1 Лазерлік сканирлеу.

2 Объектінің үшөлшемді моделдерін құру

10 - тақырып. Жаңа технологиялар. Құрылыстық техниканың автоматтан-дырылған басқару жүйесі (2 сағ).

Дәрістің жоспары

1 Құрылыс техникаларын автоматтандырылған жүйелермен басқару.

2 Жоғары дәлдікті теңіз және жер навигация жүйесі.

Бастапқы кеңістік мәліметтер және ГАЖ өңдеу үдірісінде алыңған мәліметтердің әр түрлі форматтар болу мүмкін. Формат түрі қолданылатын бағдарламалық құралдары мен анықталады. Форматтарды қайта келтіруі арнайы бағдарлама – конертердің көмегі мен іске асырылады.

Векторлеу. Мәліметтерде векторлық немесе растрлық ұсынысы болу мүмкін. Векторлық және растрлық бейнелеу арасындағы айырмашылығы ГАЖ үшін маңызды болып келеді. Растрлық бейнелеуі алаңдағы мәліметтерді көрсетеді, яғни алаңдық сипаттамасы бар. Векторлық бейнелеуі геоақпараттағы объектілерді көрсетеді, яғни объекттік сипаттамасы бар.

Проекция және проекциялық қайта келтіру. Кеңістік объектілердің нүкте координаталарын жер бетіндегі объектілердің орнын көрсету үшін қолданады. Жер бетінің формасы өте қиын. Картаны құру кезде нүктенің кеңістік орны жазықтық (екі өлшемді) түрде көрсетіледі.

Бір картографиялық проекциядан басқаға немесе кеңістік жүйесінен картографиялық проекцияға көшіруді іске асыратын ГАЖ математикалық процедурлар тобын проекциялық қайта келтіру тобы деп атайды. Осы топтар бір болкты құрастырып, моделдеу әдістер мен іске асырылады. Осы блокқа бастапқы мәліметтер негізінде жаңа проекцияны алу үшін кеңістік мәліметтерді өңдеу әр түрлі процедуралар кіреді.

Поликоникалық проекциясы (policonic projection). Оларда паралелдері ортасы орталық меридианда немесе оның жалғасындағы эксцентрлік шеңбер доға мен көрсетіледі, л меридиандар орталық меридианға симметриялы қисық пен көрсетіледі.

Кей бір жағдайларда поликоникалық проекциясы қосымша жағдайлар және эксцентриклық шеңбері мен доға түріндегі, меридианы мен шеңберлік проекцияларын қолдануға арналған проекциясы болып табылады.

Геометриялық талдау. ГАЖ бағдарламалық құралдары векторлық және растрлық моделдерін геометриялық талдау үшін бір қатар операциясын орындауға мүмкіншілігі береді. Векторлық моделдер үшін осндай операциялары: арақашықтықты, сынық сызықтардың ұзындығын, полигон центроидтар координаталарын анықтау, векторлық объектілердің алаңын есептеу, объекті нүктелерін трансформалау болып табылады.

ГАЖ технологиясында бір қатар растрлық моделдері келесі геометриялық талдау операцияларын орындауды қамтамасыз етеді: зоналарды салыстыру, зона алаңын есептеу, зона периметрін есептеу, зонаның шегінен арақышықтықты анықтау, зоналардың формасын анықтау, растрлық қабатты трансформалау.

Оверлейлік операция. Цифралық карталардың ерекшелігі оны көп қабаттар түрінде ұйымдастыруы болып табылады.

Оверлейлік операцияның мәні әр атау бар қабаттарды (екі немесе одан көп) туынды объектілерді генерациялап салу болып табылады. Оверлейдің ең көп таралған операциясы екі полигондық қабатпен салу.

Аудан және периметр полигон атрибуттар санына кіреді. Олардың мәндері бір класқа жататын полигондар шегін жою операцияларына және оверлейлік операцияларына қолданылады.

Буферлік зондарын құру. Буферлік зонасы нүктелер, сызықтар немесе ареал жаңында құрылу мүмкін. Оның нәтижесінде бастапқы объектіні өзіне еңгізетін жаңа ареал пайда болады.

Буферік зоналарды құру операциясы транспорттық жүйесінде, орман шаруашылығына, көл және суағын жерде қорғалатын зоналарды құру кезде, жол бойындағы ластану зонасын анықтау кезде, экологиялық жағдай өзгертуі мен байланысты, қазіргі бар немесе жобадағы транспорттық коммуникациясының әсер ету зонасын анықтауға және т.с.с. қолданылады.

Базалық бағдарламалық құралдар кеңістік және атрибуттық ақпараттардың ара байланысын, кеңістік және атрибуттық ақпараттарды көрсету, қажетті кеңістік объектілерін таңдауға немесе іздеуге сұранысты ұйымдастыру, атрибуттық ақпараттарды редакциялауды іске асыруға мүмкіншілік береді. Базалық бағдарламалық құралдар универсальды және арнайы болу мүмкін.

Қосымша модульдер базалық құралдар мен бірге жұмыс істейді және арнай есептерді шешу мүмкіншілік береді. ArcGIS Spatial Analyst модулі ArcGIS база негізінде жұмыс істейді және растрлық беттегі келесі есептерді шешуді қамтамасыз етеді:

Әр түрлі метрикадағы картографиялық арақашықтық. Осы класқа қатысты функциялар – евклидов қашықтықты есептейтін және атрибуттық сипаттамасы функция ретінде берілетін басқа метрикадағы қашықтықты есептейтін екі топқа бөлінеді.

Қайта жіктеу. Осы функциясы ячейкадағы мәнді басқа мәні мен ауыстыруын орындайды.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Федотов Г.А. Инженерная геодезия. – М.: Высш. шк., 2004.- 463 с.

2. Геодезические приборы и оборудование / Каталог - М.: НПП «Навгеоком», 2003.- 142с.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (10- тақырып) [1,2]