- •1Метрологияның мәні,мазмұны және оның түрлері
- •2Метрологияның негізгі қызметтері
- •3Физикалық шама.Физикалық шаманың сипаттамалары. Терминдермен анықтамалар.
- •4.Физикалық шамалардың өлшем бірліктері.
- •5. Қазақстан Республикасының «өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңы.
- •6 Метрологиялық қамтамасыз ету қызметінің ұйымдастырушылық құрылымы. Метрологияның экономикалық базасы.
- •7 Өлшеу бірыңғайлылығын қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық негіздері. Метрологиялық қызметтің міндеттері.
- •8 Мемлекеттік метрологиялық қызмет жұмыстарының бағыттары
- •9 Мемлекеттік қадағалау. Заңнамалық база.
- •10 Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың негізгі міндеттері
- •11 Өлшеу құралдары. Метрологиялық, жұмысшы өлшеу құралдары.
- •12 Стандартталған, стандартталмаған, негізгі және қосалқы өлшеу құралдары.
- •13 Өлшеу құралдарының түрлері және сипаттамалары.
- •14.Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
- •15. Өлшеудің қателіктері. Пайда болу сипаты бойынша түрлері.
- •16.Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •17. Өлшеудің классификациясы. Өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •18 .Жанама өлшеу.
- •19. Эталон. Бастапқы және арнайы эталон.
- •20.Екінші эталондарды жасау негіздемелері және оның түрлері.
- •21. Халықаралық, мемлекеттік эталондар.
- •22.Топтық эталон.
- •23. Қазақстан Республикасының эталондық базасы
- •24.Өлшеу құралдарын сенімдеу. Сенімдеу әдістері.
- •25.Сенімдеу түрлері және сипаттамалары.
- •26.Өлшеу құралдарын сенімдеу нәтижесін рәсімдеу.
- •27.Өлшеу құралдарын сенімдеу құқығына аккредитация.
- •28.Сенімдеушілердің жұмыс орнын аттестаттау.
- •29.Өлшеу құралдарын калибрлеу.
- •30.Өлшеу тұтастығын қамтамасыз ету бойынша құқықтық негіз.
- •31.Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілерінің мемлекеттік қызметі (сүмқ).
- •32.Мемлекеттік метрологиялық қызмет. Уақыт пен жиіліктің мемлекеттік қызметі (уж, мк).
- •33.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •34.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •35.Құрал көрсеткішінің келтірілген салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •36.Абсолюттік түзету деген не?
- •37.Дәлдік класы мен келтірілген салыстырмалы ауытқу арасындағы байланыс қандай?
- •38.Өлшеу құралы көрсеткішінің орнығу уақыты деген не?
- •39.Өлшеу құралының шкаласында қандай белгілеулер келтіріледі?
- •40.Эталондық құралдың дәлдік класы қандай болуы керек? МемСт бойынша құралдар неше дәлдік классқа бөлінеді?
- •41.Эталондық құрал қандай шарттарды қанағаттандыруы тиіс?
- •42.Эталондық құралдың қандай екі шарттары бар?
- •43.Абсолюттік ауытқудың шамасы қандай болуы керек?
- •44.Дәлдік класын білудің маңыздылығы неде?
- •45.Ығыстыру қандай мақсатта қолданылады?
- •46.Прибор көрсеткішінің рұқсат етілген салыстырмалы ауытқуы екі мүшелі өрнекпен нормаланатын жағдай үшін дәлдік класы қалай белгіленеді?
- •47.Бөлшек санмен белгіленген дәлдік класы туралы ақпаратты қалай қолданған жөн?
- •48) Амплитудалық модуляция коэффициенті дегеніміз не? Оны қалай өлшеуге болады?
- •50.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •51) Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •54.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау. Метрологиялық ережелер мен нормалардың бұзылғандығы үшін жауапкершілік.
- •55.Өлшеу қателігі? Абсолютті қателік? Салыстырмалы қателік?
- •56.Өлшеу қателіктерінің қалыптасу тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •57.Өлшеу қателіктерінің көріну тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •58. Метрологияның қоғамдағы рөлі.
- •59.Си Халықаралық бірліктер жүйесі.
- •60.Өлшеудің тұтастығын қамтамасыз етуге қатысты нормативтік құжаттарға талдау жасау.
36.Абсолюттік түзету деген не?
Абсолют ауытқу дегеніміз – өлшенген шаманың оның нақты мәнінен ауытқуы болып табылады. Сенімделетін құрал көрсеткішінің абсолют ауытқуы – құрал көрсеткішінің нақты мәннен ауытқып көрсетуі. Абсолют ауытқудың әр құрал үшін өзінің шегі болады.
Абсолют ауытқуға кері шама болып табылады.
Абсолют ауытқуды өлшенген шаманың мәні дәлірек болу үшін абсолюттік түзетуді қолданады. Абсолюттік түзету нақты мән алуда, қателік аз болу үшін қолданылады. Абсолюттік түзету көбіне ғылыми жұмыстар жасаған кезде қолданылады.
37.Дәлдік класы мен келтірілген салыстырмалы ауытқу арасындағы байланыс қандай?
Өлшеудің сапасының сипаттамаларының бірі – дәлдік класы болып табылады.
Дәлдік – өлшенетін шама мәнінің оның шын мәніне жақындығын көрсететін өлшеу сапасы.
Дәлдік класы - жол берілетін негізгі және қосымша қателіктердің шегімен, сондай-ақ мәндері таразылардың жекелеген түрлеріне нормативтік құжаттарда белгіленетін дәлдікке әсерін тигізетін басқа да қасиеттермен анықталатын таразылардың жинақталған сипаттамасы;
Дәлдік класы салыстырмалы ауытқуға кері шама болып табылады.
Дәлдік класы өлшенетін шама мәнінің оның шын мәніне жақындығын көрсетсе, ал салыстырмалы ауытқу шын мәннен нақты мәнді алғанға тең.
Дәлдік класы шын мәнді көрсетсе, салыстырмалы ауытқу осы шын мәннен қаншалықты ауытқығанын көрсетеді.
38.Өлшеу құралы көрсеткішінің орнығу уақыты деген не?
Өлшеу жүргізген уақытта құрал көрсеткішінің орнығу уақыты болады. Ол өлшеу жүргізгеннен кейінгі дәл мәнді көрсетуге дейінгі уақыт болып табылады. Мысалға, таразы. Таразымен өлшеу барысында оның көрсетуі дәл болғанша бір-екі секунд қажет болады, яғни құрал көрсеткішінің орнығу уақыты осы болыптабылады.
39.Өлшеу құралының шкаласында қандай белгілеулер келтіріледі?
Өлшеу құралының шкаласында:
Шкала бөлігінің құны
Өлшеу шегі
Прибор қателігі
Дәлдік класы
Шкала бөлігінің құны - өлшем құралының шкаласының екі көрші белгісіне сәйкес келетін шама мәнінің айырмасы.
Өлшеу шегі – өлшеу құралының максимал мәні.
Өлшеу құралының қателігі – өлшеу құралының жіберуге болатын қателігі.
Дәлдік класы – өлшеу құралының қандай дәлдікте жұмыс жасайтындығы.
40.Эталондық құралдың дәлдік класы қандай болуы керек? МемСт бойынша құралдар неше дәлдік классқа бөлінеді?
Эталондық құралдың дәлдік класы жоғары болып келеді.
Эталондық құралдың дәлдік класы 1-ші немесе 2-ші дәлдік класс болуы керек. Себебі эталондық құралды дәлме-дәл өлшеулер алу үшін қолданады. МемСТ бойынша құралдар 5 дәлдік класқа бөлінеді.
1-ші дәлдік класы – яғни дәлме-дәл өлшеулер алуда қолданылатын құралдар үшін;
2-ші дәлдік класы – бұл да идеалды мәндер алуда қолданылатын құралдар үшін;
3-ші дәлдік класы – лабораторияларда әр түрлі физикалық шама мәнін алуда,
4-ші дәлдік класы
5-ші дәлдік класы
Көбіне 1-ші және 2-ші дәлдік кластары ғылыми жұмыстарда қолданылады.