Kazakhi_v_Rossii_Istoria_i_sovremennost_tom-1_Omsk_2010

систему членов его семьи. В этой связи представляют интерес общесоюзные среднестатистические данные о расходной части семейного бюджета рабочих и служащих на ноябрь 1924 г. и в 1925 г. Имея в виду, что число казахов среди рабочих и служащих в эти годы было незначительно, а социальная инфраструктура и урбанизация в республике только начинали развиваться, можно сделать вполне определенные выводы о явно неудовлетворительной структуре расходов среди этих групп казахов даже по меркам 1920-х гг. Показательно, что, судя по данным таблицы, расходы на спиртные напитки за год выросли у рабочих в 2,5 раза, у служащих – 1,5 раза, тогда как траты семей на культпросветнужды остались без изменения, т. е. потребность в таких социально значимых и поддерживаемых государством способах самореализации падала, а не росла. Между тем субсидии ВЦСПС для Казсовпрофа только на ремонт и содержание дворцов труда в 1925 г. составили 6365 руб., за первую половину 1926 г. – 3500 руб., общие субсидии при этом достигли 36121 руб. и 21849,89 руб. соответственно1.

Таблица

Расходный бюджет семейных рабочих и служащих в ноябре 1924 и 1925 гг. в среднем на одно хозяйство в червонных рублях

Для более конкретного понимания приведенных данных следует уточнить, что среднемесячная зарплата рабочих, например, с 1926– 1927 гг. по 1927–1928 гг. в промышленности КАССР выросла с 53,4 до 58,7 руб.2

Казахизация профсоюзов, говорил глава казахстанских профсоюзов в 1925–1927 гг. Я.И. Боярский, «вводит в профсоюзы еще социально не отстоявшуюся наемную рабочую силу, а ... батрачество дает элемент чрезвычайно отсталый и забитый, невежественный»3.

171

Аппаратчики профсоюзов оказались не готовы «к обслуживанию» казахской части организаций, не знали языка, ограничивались приемом и статистической регистрацией людей. Один из месткомов СырДарьинской губернии, например, признал, что казахов – членов профсоюза нет, а через несколько месяцев исключил из союза несколько казахов и узбеков за неуплату членских взносов. Сами казахские профсоюзные работники, в свою очередь, отличались нетерпеливостью, увлекались гонкой за темпами казахизации без связи с интересами движения и практическим положением вещей, пренебрегали тем, что профсоюзы на 80 % пока состоят из «европейцев», которых тоже надо «обслуживать»4.

В комсомольской организации республики на середину 1920-х гг. казахи составляли 23 %. Из 300 активистов казахи составляли треть, причем выдвиженцы стремились не возвращаться в родные аулы, «проявляя необычайно большую потребность к получению политического и общего развития. Она стремится в город, так как в деревне и ауле она этого не получает. Это явление больное...»5. К тому же слабость самих национальных парторганизаций зачастую превращала комсомольцев в невольных лидеров политической и социальной жизни в деревне. Одну из трудных проблем составляли межэтнические коллизии: колонизаторское прошлое оборачивалось бумерангом против русскоязычного населения. «На заводе в Семипалатинской губернии (это то же, что Путиловский завод в Ленинграде), – говорил о Казахстане на национальном совещании в ЦК комсомола Морковкин, – районный комитет добился того, чтобы вся европейская молодежь из брони была вычеркнута и посылали только туземцев. Отсюда вытекает антагонизм и другие ненормальности»6. «Пропустив» через курсы секретарей аульных ячеек 40 «киргизских парней», республиканские органы комсомола «более или менее правильно снабдили рабочие киргизские районы, но средства для них доставали контрабандой»7.

Все общественные структуры, так или иначе, встраивались в стратегическую программу большевиков, нацеленную на создание новой системы ценностей и идеологического оснащения любой формы социальной практики. Политизация, увязка работы общественных организаций с внутренними и внешнеполитическими установками власти были непременным атрибутом их повседневной деятельности. Так, разнообразные военно-патриотические общества помогали формировать оборонное сознание и биполярный подход к миропорядку. Мобилизационный характер экономики неизбежно распространялся и на

172

культуру, психологию общества, тем более что внешнеполитическая опасность действительно существовала и со временем стала нарастать.

Однако с отказом от НЭПа все относительно демократические возможности социальных сетей были быстро нивелированы ужесточением и всеохватностью административного регулирования и контроля. При этом директивы партийных, советских и общественных органов по-прежнему призывали к оживлению демократии, самодеятельности масс, борьбе с бюрократическими недостатками и пр.

По мере строительства социализма и усиления авторитарных, а затем и репрессивных начал в механизме управления изменялись подходы и конкретные методы стандартизации общественного пространства и составлявших его социальных групп. Особое внимание при этом уделялось по-прежнему интеллигенции, в составе которой были как представители, так называемой, буржуазной культуры, получившие образование и прошедшие школу политической борьбы в революционное время, так и новая элита, созданная целенаправленными усилиями государства.

Особое место занимала в период коллективизации политическая

иидеологическая обработка людей. В этом деле комсомол выступал, пожалуй, наиболее мобильной и бескомпромиссной силой. В частности, в той же Актюбинской области в 1932 г. на организацию соревнования обком комсомола направил в районы 58 своих активистов, райкомы в колхозы и совхозы – 342, повсеместно проводились всевозможные пленумы, комсомольские собрания, совещания и пр. В колхозы направили 14 молодежных агитбригад. В 218 колхозах комсомольцы собирали колоски и «сохранили тем самым» 2350 ц хлеба, с начала косовицы установили 192 ударных комсомольских поста, обнаружили 820 ц «похищенного» хлеба. Около 2 тыс. городских комсомольцев и беспартийной молодежи ликвидировали нехватку рабочей силы в Кустанайском и Федоровском районах. 148 комсомольцев работали учетчиками труда, 16 комсомольцев-студентов медицинского техникума обслуживали колхозников области, 43 комсомольца были мобилизованы в организации Заготзерна и на приемные пункты. Комсомольцы-трактористы Федоровского зерносовхоза Степаненко

иБекмухамедов за хорошую работу были выдвинуты бригадирами

тракторных колонн. Комбайнер Батырбеков систематически перевыполнял нормы на уборке урожая – при норме 17 га до 22 га в день8.

Именно молодежь, как наиболее мобильная и податливая социальная группа, привлекалась и к реализации очередного займа «4-й

173

завершающий год пятилетки» через декадники вовлечения вкладчиков в сберкассу, обязательные и добровольные платежи. Кустанайские комсомольцы, например, реализовали среди населения облигации займа на 19460 руб., сами подписались на 56125 руб., в т.ч. рабочие и служащие – на 37040 руб., или 108 % к месячной зарплате, колхозники – на 6425 руб., учащиеся, кустари и домохозяйки – на 12660 руб. Кроме того, райком комсомола помогал финансовым органам в сборе обязательных платежей, а Федоровский направил 5 комсомольцев работать заведующими сберкасс. Ак-Булакская комсомольская организация реализовала заем на 61789 руб., привлекал 325 новых вкладчиков в сберкассы, Адамовская – на 5250 руб. Комсомольцы Актюбинска вместе с профсоюзами провели «предтиражную демонстрацию»9.

Вопиющие факты ксенофобии, замешанной на социальной вражде и мести, нередко перечеркивали масштабные перемены в качестве жизни людей. В феврале 1928 г. ВЦИК и СНК РСФСР утвердили «Положение об обществах и союзах, не преследующих целей извлечения прибыли»10. С отказом от НЭПа административный стиль управления брал верх повсеместно: все общественные объединения должны были пройти перерегистрацию, а признанные по своим задачам, цели и методам противоречащими интересам строительства социализма не имели права на существование. При этом попытки сохранить демократические начала в деятельности общественных организаций оборачивались их демагогической формализацией, а выражение сомнения грозило остракизмом.

Социальная инфраструктура также не отвечала потребностям стремительно растущего рабочего класса. Рыночные цены на овощи, мясные и молочные продукты в бюджете рабочих и служащих отнимали до 35 % средств, но их удельный вес в кооперации составлял лишь около 17 %. Жилая площадь на одного живущего составляла по Карсакпаю 2,58 кв.м., по Джезказгану – 3,62, Байконуру – 2,76. Это вызывало рост заболеваемости, постоянную утомляемость рабочих, предрасположенность к росту несчастных случаев. На Карсакпае их число за 1928–1929 гг. выросло на 18 % – со 176 до 497, в т.ч. смертельных – с 1 до 3. По данным Казкрайстрахкассы за 1 полугодие (январь-июль) 1929 г. по временной нетрудоспособности вследствие несчастных случаев было оплачено по Риддеру 5522 дня (720 случаев), Карсакпаю – 2032 (231 случай) и т. д. Падал процент рабочих с сознательным отношением к производству, снижалась роль производственного воспитания. Слабо была развита сдельная работа, спо-

174

собная стимулировать трудовую активность (на Атбасцветмете – 43 %), почти совершенно отсутствовала премиальная система, слабым было техническое нормирование. В коллективных договорах главные нарушения касались охраны труда, снабжения спецодеждой, приема

иувольнения рабочих, организации ученичества11.

Сдругой стороны, объективно растущая индустриальная культура, новые социальные стимулы и критерии общественного признания постепенно укрепляли и расширяли свое влияние.

На рубеже 1920–1930-х гг. партийно-политическая элита страны,

вт.ч. в Казахстане, находилась в состоянии острейших дискуссий, вызванных объективными противоречиями в ходе социалистического строительства и борьбой за власть. При этом одну из наиболее острых проблем социальной модернизации народов СССР составляло качество советской бюрократии. В Казахстане в нее вошли как старая аристократия (чингизиды и алашордынцы) с высоким общим культурным

иобразовательным уровнем, так и советские выдвиженцы из зажиточных (байских) и средних социальных слоев со средним, незаконченным средним и начальным образованием. Все они вступили в партию

иреволюцию примерно в одно время – 1919–1920 гг.

Подлинные пролетарии, которые тоже попали во власть в результате революционной модернизации, главным образом благодаря «пропуску» через специальный Комитет по коренизации при КазЦИК, из-за низкого профессионального уровня были представлены в изучаемый период незначительно. Но большевики испытывали огромный кадровый голод. Мало-мальски грамотных национальных кадров (несмотря на происхождение) просто не хватало на освободившиеся в результате коренизации должности.

В советскую элиту рекрутировались лица просто образованные, и, опять-таки, в силу более высокого социального статуса, среди них оказались, в основном, выходцы из байских кругов, имевшие опыт так называемой «партийной» борьбы во время волостных выборов. Поверхностная убежденность в марксистских идеалах не мешала стремительной бюрократизации кадров, прежде всего, из числа национальных «выдвиженцев» и это, в конечном счете, составило главную причину низкого качества управленческой культуры и самой советской номенклатуры.

___________________

1 Профессиональные союзы CCСP. 1924–1926 гг. М., 1926. С. 230–231,

444.

175

2Отчетправительства Казахстана // Прииртышская правда. 1929. 28 марта.

3Лицом к нацокраинам. Стенограммы национального совещания при ЦК РЛКСМ. М.; Л., 1925. С. 5–6.

4Там же.

5Там же. С. 35–36.

6Там же.

7Там же.

8На пороге второй пятилетки. Рапорт комсомола Актюбинской области.

Актюбинск, 1932. С. 11–15.

9Там же.

10СУ РСФСР. 1928. № 22. Ст. 157.

11ГА РФ. Ф. 5451. Оп. 13. Д. 118. Л. 26–30, 38, 40.

П.Қ. Сəдуақасова

Қазақстан, Қарағанды, Тілдерді дамыту басқармасы

ЖАНАЙДАР СƏДУАҚАСОВ – ҚАЗАҚ ОРТАЛЫҚ АТҚАРУ КОМИТЕТІНІҢ ЖАУАПТЫ ХАТШЫСЫ (1922–1924 ЖЫЛДАР)

ХХ ғ. басында өмір сүріп, халқы үшін жауапты кезеңде саяси сахнаға шыққан Жанайдар Сəдуақасов – заң, қаржы, мəдениет, көлік жəне т.б салаларда əр түрлі мемлекеттік жəне жауапты лауазымды қызметтер атқару барысында республиканың əлеуметтік-экономикалық жəне мəдени дамуына орасан үлес қосты. Өз қызмет жолын Ақмолада бастаған Ж.Сəдуақасовтың жауапты мемлекеттік қызметі – 1922 ж. Қазақ Орталық Атқару Комитетінің (əрі қарай – ҚОАК) жауапты хатшысы қызметіне тағайындалуынан басталады. 1922 ж. наурыз айынан бастап қыркүйек айына дейін Ақмоладағы Черлок селосында Черлок Уездік революциялық комитетінің төрағасы болып қызмет атқарған Ж. Садуақасов 1922 ж. қазан айында Орынбор қаласында өткен III Бүкілқазақтық Кеңестер съезіне Ақмола губерниялық Кеңестер съезі атынан шешуші дауыспен қатысады1.

Аталған съезде Ж. Сəдуақасов ҚОАК жауапты хатшысы болып тағайындалады. Осы кезеңде мемлекеттік маңызды мəселелерді шешуге атсалысып, халықпен жұмыс істей алатын тəжірибелі қызметкер ретінде танылады. Ж. Сəдуақасов ҚОАК жауапты хатшысы қызметін 1924 ж. қыркүйек айына дейін атқару барысында басқа

© П.Қ. Сəдуақасова, 2010

176

мемлекет басшыларымен бірлесе отырып, ел экономикасының, мəдениетінің алға басып, дамуына басшылық жасайды. Оған берілген төмендегі мінездеме де оның іскерлігі мен ұйымдастырушылық қабілетін айғақтайды2.

1922 ж. 18 қазандағы КОАК Президиумының отырысының шешімімен КОАК Кіші Президиумы құрылады. Осы шешімнің негізінде, Ж. Сəдуақасов ҚОАК жауапты хатшысы қызметін атқарумен қатар, ҚОАК-ң Кіші Президиум мүшесі болып тағайындалады3.

Ж. Сəдуақасов жауапты қызметке тағайындалғаннан кейін, бірінші кезекте Президиум мүшелерінің тəртіп мəселесін реттеуді жөн санайды. Сол уақытқа дейін, ҚОАК отырыстарына қатысушы Президиум мүшелері отырыстарға белгіленген уақытта келмей, үнемі кешігіп келулеріне немесе кейде мүлдем келмеулеріне байланысты, отырысты кешігіп бастауға немесе кейінге қалдыруға тура келетін. Бұл – отырыста қарастырылуға тиісті мəселелерді дер кезінде шешуге кедергі келтіретін. Сондықтан, Ж. Сəдуақасов еңбек өнімділігін арттыру жəне тəртіпті нығайту мақсатында 1922 ж. 25 желтоқсанда ҚОАК Президиумының барлық мүшелеріне циркулярлық хат əзірлейді. Циркулярлық хаттың мəтіні төмендегідей болады4.

Ж. Сəдуақасов ҚОАК жауапты хатшысы қызметін атқару барысында бірқатар заңнамалық күші бар қаулылар мен ережелерді əзірлеуге қатысып, оларға қол қояды. Олардың қатарында: 1. ҚКСР Əділет Халық Комиссариаты туралы Ереже (29.03.1923 ж. Орынбор қ.); 2. Губерниялық əлеуметтік қамтамасыз ету бөлімдері туралы Ереже (27.09.1923 ж. Орынбор қ.); 3. Қырғыз (қазақ – П.С.) Орталық Атқару Комитетінің Кіші Президиумы туралы Ереже (26.10.1922 ж.); 4. Губерниялық Мұрағат бюролары туралы Ереже (26.04.1923 ж. Орынбор қ.); 5. Жезөкшелікпен күрес жөніндегі Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Кеңесі туралы Ереже (19.04.1923); 6. ҚКСР уездік жер басқармалары туралы Ереже (16.08.1923 ж. Орынбор қ.); 7. ҚКСР Жер Халық Комиссариаты туралы Ереже (19.08.1923 ж. Орынбор қ.); 8. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлары Кеңесінің «Бурабай» мемлекеттік курортын дамыту туралы Қаулысы (1923 ж.); 9. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комитеті жанындағы аштық салдарымен күрес жөніндегі Орталық Комиссия туралы Ереже (16.11.1922 ж. Орынбор қ.); 10. ҚКСР-ң Мəскеу қаласындағы Өкілетті Өкілдігі туралы Ереже (21.06.1923 ж. Орынбор қ.); 11. Аштық салдарымен күрес жөніндегі Жергілікті Комиссия туралы Ереже (16.11.1922 ж. Орынбор қ.); 12. Қырғыз (қазақ.

177

– П.С.) Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлары Кеңесінің ҚырОАК мен Халық Комиссарлары Кеңесінің 1923 ж. жергілікті бюджеттерді құру тəртібі туралы Қаулысы (19.10.1922 ж. Орынбор қ.); 13. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комитетінің қырғыз (қазақ. – П.С.) тілінде іс жүргізу туралы декреті (20.11.1923 ж. Орынбор қ.); 14. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комитеті Президиумының заңдарды қырғыз (қазақ. – П.С.) жəне орыс тілдерінде қатар қабылдау тəртібі туралы Қаулысы (23.11.1922 ж. Орынбор қ.); 15. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комитетінің 1923 ж. 8 наурыздағы халықаралық əйелдер күніне қаулысы (01.03.1923 ж. Орынбор қ.); 16. ҚырОАК жанындағы жаралы қызыл əскерлерге, азаматтық соғыстың мүгедектеріне жəне олардың отбасыларына көмек беру комиссиясы жəне губатқару комитеттері жанындағы жергілікті органдары туралы нұсқауға Ереже (13.01.1922 ж.); 17. ҚКСР Əлеуметтік қамтамасыз ету халық Комиссариаты туралы Ереже (27.09.1922 ж. Орынбор қ.); 18. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комиссиясының ҚКСР бойынша салықтық емес сипаттағы табыстарды күшейту туралы мəселе бойынша Қаулысы (07.06.1923 ж. Орынбор қ.); 19. Түркістан жəне Қырғыз (қазақ. – П.С.) Орталық Атқару Комитеттерінің шекаралық түрікмен-қырғыз (қазақ. – П.С.) қарым-қатынастарын реттеуге арналған ТүркОАК мен ҚырОАК республикааралық комиссиясы туралы Қаулысы (21.06.1923 ж.); 20. Губерниялық Дене шынықтыру Кеңестері туралы қаулы (13.12.1923 ж.); 21. Қырғыз (қазақ. – П.С.) тілінде іс жүргізу жөніндегі Орталық Комиссия туралы Ереже (06.12.1923 ж. Орынбор қ.); 22. Красноводск уезінің түрікмендері мен Адай уезінің қырғыздары (қазақ. – П.С.) арасындағы қақтығыстарды жою жөніндегі Комиссияның нұсқаулығы (05.03.1923 ж. Орынбор қ.); 23. Қырғыз (қазақ. – П.С.) Кеңестік Социалистік Республика территориясында орташа жəне төмен медициналық білім беруге жетекшілік жасау туралы Қаулы

(28.06.1923 ж. Орынбор қ.) жəне т.б5.

Осы кезеңде адай қазақтары мен шекарадағы түрікмендер арасындағы қақтығыстар өршіп, бұл шиеленістерді шешу мемлекеттік маңызды мəселеге айналады. Соған байланысты, ҚОАК мен ТүркОрталық Атқару Комитеті бірлесіп, шекаралық түрікменқазақ қарым-қатынастарын реттеуге арналған ТүркОАК мен ҚОАК республикааралық комиссиясын құру туралы қаулы қабылдайды. Қаулы бойынша Түркреспубликасының Красноводск түрікмендері мен Қазақ республикасының адай қазақтарының арасындағы

178

ушыққан қақтығыстарды жоюға арналған 3 адамнан тұратын комиссия құрылады. Сонымен қоса, аталған қаулыда даулы қарым-қатынасты реттеу жолдары көрсетіліп, ҚКСР мен Түркреспубликасының əкімшілік бөлінуі мен территорияларының шекаралары жөніндегі мəселелердің комиссия өкілеттігінің аясына кірмейтіндігі туралы да айтылады.

1923 ж. Бүкілодақтық Орталық Атқару Комитеті (əрі қарай – БОАК) дене шынықтыру мəселесін реттеу үшін БОАК жанынан Дене шынықтырудың Жоғарғы Кеңесін құрады. Бұл жұмыстарды КСРО аймақтарында жүргізу көзделіп, қазақ еліндегі дене шынықтыруды басқару жəне қадағалау ҚОАК-не жүктеледі жəне дене шынықтыруды дамыту мақсатында ҚОАК жанынан дене шынықтыру Кеңесі құрылады. Кеңестің жүргізетін жұмыстары жеткіліксіз болғандықтан жəне барлық аймақтағы дене шынықтыруды дамыту жағдайын арттыру мақсатында жергілікті аймақтарда дене шынықтыру кеңестерін ұйымдастыру қажеттілігі туындайды. 1923 ж. 13 желтоқсанда Ж. Сəдуақасов ҚОАК төрағасы С. Мендешевпен бірге Губерниялық Дене шынықтыру Кеңестерін құру туралы қаулыға қол қояды6. Губерниялық Дене шынықтыру Кеңесінің мақсаты – еңбекшілердің дене тəрбиесін дамыту ісіне бағыт беру болады. Губерниялық дене шынықтыру кеңестеріне: а) губерниядағы əртүрлі ведомствалар мен ұйымдардың еңбекшілердің дене тəрбиесі мен оны дамыту бойынша ғылыми, білім беру жəне ұйымдастыру жұмыстарын біріктіру жəне келісу; б) дене тəрбиесін дамыту мерекелерін, жарыстар мен күрестер ұйымдастыру, осы бағытта губернияның əр түрлі ведомствалары мен ұйымдарының қызметін біріктіру; в) дене шынықтыруды насихаттау жəне халық арасында кеңінен таратуға басшылық жасау жүктеледі. Губерниялық Дене шынықтыру Кеңесінің төрағасы мен оның орынбасары Губерниялық Атқару Комитеттерінің (əрі қарай – губатком) Президиумымен тағайындалатын болады. Губерниялық Дене шынықтыру Кеңесіне халық арасындағы дене тəрбиесі жұмыстарын қарқынды жүргізу жəне оны тиімді ұйымдастыру үшін өзіне қажетті адамдарды тарта отырып, кейбір мəселелерді əзірлеу үшін Комиссия құру құқығы беріледі. Сонымен қатар, Кеңес кезекті отырыстар мен жиналыстар өткізумен қатар, дене шынықтыру бойынша губерниялық жəне жергілікті конференциялар ұйымдастыруға да құқылы болады. Бірқатар өндірістік уездерде атқару комитеттері (əрі қарай – аткомдар) жанынан дене тəрбиесін дамытуға басшылық жасау жəне Губерниялық Дене шынықтыру Кеңесінің қаулыларын орындау

179

мақсатында уездік Дене шынықтыру Кеңестері құрылып, оның құрамына уездік атқару комитеттері (əрі қарай – Уатком) мен сəйкес жергілікті органдардың өкілдері енгізіледі.

Ж. Сəдуақасов ҚОАК жауапты хатшысы ретінде дене шынықтыруды дамыту жұмыстарының өз деңгейінде жүруіне басшылық жасайды жəне қоғамда дене тəрбиесін дамытудың маңызды орын алатындығына баса назар аударады. Барлық аймақтарда дене шынықтыру кеңестері құрылып, ол ҚОАК қаулысымен заңдастырылғанмен, бұл жұмыстарды жүзеге асыру барысында қиындықтар кездесіп отырады. Ж. Сəдуақасов 1924 ж. 16 маусымдағы 4 шақырылымдағы ҚОАК ІІ сессиясында дене шынықтыру туралы баяндама жасайды. Ол өз баяндамасында Дене шынықтырудың Жоғарғы Кеңесінің тарапынан дұрыс басшылық нұсқаулардың болмауына жəне қаражаттың жетіспеушілігіне байланысты, құрылған кеңес жұмысының дұрыс жолға қойылмай отырғандығын мəлімдейді. Жергілікті жəне губерниялық Кеңестерді қаржыландыру да жергілікті бюджетке енгізілмегендіктен, олардың да ешқандай қаражат ала алмай отырғандықтары туралы сөз етіледі. Сонымен қатар, БОАК съезден кейін Дене шынықтыру Кеңесін материалдық тұрғыдан қолдап, қажетті қаражат бөлуді ұсынған циркулярының орындалмай отырғандығы туралы нақты дəлелдер келтіріп, сессиядан губаткомдар мен ҚОАК Презиумына дене шынықтыру Кеңесін қаражатпен қамтамасыз ету бойынша тиісті тапсырмалар беруін талап етеді. Ж. Сəдуақасов: «...дене шынықтыру болмаса, жастардың дене тəрбиесі туралы айтудың да қажеті шамалы. Менің баяндамамның мақсаты – жергілікті жерлердегі жолдастарға осы мəселе туралы ескерту жəне губаткомдарға келесі жылы жергілікті Дене шынықтыру Кеңестерін қаражатпен қамтамасыз етуді ұсыну», – дейді. Ол баяндама соңында губаткомдарға, ҚОАК Презиумына жергілікті жəне өлкелік, губерниялық бюджеттен қаржы бөлуге, Дене шынықтыру Кеңесін материалдық тұрғыдан қолдауға шақырады. Ж. Сəдуақасов өзінің осы ұстанымын дұрыс деп санайтындығын нақты айта келіп, дене шынықтыруды барлық аймақтарда, əсіресе жұмысшы аудандарында кеңінен насихаттау жəне тарату идеясы туралы арнайы бөлімде жеке көрсету қажет дейді. Осы сессияда Ж. Сəдуақасовтың ұсынысын негізге ала отырып, ҚОАК мен Халық Комиссарлар Кеңесіне (əрі қарай – ХКК) жергілікті аймақтарда Дене шынықтыру Кеңесіне көмек көрсету туралы тапсырма беріледі7.

180