Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Хрестоматия.doc
Скачиваний:
30
Добавлен:
18.03.2015
Размер:
1.02 Mб
Скачать

Тексты Ave, María!

Ave, María, gratiae plena, Domĭnus tecum.

Benedicta tu in mulierĭbus et benedictus fructus ventris tui Jesus.

Sancta María, mater Dei, ora pro nobis, peccatorĭbus,

nunc et in horā mortis nostrae. Amen.

De homĭne sano

Sanus homo, qui et bene valet et suae spontis est, nullis obligāre se legĭbus debet, ac neque medĭco, neque iatraliptā egēre. Huic oportet varium habēre vitae genus: modo ruri esse, modo in urbe, saepiusque 25 in agro; navigāre, quiescĕre interdum, sed frequentius 26 se exercēre; siquĭdem ignavia corpus hebĕtat, labor firmat: illa matūram senectūtem, hic longam adulescentiam reddit (Cels.).

De Liviae domo

Livia uxor Augusti imperatōris est. Ea in palatio marīti sibi aedes habet, quae pavimentis tesselātis et pariĕtum descriptiōne nos attrăhunt. Pariĕtes de mythis antīquis nobis narrant: Argos Jovis amātam custōdit, Mercurius hanc libĕrat; Galatēa Nympha Polyphēmum Cyclōpem fugit. Toti mythi illi Graeci sunt. Columnae autem grypum volatilium imaginĭbus ornantur.

В доме Ливии сохранилось множество украшенных фресками комнат. На фресках изображены архитектурные элементы; великолепные пейзажи, напоминающие произведения импрессионистов; мифологические сюжеты, некоторые из которых представляли собой копии с греческих оригиналов.

De aerario

Cives Romae in rei publĭcae temporĭbus omnia tractant, argumenta sua “pro” et “contra” exponentes. Senātus utilitātem damnumque opĕrum publicōrum constituit. Aera­rium autem publĭcum omnia solvit. Sed postea imperātor ipse omnia decernit, consilia non interrŏgans. Saepe igĭtur pecunia propter tyranni libĭtum frustra consumĭtur.

De amōre in senectūte

Estne amor in senectūte? Voluptas enim minor27 est, sed minor quoque est cupidĭtas. Nihil autem est cura nobis, si non cupĭmus, et non caret is, qui non desidĕrat. Adulescentes nimis desidĕrant; senes satis amōris saepe habent et multum sapientiae. Cogĭto, igĭtur, hoc tempus vitae jucundum (Cic.).

A E N I G M A

Mórdeo mórdentés, ultró non mórdeo quémquam;

Séd sunt mórdentém multí mordére paráti.

Némo timét morsúm, dentés quia nón habet úllos28.

De libertāte

Quis igĭtur vero liber est? Tantum vir sapiens, qui sibi impĕrat, quem neque fortūna adversa neque paupertas neque mors neque vincǔla terrent, qui potest29 cupidinĭbus fortĭter respondēre honoresque contemnĕre, cujus virtus cotidie crescit, qui in se ipso totus est (Hor.)30.

De verā nobilitāte

(из поэзии вагантов)

Nobilĭtas homĭnis mens est, deitātis imāgo.

Nobilĭtas homĭnis virtūtum clara propāgo.

Nobilĭtas homĭnis mentem frenāre furentem.

Nobilĭtas homĭnis humĭlem relevāre jacentem.

Nobilĭtas homĭnis natūrаe jura tenēre.

Nobilĭtas homĭnis nisi turpia nulla timēre.

ТЕМА 9

Imperfectum, futūrum I (primum) indicatīvi actīvi/passīvi правильных глаголов и глагола sum, fui, – , esse быть (§ 35, 36, 48). Accusatīvus directiōnis; ablatīvus copiae, pretii, loci (§ 57).

УПРАЖНЕНИЯ

І. 1. Бел. Утварыце суадносныя шэрагі лацінскіх лексем і вытворных ад іх дэрыватаў у беларускай мове. Прааналізуйце змяненні лексічных значэнняў слоў:

Lingua Latīna

Беларуская мова

arcus, us m арка, выгіб, брама

атрамант (чарніла)

varius, a, um разнастайны, пераменлівы

сутарэнне

claustrum, i n закрытае месца, сховішча

аматар

creta, ae f белая гліна, крыцкая фарба

цырата

lamentum, i n плач, стагнанне

цэгла

cerātus, a, um нацёрты воскам

кляштар

tegŭla, ae f чарапіца

крэйда

atramentum, i n чорная фарба

вар’ят

sub terrā пад зямлёю

гарбата

amātor, ōris m любiцель, прыхiльнiк

лямант

herba, ae f трава

аркуш

fundātor, ōris m заснавальнiк

араць

aro, 1 апрацоўваць (зямлю)

мардаваць

mordeo, 2 мучыць, раздзiраць

фундатар

2. Переведите предложения на русский язык, поставив глагол в нужную форму imperf. либо fut. I ind. act.:

a) Romāni a temporĭbus antīquis ansĕres aves sacras (puto, 1).

б) Servi Romāni imperium (capio, 3) cras.

в) Popǔli multi antīqui ad Romānos legātos (mitto, 3).

г) Vos amīcos veros pecuniā non (paro, 1).

3. Проспрягайте глаголы из упр. 2 в imperf. и fut. I ind. обоих залогов. Все образованные формы переведите.

II. 1. К начальным фрагментам латинских выражений (в левом столбце) подберите их окончания (в правом столбце).

Deus quos amat simĭlis efficiētur.

Sapiens numquam exercet (Sen.).

Amīcus stultōrum potentium iras excitābit (Sen.).

2. Переведите на русский язык:

1. Partes elegantes et graсĭles atque formae peregrīnae in pictūrā a Romānis apud Aegypti artifĭces transumebantur. 2. Non solum statuae deōrum in templis stabant; in templo Saturni civitātis aerarium conservabātur, Saturnus enim custos divitiārum putabātur. 3. Propter adulescentiam, filii mei, mala vitae non videbātis (Ter.). 4. Fata viam invenient (Verg.). 5. Alexander Magnus claros magistros habēbat; in numĕro magistrōrum famōsus Graecōrum philosŏphus Aristotĕles erat. 6. Patria Romanōrum erat plena Graecōrum librōrum statuarumque pulchrārum Graecārum (Cic.). 7. Salve, mea bella puella – da mihi multa basia, amābo te! (Cat.) 8. Nunquam pericǔlum sine pericǔlo vincēmus (Syr.). 9. Polyphēmus erat monstrum horrĭdum, informe, ingens (Verg.). 10. Stellas caeli nunquam numerabĭtis. 11. Avārus non im­plebĭtur pecuniā et qui amat divitias, fructus non capiet ex eis. Et hoc ergo vanĭtas (Eccl.). 12. Proponēbam Domĭnum in conspectu meo semper; quoniam a dextris est mihi, non commovēbor (Ps.). 13. Bonus et rectus Domĭnus, propterea docēbit peccatōres in viā (Ps.). 14. Si finis bonus est, totum bonum erit. 15. Tristis eris, si so­lus eris (Ov.). 16. Qui timens vivet, liber non erit umquam (Hor.). 17. Сingŭla Sluciae mascŭlis et a mascŭlis solum faciebantur. 18. Sola probos viros philosophia excitābit (Sen.). 19. Patrum anĭmos certāmen regni ac cupīdo versābat (Liv.). 20. Nemo sapiens est, nisi fortis; non cadet ergo in sapientem aegritūdo (Cic.). 21. Sémper páuper erís, si páuper es, Áemiliáne: | Dántur opés nullí || núnc nisi dívitĭbús (Mart.). 22. Qui fodit foveam, incĭdet in eam; et qui dissĭpat murum, mordēbit eum colŭber (Eccl.). (Первая часть этого изречения Экклезиаста – известная многим народам посло­вица. Ее приводит и белорусский просветитель Франциск Скорина в конце предисловия к книге “Эсфирь”, а затем “наполняет” эту пословицу содержанием библейской книги “Эсфирь”: “… Не став, Амане, Мардохею шибенице 31, сам повиснеш на ней”. Догадайтесь, как примерно звучала первая часть этого стихотворения Ф. Скори­ны32.) 23. Николай Гуссовский в поэме “Песня о зубре” отмечал, что охота на зубра довольно опасное занятие. И все же один великий человек извлек из него огромную пользу государственного значения:

Tálĭbus ínventís || durí méns álta Vitóldi

Áttrītás patriáe || cónstabilívit 33 opés.

Hís juvěnés exércitiís 34 || ad bélla parábat,

Lítphānaé princéps || dúm regiónis erát!