверлік ТСР хаттамасына негізделген. Сервер алынған хабарламаларды пошта жәшіктеріне салады, ал клиенттер оларды пошталық хаттаманың (Post Office Protocol - POP) немесе электрондық поштаға интерактивті ену хаттамасының (Internet Message Access Protocol – IMAP) көмегімен алады

10 СӨЖ

ВООТР жəне DHCP хаттамаларының арасындағы айырмашылық.

DHCP (англ.Dynamic Host Configuration Protocol)- желілік хаттама болып табылады.Компьютерлер дұрыс IP-адресті автоматты түрде ала алады, басқа параметрлері TCP/IP желі жұмыстары үшін.Осы хаттама «клиент-сервер» моделі бойынша жұмыс істейді. Автоматты конфигурация компьютер-клиент үшін бұл кезеңде конфигурацияның желілік құрылғылары DHCP деп аталатын серверге айналып жатыр және одан керекті параметрлерін алады. Желілік админстратор диапазон адресін беруі мүмкін, компьютер арасынан үлестірілген серверлерден. Бұл компьютер настройкасын қолдан жасаудан құтылуға мүмкіндік береді және қателердің санын азайтады.DHCP хаттамасын көпшілікте TCP/IP қолданып жатыр.DHCP BOOTP хаттамасының кеңейтілген түрі болып табылады.DHCP BOOTP пен кері қосылуын сақтайды.

BOOTP және DHCP хаттамалары арасында маңызды айырмашылық бар.

BOOTP	DHCP
DHCP ға дейін құрастырылған	BOOTP дан кейін құрастырылған
Дискісіз жұмыс станциясы шектеулі мүмкіндіктерімен жүктелген настройкасына арналған	Жиі ауыстырылатын компьютер желісіне қосылған (мысалы ноутбук) қатты дисктер және жүктеуге арналған толық мүмкіндіктерге арналған.
Үнсіздік бойынша динамикалық хаттама BOOTP IP-адресті 30 күнде жалға белгілейді	Үнсіздік бойынша динамикалық хаттама DHCP IP-адресті 8кунге арендаға алады.
BOOTP серверде клиенттер байланыммен конфигурацияны жаңартпайды, тек қайта жүктеу жүйесінен басқа	DHCP серверінде DHCPклиенттері қайта өңдеу жүйесінде байланыммен конфигурацияны жаңартуды талап етпейді. Осның орнына клиенттер белгіленген уақытта автоматты түрде интервал жаңарту байламына кіреді, адрестің арендасын ұзарту үшін DHCP серверінде болу керек.
Кеңейтілген жеткізуші шектелген санды клиент настройка параметрінде қолдайды.	Параметр ұзын және кеңейтілген клиент настройкасында параметрді қолдайды.

Хостарды динамикалық теңшеу протоколы (DHCP) - клиент-сервер желілік протоколы. DHCP сервері DHCP клиент хост сұрауына тән конфигурация параметрлерін қамтамасыз етеді, жалпы, IP желісінде қатысу үшін клиент хостына қажет мәліметтер. Сондай-ақ, DHCP клиент хосттарына IP-мекенжайларды бөліп беру механизмін қамтамасыз етеді.

ВООТР- DHCP-ге дейін жасалған, DHCP- ВООТР-ге дейін жасалған. ВООТР- жүктелуі шектеулі дисксіз жұмыс станцияларын баптау үшін, ал DHCPжеліге қосылған жиі орын алмастыратын, жергілікті қатқыл дисктері бар, жүктеуге толық мұмкіндігі бар компьютер(ноутбук) баптау үшін арналған. о умолчанию динамический протокол BOOTP динамикалық хаттамасы IP-адрестерді жалға 30 күнге, ал DHCP – 8күнге бөледі. BOOTP-клиенттерді баптау параметрлері саны шектеулі, ал DHCP одан көбірек және кеңейтілген параметрлерге ие. BOOTP-жүктеуді баптаудың 2сатылы үрдісін, ал DHCP 1сатылы үрдісін береді. DHCP хаттамасы ВООТР кеңейтілуі болып табылады. DHCP- ВООТР-ға қарағанда көбірек мүмкіндік береді, бірақ DHCP және ВООТР хаттамалары форматтары үйлесімділік сақтайды. Сонымен кабельдің сегментінде ешбір DHCP сервер қосылмаған DHCP-транслятор орнына, маршрутизаторларды кабельдің әртүрлі сегменттеріне ВООТР-сұраныстар жасайтындай етіп баптауға болады.

Ауқымды есептеу желілері – бір-бірінен алыс орналасқан жергілікті желілер мен жеке компьютерлерді байланыстыратын есептеу желісі. Ауқымды есептеу желілері үш құрауыштан тұрады: желінің түйіні ретінде қарастырылатын жергілікті есептеу желілері; жергілікті есептеу желілерін байланыстыратын арналар; байланыс арналарына байланыс құруға мүмкіндік беретін жабдықтар мен программалар. Ең әйгілі ауқымды есептеу желісі – Internet. Аумақты желілерде ақпарат алмасудың екі режімі бар – on-line және off-line. On-line – желіге қосылып тұрып бірігіп жұмыс істеу режімі, диалогтық режім. Off-line – желіге қосылмай жұмыс атқару режімі, электрондық пошта арқылы жөнелтетін мәліметтерді даярлау. On-line режімі – телефонмен сөйлесуге ұқсас, off-line  режімі – поштамен хат алмасуға ұқсас.

Интернет әр түрлі ережемен жұмыс істейтін желілерді біріктіреді. Бүл ережелерді үйлестіру үшін шлюз құрылғысы қызмет етеді.Шлюз-басқаша тәсілмен үйлеспейтін желілерді қосатын құрылғы. Шлюз әр түрлі желілердің бірлескен жұмысын қамтамассыз етуге арналған мәліметтерді өзгертпейді.

Интернет желісіне әр түрлі операциялық жүйелерді басқару арқылы жұмыс істейтін компьютерлер кіреді . Алайда, ақпарат алмасу кезіндебарлық ЭЕМ хабар беру тәсілдері туралы бірыңғай келісімдер қолданылуы тиіс. Сонда ЭЕМ-ның қай-қайсысыда басқа кез келгенЭЕМ-нан алынған ақпарат түсінуге қабілетті болады .

Интернет қызметі. Электронды почта. Электронды почта,немесе е-mail(electronic mail-электронды почта),адамдар арасындағы байленыс тәсілдерініңбізі болып табылады. EFT хаттамалары бойынша электронды почтаның жаңаша пакеттері(Electronic Funds Transfer- ақшалай қаражатты электронды аудару)және EDI (Electonic Funds Data Interchange- мәліметтермен электронды алмасу) желі бойынша іс жүзінде қамтамасыз етілетін ақша , шоттар және басқа қаржылық құжаттарды аударады.

№11 СӨЖ

Ақпараттық ресурстарды пайдалану. Интернеттегі адрестеу және хаттамалар.

Ақпараттық ресурстар дегеніміз басқару функцияларын іске асырып нысан жөнінде ақпараттарды алуды, беруді және өңдеуді ұйымдастыратын жүйе. Яғни адамзат жасаған барлық қондырғылар мен жүйелерді және ең бірінші кезекте, компьютер ақпараттарды өңдеуге арналған әмбебап қасиеті бар жүйе болып табылады. Ақпараттық ресурстар өндірісте, саудада, басқаруда, банктік жүйеде, білім беруде, денсаулық сақтауда, ғылымда көлікпен байланыста, ауыл шаруашылығында, әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесінде қолданыс табады, яғни ақпараттық ресурстардың негізгі мақсаты – адам еңбегінің өнімділігін арттыру.

Интернет желісіне әр түрлі операциялық жүйелерді басқару арқылы жұмыс істейтін компьютерлер кіреді . Алайда, ақпарат алмасу кезіндебарлық ЭЕМ хабар беру тәсілдері туралы бірыңғай келісімдер қолданылуы тиіс. Сонда ЭЕМ-ның қай-қайсысыда басқа кез келгенЭЕМ-нан алынған ақпарат түсінуге қабілетті болады .

Интернет қызметі. Электронды почта. Электронды почта немесе

е-mail(electronic mail-электронды почта),адамдар арасындағы байланыс тәсілдері болып табылады. EFT хаттамалары бойынша электронды почтаның жаңаша пакеттері(Electronic Funds Transfer- ақшалай қаражатты электронды аудару)және EDI (Electonic Funds Data Interchange- мәліметтермен электронды алмасу) желі бойынша іс жүзінде қамтамасыз етілетін ақша , шоттар және басқа қаржылық құжаттарды аударады.

Internet-тің жетістіктері

Internet технологисы жылдам өзгеріп отырады. Internetпен жұмыс істеу оңайланғандықтан, қазіргі өзгерістер торапты кім немесе қандай мақсатпен қолдануында болып отыр. Дегенмен, " Web-тен білгім келген нәрсе туралы, информация таба аламын ба?"-деген сұрақ туындайды. Сол себепті бір жаққа телефон соғудан бұрын немесе кітапханаға барар алдында Web-тен информация алады.

Адамдарды іздеу. Егер қажетті адамыңыздың қайда екенің білмесеңіз, оны қайда болмаса да сіз қазіргі уақытта тауып алу мүмкіндігіғңіз бар. Ол үшін сіз қызмет каталогын немесе телефон кітапшасын қолдана аласыз.

Компанияларды, өнімдерді немесе басқа да қызметтерді іздеу.

Зерттеу. Заңкенселерібұрынқажеттіинформацияларүшінсағатына $8600 төлесе, қазіролар оны Internet-тенөте аз бағаға ала алады. Internetкөмегіменбизнесмендерболашақтағынарықтардыүйренеді.

Білім. Мектепмұғалімдерібүкіләлемдегіоқытупрограммаларынбақылапотыраалады.

Сапар. Үлкен, кішіқалалар, штаттаржәнебүкілмемлекеттердіWeb-те туристікжәнебасқа да қажеттіинформациялардантабуғаболады.

Маркетинг жәнесауда. Мұндапрограммалықжабдықтардышығарушыкомпанияларөзөнімдерінсатып, желідежаңанұсқаларынұсынады.

Денсаулықсақтау. Науқасадамдар мен дәрігерлерденсаулықсақтауоблысындағысоңғыашылғанжаңалықтардыбіліпотырады.

Инвестиция. Адамдар акция сатыпалыпақшаларынпайдалыайналымғажібереді. Кейбіркомпанияларөздерініңакцияларыноперативтірежимдеұсынады.

Дін. Дін немесе басқада қоғамдық ұжымдар Web-те өздері туралы айтып, басқа адамдарды ұжымдарына шақыратын өз парақтары бар.

Internet үлкен ауқымды желі болып табылады. Internet үлестірілген компьютерлер арасындағы қарым-қатынас пен жалпыланған қызметтер мен ақпараттық ресурстарды бірігіп қолданудың әр түрлі мүмкіндіктерін береді.

Internet TCP/IP протоколы бойынша жұмыс істейді. Біздің интернеттен алатын негізгі «қорымыз» ақпарат болып табылады. Ол ақпарат хост-компьютерлерде сақталған файлдарға жиналған және ол әр түрлі форматтарда берілуі мүмкін. Мәліметтер форматы қолданушының қандай сервситі қолданғанына, ДК көрсетілетін ақпараттардың қандай мүмкіндіктері бар екендігіне байланысты. TCP/IP протоколын қолданатын кез келген компьютер хост-компьютер ретінде қолданыла алады.

Internet –те ақпаратты алу көзі болып ресурстардың адресі табылады.эл-қ почта арқылы коллегаларыңызға хабарламаны жіберген кезде сізге пошталық адрестерді (mail addresses) және олармен байланысып файлмен ақпаратты алу үшін хост-компьютерлер адрестерін (host names) қолдануға тура келеді.

Internet желісі арқылы ақпараттарды жіберген кездегі негізгі кемшілік ақпаратты қорғаудың аздығы болып табылады.

Internet қызметтері.

1. FTP протоколы арқылы ақпараттарды жіберу. Файлдарды жіберудегі FTP протоколына негізделген ақпараттық сервис.

2. Archie жүйесі арқылы файлдарды іздеу. Archie–бірінші іздеу жүйесі, Internet-те шашылған керекті ақпаратты іздеуге арналған.

3. Эл-қ почта. ЭП–бұл желілік сервистің түрі. ЭП компьютерде белгігі бір адресі бар бір қолданушыдан хабарламаны келесі қолданушыға жіберуді қарастырады. Ол бір-бірімен тез байланысуға көмекетседі.

4. Жіберу тізімі–бірдей қызығушылығы бар топ арасында дискуссия құраға арналған.

5. Телеконференция. Internet-тегі телеконференция мыңдаған тақырып бойынша дискуссия жүргізуге арналған (хабарлама арқылы).