1 Динамикалық топографиялық жүйелер

2 Лазерлі-параллактикалық жүйелер

3 Бос станция әдісі

6- тақырып. Картография мен геодезиялық өлшемдердіөңдеу үшін программалық қамтамасыздандыру (4 сағ)

Дәрістің жоспары

1 Credo туралы жалпы мәліметтер.

2 Credo кешеңнің негізгі функциялар.

3 Credo кешеңнің құрылымы.

CREDO бағдарламалық кешең өнімдері 1989 жылдан бастап «Кредо-Диалог» (Беларусь Республикасы, Минск қ.) ғылыми өндірістік одағы мен өңделеді және таратылып келеді. Өзіңнің даму уақытында кешең жаңа құрылысты жобалау мен көлік жолдарын қайта салудан бастап, инженерлік іздестіруді автоматтандырылған өңдеуді қамтамасыз ету, әр түрлі геоақпараттық жүйесіне мәліметтерді дайындау, көлік жолдарын және өнеркәсіптікпен азаматтық құрылыс объектілерді автоматтандырылған жобалауға дейінгі көп функциялы комплекске жетті.

Қазіргі кезде CREDO кешеңі бір неше ірі жүйеден және көптеген қосымша мақсаттардан тұрады. Кешеңнің әр жүйелер әр аймақтағы ақпараттарды өңдеуді автоматтандыра алады, сондай-ақ территорияның бастапқы жағдайды және құрылатын объектінің жобалық шешімдерін көрсететін біріктірген ақпараттық ортасын өзінің мәліметтермен толтыра алады.

CREDO кешенің қолданып ақпараттарды өңдеуі "CREDO-технология" атағын алды. Оның негізгі артықшылығы әр мамандар арасына мәліметтерді айырбастауды ұйымдастыру болып табылады. Осы кезде әр маманға барлық объектілер бойынша жобалау немесе құрылыстың іздестіру кезкелген стадиясында мәліметтерді көруге мүмкіншілік береді. Сонымен қатар CREDO-технологиясы CREDO кешен жүйесін басқалай объектіні құру үдірісінде қолданылатын бағдарламалық өнімдермен қатар қолдану мүмкіншілік береді.

Credo кешеңнің негізгі функциялары келесідей:

• инженерлі-геодезиялық және топографиялық іздестіруді камералды өңдеу;

• геофизикалық іздестіру жұмыстар кезіндегі геодезиялық мәліметтерді өңдеу;

• жергілікті жердің сандық моделін құруға арналған мәліметтерді дайындау;

• іздестіру және бар мәліметтердің негізінде инженерлік мақсаттағы жердің сандық моделдерін құру және түзету еңгізу;

• геолегиялық құрылым алаңдар немесе жолақтардың сандық моделдерін құру және түзету еңгізу;

• өнеркәсіптік, азаматтық және көлік құралдары объектілердің генералдық жоспарын жобалау;

• тік жоспарлауды жобалау;

• жобаланатын объектінің жер жұмыстар көлемін есептеу;

• көлік ғимараттарын жобалау;

• жаңа құрылыстарды жобалау және көлік жолдарын қайта жөндеу;

• құрылыс жұмыстарын геодезиялық қамтамасыз ету.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. В.М.Русак, Л.И.Русакова, А.П.Пигин, Е.В.Кузьмичева, Д.М.Васильков. Методические указания по обработке данных наземной съемки, полученных с электронных тахеометров 3ТА5, в комплексе CREDO при выполнении инженерных изысканий и землеустроительных работ. Минск: НПО «КРЕДО-ДИАЛОГ», 2000.- 35 с.

2. В.М.Русак, Л.И. Русакова, А.П. Пигин, Е.В.Кузьмичева, Д.М.Василь-ков. Комплексное использование возможностей системы CREDO_DAT 3.0. Минск: НПО «КРЕДО‑ДИАЛОГ», 2001.- 36 с.

3. В.М.Русак, Л.И.Русакова, А.П.Пигин, Е.В.Кузьмичева, Д.М.Василь-ков. Проектирование вертикальной планировки участка под здание в системе CREDO_MIX. Минск: НПО «КРЕДО‑ДИАЛОГ», 2001.- 29 с.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (8-тақырып) [1-6]

1 CREDO DAT 3.0 – Инженерлік геодезия. Мақсаты. Негізгі функциялар. Қолдану аймақтар. Жүйенің артықшылығы.

2 CREDO TER – Жергілікті жердің сандық модель. Мақсаты. Негізгі функциялар. Қолдану аймақтар. Жүйенің ерекшелігі.

3 CREDO GEO – жергілікті жердің көлемдік геологиялық модель. Мақсаты. Негізгі функциялар. Қолдану аймақтар. Жүйенің ерекшелігі.

7-тақырып. Жергілікті жердің космостық түсірісі. GPS құралдары мен GPS өлшемдерін өңдеу үшін программалық қамтамасыздандыру (4 сағ).

Дәрістің жоспары

1 Жергілікті жерді жерлі-ғарыштық өлшеу.

2 GPS жабдықтар.

3 GPS өлшеуді өңдеуге арналлған бағдарламалық қамтамасыз етілуі.

Топографиялық геодезиялық жұмыстарды өндіру бұрыңғы технология деңгейі қазіргі кездегі инженерлік іздестіру және көлемі, уақыты мен құны бойынша қойылатын талаптарға сәйкес келмейді.

Спутникалық Навигациялық жүйесі (СНЖ) – бұл адамның, көлік құралдардың, техникалық жүйе мен объектілердің орнын Жердің сфероидына қатысты оперативті және дәл анықтау мен байланысты актуальды есептерді шешуге арналған арнай кешені.

Спутникалық навигациялық кешендері АҚШ-ң «NAVSTAR» және СССР-ң «ГЛОНАСС» (Ғаламдық Навигациялық Спутникалық Жүйесі) бірінші болып құрылды.

«GPS» жұмыс істеу принціпі нүкте есебін дәл координаталау ролін орындайтын Жердің навигациялық жасанды спутниктары қашықтықпен орнын анықтау.

Барлық инженерлік өндіріс тәжірибесінде таралған қабылдағыштарды екі топқа бөлуге болады.

Бірінші топқа – жүйелік байқау және навигациялық спутниктерге дейінгі ғашықтықты өлшеу принциппен жұмыс істейтін қабылдағыштар кіреді.

Екінші топқа – байқайтын және бірмезгілде төрт және одан көп навигациялық спутниктердің ара ғашықтықты өлшеуді қамтамасыз ететін қабылдағыштар кіреді.

Осы екі топтардың ішінде әртүрлі GPS қабылдағыштары бар.

Тәжірибеде бір радио-толқында жұмыс істейтін қабылдағыштардан басқа инженерлік геодезиялық жұмыстарында 1575,72 MHz және 1227,6 MHz екі жиілік кодтарын қолдананып жұмыс істейтін, көпканалды екі жиілікті қабылдағыштарды қолданады. Осындай деңгейіндегі қабылдағыштар жергілікті жердегі нүктенің координатын дәл анықтауға мүмкіншілік береді.

Координаттарды анықтау дәлдігі бойынша қабылдағыштарды келесі топтарға бөледі:

-навигациялық тобы – 150-200 м дәлдігі мен координаттарды анықтайтайды;

-картография және ГАЖ тобы – 1-5 м дәлдігі мен координаттарды анықтайтайды;

-геодезиялық тобы – 1 см дейін дәлдігі мен координаттарды анықтайтайды.

Навигациялық топтағы қабылдағыштар арзан және ықшам. Олар көліктегі, халық шаруашылықтағы және демалыстағы навигациялық міндеттерді шешуге арналған.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Поклад Г.Г., Гриднев С.П. Геодезия. – М.: Академический проект, 2007. – 592 с.

2. Федотов Г.А. Инженерная геодезия. – М.: Высш. шк., 2004.- 463 с.

3. Киселев М.И., Михелев Д.Ш. Геодезия. - М.: Издательский центр « Академия», 2004.- 384 с.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (7- тақырып) [14]