7 - lektsiya.

Strukturalastiriw – u’lken tarmaqlardi quriw qurali Jobası.

1. Tarmaqti fizikaliq strukturalastiriw

2. Tarmaqti logikaliq strukturalastiriw

Kompyuterler sanı onsha ko’p bolmag’an jag’day ushın (10-30 g’a shekemgi kompyuterler) da’slepki lektsiyalarda keltirilgen - ulıwma shina, saqıyna, juldız ta’rizli ha’m tolıq baylanıstı tipiklalıq topologiyalardan biri taiykarında tarmaqtı qurıw mu’mkin boladı. Bul topologiyalardın’ ha’mmesi birjınıslı qa’siyetke iye, yag’nıy bunday tarmaq quramındag’ı kompyuterlerdin’ barlıg’ı bir birine mu’ra’jat etiw barısında, bir qıylı huqıqqa iye. Bunday qa’siyet, yag’nıy ten’ huqıqqa iyelik, tarmaqqa jan’a kompyuter jalg’awdı, olarg’a xızmet ko’rsetiwdi ha’m olardın’ ekspluatatsiyasın an’satlastıradı.

Biraq bul huqıqlıq qa’siyetin u’lken tarmaqlar qurıw waqtında qolaylıqlar emes al ju’da’ ko’p qolaysızlıqlardı, sheklewlerdi keltirip shıg’aradı. Olardan tiykarg’ıları to’mendegiler:

1. Kompyuter tarmaqlarının’ ulıwma uzınlıg’ın sheklew.

2. Tarmaqqa jalg’anıwı mu’mkin bolg’an kompyuterler (stantsiyalar, uzeller) sanın sheklew.

3. Kompyuterler arasında ju’zege kelgen trafik intensivligin sheklew, yag’nıy informatsiya almasıw tezligin sheklew.

Ma’selen jin’ishke koaksial kabel tiykarında qurılg’an Ethernet texnologiyasının’ 10Base-2 standartında bir segmenttegi kabel uzınlıg’ı 185 m den, og’an jalg’ang’an kompyuter sanı bolsa 30 dan aspawı kerek. Eger kompyuterler arasında informatsiya almasıw ko’lemi u’lken bolsa, segmenttegi kompyuterler sanı 20 g’a, mu’mkin 10 g’a shekem azaytıwg’a tuwra keliwi mu’mkin. Bul halat tarmaqtın’ ulıwma o’tkeriw uqıplıg’ı ha’r bir kompyuterge jeterli bolıwın ta’miyinleydi.

Joqarıda atap o’tilgen sheklewlerdi alıp taslaw ushın tarmaqtı strukturalawdın’ arnawlı usılları ha’m ha’r tu’rli strukturalardı payda etiwshi arnawlı qurılmalar ha’m qurallar qollanıladı. bular to’mendegiler: ta’kirarlawshılar, kontsentratorlar, ko’pirler, kommutatorlar, marshrutizatorlar ha’m shlyuzlar bolıp tabıladı. Tarmaqtın’ o’z aldına bo’limleri bolg’an segmentlerdi o’z-ara baylanıstırıw usı tu’rdegi qurılmalar ja’rdeminde a’melge asırılg’anlıg’ı ushın, olardı kommunikatsiyalıq qurılamalar dep ataydı.

1.Tarmaqti fizikaliq strukturalaw

Kommunikatsiyalıq qurılmalardın’ en’ a’piwayısı bolg’an ta’kirarlawshı (repeater), lokal kompyuter tarmag’ının’ uzınlıg’ın arttırıw maqsetinde tarmaqtın’ ha’r-tu’rli segmentlerin fizikalıq jalg’awdı a’melge asıradı. Ta’kirarlawshı tarmaqtın’ bir segmentinen kelgen signallardı, onın’ basqa segmentlerine uzatıp beredi (7.1.-su’wret). Ta’kirarlawshı ja’rdeminde tarmaqtın’ baylanıs sızıg’ının’ uzınlıg’ın arttırıw, uzatılıp atırg’an signaldın’ sapasın jaqsılaw menen a’melge asırıladı, bunda signaldın’ quwatı, amplitudası ha’m formasın tiklew sıyaqlı wazıypalar orınlanadı.

7.1.-расм. Ta’kirarlawshı Ethernet tarmag’ının’ uzınlıg’ın arttırıw imkaniyatın beredi.

Portlar sanı ekiden ko’p bolg’an (6, 8 yaki 16) ha’m bir neshe segmentlerin o’z-ara baylanıstıratug’ın ta’kirarlawshı – kontsentrator yaki xab dep ataladı.

Kontsentratorlar lokal kompyuter tarmaqlarının’ barlıq tiykarg’ı texnologiyaları quramında qollanıladı. Bul texnologiyalar to’mendegiler: Ethernet, ArcNet, Token Ring, FDDI, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, l00VG-AnyLAN.

Ha’r qanday texnologiyag’a tiyisli bolg’an kontsentratorlardın’ islewinde uqsas ta’repler bar bolıp, bul olardın’ bir portlarına kelgen signallardı basqa portlarda ta’kirarlaw bolıp tabıladı. Biraq olar signallardı qaysı portlarda ta’kirarlawına qarap bir-birinen ajıralıp turadı. Ma’selen Ethernet kontsentratorları (7.2 a.-su’wret) bir portına kelgen signallardı o’zinin’ basqa barlıq portlarında ta’kirarlap beredi. Token Ring kontsentratorı (7.2 b.-su’wret) bolsa bir portqa kelgen signaldı o’zinin’ saqıyna boyınsha keyin jalg’ang’an kompyuterge baratug’ın portına ta’kirarlap beredi.

7.2.-su’wret. Ha’r qıylı texnologiyalardın’ kontsentratorları.

Kontsentratorlar ba’rqulla ta’rmaqtın’ fizikalıq topologiyasın o’zgertedi, biraq onın’ logikalıq topologiyası bolsa o’zgermey qala beredi.

Fizikalıq topologiya degende, kabellerdin’ bo’lekleri ja’rdeminde payda etilgen baylanıslar forması (konfiguratsiyası), logikalıq topologiya degende bolsa, tarmaqta bar kompyuterler arasındag’ı informatsiyalar ag’ımı jollarının’ forması (konfiguratsiyası) tu’siniledi. Ko’p jag’daylarda tarmaqtın’ fizikalıq ha’m logikalıq topologiyaları bir qıylı boladı.

Tarmaqlardı kontsentratorlar ja’rdeminde fizikalıq strukturalaw, tarmaqlardın’ uzınlıg’ın (eki diametrin) arttırıw imkaniyatı menen birge, olardın’ isenimliligin de asırıw imkanın beredi. Ma’selen eger, ulıwma shina topologiyalı Ethernet tarmag’ı quramında qandayda bir kompyuter nasazlıq sebepli, ulıwma kabel arqalı mag’lıwmatlardı uziliksiz toqtamay uzata berse, tarmaq islemey qalıwı mu’mkin. Bunday jag’dayda tarmaq qayta normal islep ketiwi ushın nasaz kompyuterdin’ tarmaq adapterin qol menen u’zip qoyıw kerek boladı. Kontsentratorı bolg’an Ethernet tarmag’ında bolsa, bunday mashqalanı avtomatlı tu’rde sheshiw mu’mkin boladı. Bunda kontsentrator o’zinin’ nasaz kompyuter jalg’ang’an portın u’zip qoyadı, yag’nıy blokirovka etedi, tarmaq bolsa o’z isin toqtatpay dawam ettire beredi.