- •1Метрологияның мәні,мазмұны және оның түрлері
- •2Метрологияның негізгі қызметтері
- •3Физикалық шама.Физикалық шаманың сипаттамалары. Терминдермен анықтамалар.
- •4.Физикалық шамалардың өлшем бірліктері.
- •5. Қазақстан Республикасының «өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңы.
- •6 Метрологиялық қамтамасыз ету қызметінің ұйымдастырушылық құрылымы. Метрологияның экономикалық базасы.
- •7 Өлшеу бірыңғайлылығын қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық негіздері. Метрологиялық қызметтің міндеттері.
- •8 Мемлекеттік метрологиялық қызмет жұмыстарының бағыттары
- •9 Мемлекеттік қадағалау. Заңнамалық база.
- •10 Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың негізгі міндеттері
- •11 Өлшеу құралдары. Метрологиялық, жұмысшы өлшеу құралдары.
- •12 Стандартталған, стандартталмаған, негізгі және қосалқы өлшеу құралдары.
- •13 Өлшеу құралдарының түрлері және сипаттамалары.
- •14.Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
- •15. Өлшеудің қателіктері. Пайда болу сипаты бойынша түрлері.
- •16.Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •17. Өлшеудің классификациясы. Өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •18 .Жанама өлшеу.
- •19. Эталон. Бастапқы және арнайы эталон.
- •20.Екінші эталондарды жасау негіздемелері және оның түрлері.
- •21. Халықаралық, мемлекеттік эталондар.
- •22.Топтық эталон.
- •23. Қазақстан Республикасының эталондық базасы
- •24.Өлшеу құралдарын сенімдеу. Сенімдеу әдістері.
- •25.Сенімдеу түрлері және сипаттамалары.
- •26.Өлшеу құралдарын сенімдеу нәтижесін рәсімдеу.
- •27.Өлшеу құралдарын сенімдеу құқығына аккредитация.
- •28.Сенімдеушілердің жұмыс орнын аттестаттау.
- •29.Өлшеу құралдарын калибрлеу.
- •30.Өлшеу тұтастығын қамтамасыз ету бойынша құқықтық негіз.
- •31.Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілерінің мемлекеттік қызметі (сүмқ).
- •32.Мемлекеттік метрологиялық қызмет. Уақыт пен жиіліктің мемлекеттік қызметі (уж, мк).
- •33.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •34.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •35.Құрал көрсеткішінің келтірілген салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •36.Абсолюттік түзету деген не?
- •37.Дәлдік класы мен келтірілген салыстырмалы ауытқу арасындағы байланыс қандай?
- •38.Өлшеу құралы көрсеткішінің орнығу уақыты деген не?
- •39.Өлшеу құралының шкаласында қандай белгілеулер келтіріледі?
- •40.Эталондық құралдың дәлдік класы қандай болуы керек? МемСт бойынша құралдар неше дәлдік классқа бөлінеді?
- •41.Эталондық құрал қандай шарттарды қанағаттандыруы тиіс?
- •42.Эталондық құралдың қандай екі шарттары бар?
- •43.Абсолюттік ауытқудың шамасы қандай болуы керек?
- •44.Дәлдік класын білудің маңыздылығы неде?
- •45.Ығыстыру қандай мақсатта қолданылады?
- •46.Прибор көрсеткішінің рұқсат етілген салыстырмалы ауытқуы екі мүшелі өрнекпен нормаланатын жағдай үшін дәлдік класы қалай белгіленеді?
- •47.Бөлшек санмен белгіленген дәлдік класы туралы ақпаратты қалай қолданған жөн?
- •48) Амплитудалық модуляция коэффициенті дегеніміз не? Оны қалай өлшеуге болады?
- •50.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •51) Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •54.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау. Метрологиялық ережелер мен нормалардың бұзылғандығы үшін жауапкершілік.
- •55.Өлшеу қателігі? Абсолютті қателік? Салыстырмалы қателік?
- •56.Өлшеу қателіктерінің қалыптасу тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •57.Өлшеу қателіктерінің көріну тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •58. Метрологияның қоғамдағы рөлі.
- •59.Си Халықаралық бірліктер жүйесі.
- •60.Өлшеудің тұтастығын қамтамасыз етуге қатысты нормативтік құжаттарға талдау жасау.
54.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау. Метрологиялық ережелер мен нормалардың бұзылғандығы үшін жауапкершілік.
Мемлекеттік қадағалау
• Мемлекеттік метрологиялық қадағалау – бұл ӨҚ-ның шығарылуына, жағдайына және қолданылуына, ӨЖӘ-нің қолданылуына, метрологиялық нормалардың, ережелердің сақталуына қадағалауды ҚР Мемстандартымен жүзеге асыратын қызмет.
• Заңнамалық база:
• «Сертификаттау туралы», «Стандарттау туралы» заңдарды толығымен алмастырған ҚР-дың «Техникалық реттеу заңы»;
• «Өлшеу бірыңғайлығын қамтамасыз ету туралы» ҚР заңы;
• «Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы» ҚР заңы;
• Әкімшіліктік кодекс,
• Азаматтық кодекс;
• Қылмыстық кодекс.
• Ұйымдастыру және жүргізу реті ҚР СТ 2.15-2000 «Мемлекеттік метрологиялық қадағалау және метрологиялық бақылау» стандартына сәйкес жүргізіледі.
Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың негізгі міндеттері:
• ҚР-ға әкелінетін өнімдердің нормативтік құжаттардың міндетті талаптарына және сертификаттау ережелеріне сәйкестігіне тексеру жүргізу;
• Өнімді өндіру кезеңінде нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының сақталуына тексеру жүргізу;
• Тұрғындарға қызмет көрсетуде және жұмыс жүргізуде нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының сәйкестігіне тексеру жүргізу;
• Аккредиттелген сынау зертханаларының және сертификаттау органдарының қызметіне тексеру жүргізу;
• Аккредиттелмеген зертханаларда өнімдерге сынау жүргізуде нормативтік құжаттар талаптарының, метрологиялық ережелердің сақталуына және ӨҚ – ның жағдайына тексеру жүргізу;
• Сертификаттау ережелерінің және нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының бұзылуын анықтау бойынша жекелей және көтерме саудамен айналысатын өндірістерге рейд жүргізіп тұру;
• Аккредиттеу және аттестаттау алдында сынау зертханаларына, сертификаттау органдарына тексеру жүргізуге қатысу;
• Қолдану мен өндіруге жарамсыз болып табылған өнімдер мен тауарларды қайта өңдеу немесе жою жұмыстары бойынша комиссияларға қатысу.
. Қазақстан Республикасының метрологиялық ережелер мен нормалар туралы заңдарын бұзғандық үшiн жауаптылық
Қазақстан Республикасының метрологиялық ережелер мен нормалар туралы заңдарының бұзылуына кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
Осы Заң нормаларының бұзылуына қатысты дауларды шешу
Осы Заң нормаларының және жөнiндегi нормативтiк құжаттардың бұзылуына байланысты даулар метрологиялық ережелер мен нормалардың қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен шешiледi.
55.Өлшеу қателігі? Абсолютті қателік? Салыстырмалы қателік?
“Қателік” деген ұғым “өлшеу нәтижесінің қателігі” және “өлшеу құралдарының қателігі” деген түсініктемелерден тұратын метрологияның ең маңызды мәселесі. Өлшеу нәтижесінің қателігі – ол өлшеу нәтижесі Х пен өлшенетін шаманың ақиқат (немесе нақты) мәні Q арасындағы айырымы:
= X – Q (4.1)
Ол өлшенетін шама мәнінің анықталмау шегін көрсетеді. Өлшеу құралдарының қателіктері – ол ӨЖ көрсеткіштері мен өлшенетін ФШ-ның айғақты (немесе нақты) мәндері арасындағы аралықты көрсетеді. Ол берілген құралдар арқылы жүргізілген өлшеу нәтижелерінің дәлділігін сипаттайды. Қателіктерді өрнектеу тәсілдері бойынша оларды абсолютті, қатысты және келтірілген деп бөледі.
Абсолютті қателік (4.1) формуласы бойынша жазылады және өлшенетін шаманың бірлігімен беріледі. Дегенмен, ол өлшеу дәлдігінің көрсеткіші ретінде бола алмайды, өйткені, мысалы, Х = 100 болған кезде = 0,05 өлшеудің жоғарғы дәлдігіне сәйкес, Х = 1 мм кезінде – төменгіге сәйкес келеді. Сондықтан да қатысты қателік деген түсініктеме енгізілген. Салыстырмалы қателік – абсолютті өлшеу қателігінің өлшенетін шаманың шын мәніне қатысы болып табылады:
= /Q = (X - Q)/Q. (4.2)
Бұл өлшеу нәтижесінің берілген дәлділік сипаты ӨЖ қателіктерін мөлшерлеу үшін жарамайды, өйткені Q мәнін өзгерткен кезде Q = 0 кезіндегі шегіне шейін әртүрлі мәндерді қабылдайды.