УМК 5В072900 ИГ каз

1 – цокольдік марш, 2 – қабаттың 1 маршы (аралық марш), 3 – қабаттың 2 маршы (қабат маршы), 4 – қабат алаңы, 5 – қабат алаңы, 6 – қоршау (перила), 7 – тамбур, 8 – қалқан, 9 – кіреберіс алаңы.

50

Төменде екімарштық сатыны бөліктеу мысалы қарастырылған, ол үшін алдынала есеп, соңынан графикалық тұрғызулар жасалған. Сонымен, қабат биіктігі Н = 3000мм, марш ені l = 1050 мм, баспалдақ өлшемі 150х300мм.

11.3 - сурет

Баспалдақ бөлмесінің ені В екі марштың ендері жəне олардың өзаралық қашықтығы қосындысына тең. өрт шлангісінің өтуіне мүмкін болатын аралық 100 мм-ден кем болмау тиіс. Аралық 100 мм-ден алынды.

В = 21 + 100= 2 х 1050 + 100 = 2200 мм

51

Баспалдақбөлмесінің қабырғаларын кескіндеген болады.

-қабат биіктігі бір марштың басыларастылары санының екі еселенген мəніне тең санға бөлінеді жəне сол нүктелер арқылы горизонталь түзулер жүргізіледі.

-пайда болған тор бойынша баспалдақтың профилін орындайды (сызады) (11.3, а - сурет).

11.3, б - суретте көмекші торды алудың екінші тəсілі көрсетілген. Баспалдақ бөлмесінің қабырғалар нұсқаларын жəне алаңдары нұсқаларын

түспеген марштарды тұтас жіңішке сызықтармен бастырады.

Негізгі əдебиеттер: 5 нег.[243-247] Қосымша əдебиеттер: 6 қос.[20-29].

Бақылау сұрақтары:

1.Баспалдақ маршының элементтерін атаңыз.

2.Баспалдақтың қандай басқыштары фриздік деп аталады?

Дəріс 12. Ғимарат қасбеттерінің сызбалары

Қасбеттер – бұл ғимараттардық вертикаль жазықтыққа ортогоналдық ропекциялары (Ғимараттың сыртқы жағы). Қасбет сызбасы ғимараттың сыртқы бейнесі, архитектурасы, оның элементтерінің өзара қатынастары жөнінде сипат береді. Қасбеттерді бас, аулалық жəне бүйірлік деп бөледі. Бас қасбет деп ғимаратың көше немесе алаң жағынан көрінісін атайды. Басқа қасбет анықтамалары олардың атауларынан белгілі болады. Қасбет атауы

52

сызбада кескінделген ғимарат бөлігі, аралығында орналасқан шеткі координаталық остері арқылы анықталады немесе қасбеттік қабырғада орналасқан осі маркісімен анықталады, мысалы «Қасбет 1 – 4», «Қасбет А – В», «Қасбеттің монтаж сұлбасы1 – 13» жəне т.с.с. Қасбет атауы кескін үстінде жазылады. Егер қасбетте күрделі орындар болса, оларды ірілеу масштабта орындайды, яғни қасбет бөлігі орындалады.

12.1 - сурет

Қасбеттің негізгі сызбасында, орналасқан парағы нөмірлері көрсетілген онын, бөліктеріне сілтем жасалуы тиіс. Қасбет сызбаларында өлшемдер пландарда, тіліктерде жəне бөліктерде анықталмаған элементтер байланысы өлшемдерінен басқа əдетте қойылмайды.

12.2 - сурет

Негізгі сұрақтар: 5 нег.[256-260 ], Қосымша сұрақтар: 1 қос.[29-37].

Бақылау сұрақтары:

1. Қандай қасбеттер басты болады?

53

2.Қасбеттердің аттары қалай анықталады?

3.Қасбеттердегі күрделі аймақтарын кескіндеу үшін не қолданады?

4.Қасбетті қандай сызбалардың негізінде орындайды?

Дəріс 13. Темірбетон бұйымдары мен конструкцияларының сызбалары

Құрылыс бұйымы – ғимарат құрылысына қажетті құрылымның элементі немесе бір бөлігі. Оны арнайы өндіріс орнында немесе құрылыс алаңында жасайды (колонна, ригель, ферма, аражабын плиталары, арматуралық қаңқа жəне т.б.).

Қандай материалдардан жасалғанына байланысты бұйымдар бетон немесе темірбетон, металл, ағаш жəне т.б. болады.

Құрылыс конструкциясы – ғимаратттың белгілі бір функционалдық қызмет атқаратын бөлігі (ғимарат қаңқасы, жабын, аражабын жəне т.б.).

Темірбетон конструкцияларында бетон мен болат бірге жұмыс істейді. Бетон сығылу кезінде жақсы жұмыс істейді. Одан кез-келген пішіндегі

периодты профильді болатын өзектерден жасалатын иілгіш түрлері болады.

Атқаратын қызметіне байланысты арматуралардың мынадай түрлері

жəне жұмыс өзектерге күшті бірқалыпты үлестіру , үшінолардың бетондау кезінде орындарынан қозғалмауы үшін қызмет етеді.

Құрылыс бұйымдарының құжаттарының құрамына сипаттізім, құрастыру сызбасы, тетікбөлшектердің сызбалары, жəне қажет болған жағдайда техникалық шарттар кіреді.

Құрастыру сызбасына көріністер, тіліктер мен қималардан басқа арматуралау сұлбасы кіреді.

Көріністерде, пландарда жəне тіліктерде мыналар көрсетіледі:

– ғимараттың координациялық осьтері;

54

–құрылым элементтерінің координациялық осьтерге байланысы;

–осы құрылым үшін қажетті деңгейдің биіктік белгілері;

55

–бекіту бұйымдары;

–тесіктер, ойықтар;

белгілер немесе маркілер береді.

Қарапайым тетікбөлшектердің сызбаларын орындамай-ақ, қажетті өлшемдері мен басқада ақпаратты сипаттізімде, ал олардың саны көм болған жағдайда тізімдемеде көрсетуге болады.

Негізгі əдебиеттер: 1 нег.[261-286] Қосымша əдебиеттер: 4 қос.[317-318].

Бақылау сұрақтары:

1.Жұмыс арматурасы деген не?

2.Үлестіргіш арматура деген не?

3.Тұтасқұймалы құрылымдардың элементтері қалай белгіленеді?

4.Ұстындар (колонналар) план мен тілікте қалай кескінделеді?

5.Арматуралау сұлбасында не кескінделеді?

Дəріс 14. Металл құрылымдарының сызбалары

Қазіргі кезде құрылыста болаттан жəне алюминий қоспаларынан жасалған құрылымдар көп қолданыс табуда.

Металл құрылымдарын аралықтары үлкен өндірістік жəне азаматтық ғимараттарда қолданады.

Едəуір кең тараған болат прокатының профильдері:

-двутавр;

-швеллер;

-бұрыштық, тең сөрелі;

-бұрыштық, тең сөрелі емес.

элементтерін жəне т.б. жасайды.

Алюминий қоспаларынан сыртқы қабырғалардың қоршаулары,

Металл құрылымдарын арнайы зауыттарда дайындайды, ал құрылыс орнына транспортпен жеткізіледі. Сондықтан, құрылымды бөлшектеп, «тасымалдау ұстанымдарына» бөледі.

56

14.1 – сурет

14.1 - кесте

Пісіру жіктерінің шартты белгілері

57

14.1 – кестенің жалғасы

көрінбейтін жағында

Бұрыштық, таврлық жəне айқас тұтас жіктер:

көрінетін жағында

көрінбейтін жағында

Бұрыштық, таврлық жəне айқас үзілмелі жіктер:

көрінетін жағында

көрінбейтін жағында

Нүктелі жіктер

Айқасатын электртойтармалы жіктер (дөңгелек тесікті)

Сызбада пісіру жігінің белгіленуіндегі бірінші сан катет биіктігін, ал екінші сан жіктің ұзындығын білдіреді(14.2, а - сурет). Егер бір ғана сан болса, ол катеттің биіктігін білдіреді, ал пісіру элементтің ұзына бойы орындалады (14.2, б - сурет).

14.2 - сурет

Негізгі əдебиеттер: 1 нег.[287-310] Қосымша əдебиеттер: 4 қос.[319-324].

Бақылау сұрақтары:

58

1.Прокаттық профильдердің қандай түрлері кең қолданылады?

2.Прокаттық профильдер қалай белгіленеді?

3.Пісіру жіктері қалай белгіленеді?

4.Металл құрылымының геометриялық сұлбасында не кескінделеді?

5.Металл құрылымдарының элементтерін қалай маркілейді?

Дəріс 15. Ағаш құрылымдарының сызбалары

Өңделуі жеңіл, салмағы жеңіл, жылу өткізгіш қабілетінің төмендігі, қажетті мөлшерде қаттылығы, шіруден қорғау мүмкіндігі, əр түрлі зиянды жəндіктерден жəне өрттен қорғау мүмкіндігі ағашты құрылыста кеңінен қолдануға себеп болды.

ықшамдылығын, қолдану қолайлығын жəне қазіргі заманғы көбейту əдістері арқылы анық көшірмесін жасау мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.

Ағаш құрылымдары сызбаларын орындау үшін мынадай масштабтар ұсынылады:

Геометриялық сұлбалар – 1:50, 1:100, 1:200;

Итарқалар жоспары – 1:50, 1:100, 1:200; Арқалықтар жоспары – 1:50, 1:100, 1:200; Тіліктер – 1:50, 1:100;

Құрылымның жұмыс сызбалары – 1:20, 1:50;

Түйіндер – 1:5, 1:10, 1:20; Жеке элементтер – 1:1, 1:2, 1:5, 1:10.

Элементтер ұстанымдарын цифрлармен орындайды. Негізгі элементтер мен құрастыру элементтерінің позицияларын сөрелерде орындайды.

Сөренің үстінде элементтің позиция нөмірін жазады, ал астында элемент қимасының өлшемі жазылады, мысалы, бөрененің диаметрі Æ160, пластина диаметрі Æ160/2, ширек бөрене диаметрі Æ160/4.

15.1 - сурет

59