36.Топографиялық карталардағы масштаб түрлері

Топография негіздері. Масштаб түрлері

Сандық: 1: 10000, 1:25000, 1:500000 т.с.с.

Атаулы: 1 сантиметрде 500м және т.с.с.

Сызықтық План мен картада жер бетіндегі объектілер өзінің нақтылы мөлшнерінен әлденеше есе кішірейтіліп көрсетіледі.

План мен карта жасау үшін нақтылы табиғи бетіің орнына оның жазықтықта кішірейтілген кескіі алынатыны белгілі. План немесе карта жасау үшін жер бетіндегі сызықтардың горизанталдық кішірейіп алыну дәрежесін масштаб дейді.

Масштаб сандық, сызықтық және атаулы болып 3-ке бөлінеді:

Масштаб түрлері

Сандық: 1: 10000, 1:25000, 1:500000 т.с.с.

Атаулы: 1 сантиметрде 500м және т.с.с.

Сызықтық

Сандық масштаб – бөлшек санмен белгіленеді. Бөлшектің алымы әр уақытта 1-ге тең деп алынады. Ал бөлімі планда жергілікті жердегі горизантальді барлық қашықтықтың неше есе кішірейтілгенін көрсетеді. Бөлімі неғұрлым үлкен болса, масштаб соғұрлым ұсақ болады. Сызықтық масштаб. Сандық масштабты пайдалану пратикада көп уақытты қажет етеді. Ал сызықтық масштабты қолдану жеңілірек, әрі жылдамырақ болады Сызықтық масштаб екіге бөлінеді: жай сызықтық масштаб және көлденең масштаб. Жай сызықтық масштабты сызу үшін горизанталь түзу сызық сызылады да, оның бойына бір немесе бірнеше см өзара тең кесінділер салынады. Бұл өзара тең кесінділер масштабтың негізі деп аталынады Орограф масштаб – тауларда Горизантальдар – биітігі бірдей сызықтарды қосады. Берхштрих – төмен қарай қарап тұрады.

37.Маршрут схемасы.

Маршрут схемасы. Жоспарға жорық жолыың схемасы келтіріледі. Схемада жолы, түнеу мен бір күнгі демалыстарының орны көрсетеледі. Қосымша маршрут схемасы да көрсетіледі. Масштабтары бірдей болу керек.

Топтың ықтимал жылдамдығын, жолдағы кедергілерін, нысандарын, жүк салмағын, физикалық хал-күйін ескере тұра, картада қозғалыс графигін белгілейді.

Схемаға қосымша жолдың ең қиын жерлерінің сүреттемелері мен олардан өту әдістері көрсетіледі.

Маршрутты картада көрсету, маршрут схемасын жасау. Азимут және азимут түрлері

Азимут – солтүстік бағытпен берілген зат арасындағы бұрыш.

Азимут түрлері

• Географиялық азимут

• Магниттік азимут (жорықта қолданылады)

• Дирекциялық (бағыттаушы) бұрыш

38. Топографиялық картада арақашықтықты өлшеу әдістері

Арақашықтықты өлшеуге арналған топографиялық картардың майысқан, өшірілген, үзілген, бүктелген жерлері болмауы керек. Картаны тегіс бетке орналастырып бекіту қажет, мысалы: сызба тақтаға немесе плпншеттің бетіне. Топографиялық картадағы арақашықтықты өлшеу үшін қарапайым сызғыш, циркуль өлшеуіш немесе курвиметр қолдаылады. өзендердің, жолдардың, шекаралардың және т.б. сызықтар қисық болғандықтан, олардың ұзындықтарын өлшегенде қарапайым сызғыш қолданымайды. Нгізінен бұл ұзыдықтарды циркуль өлшеуіш немесе курвиметрді қолдана отырып өлшегенде өте қолайлы. Мұда циркуль-өлшеуіш инесі үшкір болуы шарт,

циркульдіңм аяғы бүгілген кезде нүктеге сәйкес келіп бір жерге ғана қадалады.