УМК6
.pdf
|
|
|
cos2 x = |
1 |
(1 + cos 2x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Пример 2.31 Вычислить интеграл ∫sin 2 x cos4 xdx |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
∫sin 2 x cos4 xdx = ∫sin 2 x cos2 x cos2 xdx = ∫(sin x cos x)2 cos2xdx = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
( |
sin 2x |
)2 |
|
1+ cos 2x |
dx = |
1 |
∫sin 2 2x(1 |
+ cos 2x)dx = |
1 |
[∫sin2 xdx + |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
2 |
8 |
8 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
+ |
∫ |
sin 2 |
2xcos 2xdx] |
= |
1 |
[ |
∫ |
1−cos 4x |
dx |
+ |
1 |
|
∫ |
sin 2 |
2xd(sin 2x)] = |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
14243 |
8 |
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
d(sin 2x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin3 2x |
|
1 |
|
|
|
sin 4x |
|
|
sin3 2x |
|
||||||||||
= |
|
|
[∫dx − |
|
∫cos 4xd(4x) + |
|
|
] = |
|
[x − |
|
|
|
+ |
|
] + c |
||||||||||||||||||||||
16 |
4 |
3 |
|
16 |
|
4 |
|
3 |
3. Показатели m и n – одинаковой четности (т.е. либо оба четные , либо оба нечетные), причем хотя бы один из них отрицателен. Здесь следует применять подстановку tgx = t или сtg x = t . Если один из показателей –
нечетное положительное число, то лучше использовать подстановку sin x = t (или cos x = t ).
Пример 2.32 Вычислить интеграл ∫sin3 dxx cos x
Решение.
m=-3, n= - 1 – оба отрицательные нечетные, воспользуемся подстановкой
ctgx = t и формулой |
|
1 |
|
|
=1 + ctg2 x : |
|
|||||||
sin 2 |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
||||
∫ |
|
|
dx |
= ∫ |
sin x dx |
= ∫ |
1 |
|
|||||
sin |
3 |
x cos x |
sin |
4 |
x cos x |
sin |
2 |
x |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
sin x |
|
dx |
= |
|
cos x |
sin 2 x |
|
|||
|
|
|
123 |
|
|
|
|
|
−d(cthx) |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
t 2 |
||||||||
= −∫(1+ ctg2x) |
|
|
d(ctgx)= −∫(1 |
+ t2 ) |
|
dt = −∫ |
|
|
+ t |
dt = −ln |
|
t |
|
− |
|
+ C = |
||||||||
ctgx |
t |
t |
2 |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
= −ln |
|
ctgx |
|
− |
ctg2x |
+ C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. Показатели m и n – числа различной четности, причем нечетный показатель является отрицательными. При нахождении таких интегралов используются специальные приемы, один из которых рассмотрим в следующем примере.
Пример 2.33 Вычислить интеграл ∫sin3 xdxcos4 x
101
Решение.
Запишем единицу в числителе следующим образом:
1 = (sin2 x + cos2 x)2 = sin 4 x + 2sin 2 x cos2 x + cos4 x , тогда
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
sin4 x |
+ 2sin2 x cos2 x + cos4 x |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin |
3 |
x cos |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
3 |
x cos |
4 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
−d(cos x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
64748 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin2 x + cos2 x |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
= ∫ |
sin x dx |
+ 2∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
+ ∫ |
|
dx |
|
|
|
|
= |
|
|
|
1 |
|
|
|
+ 2∫ |
dx + |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cos |
4 |
x |
|
|
sin x cos |
2 |
x |
|
sin |
3 |
x |
|
3cos |
3 |
x |
|
sin x + cos |
2 |
|
x |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
+ ∫ |
sin2 x + cos2 x |
|
dx = |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
+ 2∫ |
sin x dx |
+ 2∫ |
|
|
dx |
|
+ ∫ |
dx |
+ |
∫ |
|
cos2 x |
dx |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
sin |
3 |
x |
|
|
|
|
|
3cos |
3 |
x |
|
|
cos |
2 |
x |
sin x |
|
sin x |
|
|
sin x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
3∫ |
dx |
|
+ ∫ |
cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
= |
|
|
+ |
|
|
|
+ |
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
3cos3 x |
cos |
|
sin x |
sin3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
cos |
3 |
x |
|
|
|
|
|
|
u = cos x |
|
|
du = −sin x dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos x |
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
64748 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d(sin x ) |
|
|
|
= − |
|
|
|
|
|
|
|
− ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos x dx |
|
|
|
|
|
|
|
cos x dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
= |
|
|
sin |
3 |
x |
dv = |
|
v = ∫ |
|
|
|
2sin |
2 |
x |
2sin |
2 |
x |
= |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
3 |
x |
|
|
|
|
|
sin |
3 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
= − |
|
|
cos x |
|
|
− |
|
1 |
|
∫ |
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2sin |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
1 |
|
|
+ |
2 |
+3∫ |
dx |
|
|
− |
|
cos x |
|
− |
1 |
∫ |
|
dx |
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
3cos |
3 |
x |
cos x |
sin x |
2 |
|
2 |
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2sin |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
1 |
|
|
|
2 |
|
cos x |
|
|
|
5 |
∫ |
dx |
|
|
1 |
|
|
|
2 |
|
cos x |
|
|
5 |
ln |
|
tg |
x |
|
+ c |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
= |
|
|
|
+ |
|
− |
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
+ |
|
− |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
||||||
|
3 |
|
cos x |
|
|
2 |
|
|
2 |
sin x |
|
|
|
|
3 |
|
cos x |
|
2 |
|
2 |
2 |
||||||||||||||||||
|
3cos |
|
x |
|
|
|
2sin |
|
x |
|
|
|
123 |
|
|
|
|
3cos |
|
x |
|
2sin |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
интеграл10 втаблице
В следующем параграфе рассматриваются интегралы от тригонометрических функций, которые с помощью подстановок сводятся к интегралам от рациональных функций
2.6.4 Интегралы от рациональной функции R(sin x, cos x)
Интегралы ∫R(sin x, cos x)dx , где R - рациональная функция,
приводятся к интегралам от рациональных алгебраических функций с помощью соответствующих подстановок, приведенных в следующей таблице 2.2.
102
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Таблица 2.2. |
||||||||||
Четность, |
|
|
|
|
|
|
Подстановка |
|
|
|
|
|
Используемые |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
нечетность функции |
|
|
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тригонометрические формулы |
|||||||||||||||||||||||||||||
относительно sin x, cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
1. |
|
|
|
|
|
|
|
cos x = t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
R(−sin x, cos x) = |
|
|
|
|
|
−sin x dx = dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
= −R(sin x,cos x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
2. |
|
|
|
|
|
|
|
sin x = t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
R(sin x, −cos x) = |
|
|
|
|
|
cos x dx = dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
= −R(sin x,cos x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
3. |
|
|
|
|
|
|
|
tgx = t |
|
|
|
|
|
|
cos x = |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
1 |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x = arctgt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
R(−sin x, − cos x) = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1+ tg2x |
|
|
1+ t 2 |
||||||||||||||||||||||||||
= R(sin x,cos x) |
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x = |
tgx |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
t |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1+ tg2 x |
|
|
|
|
|
1+ t 2 |
||||||||||||||
4. Случаи 1-3 |
|
|
|
не |
Универсальная |
|
|
|
|
|
|
|
2tg |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
выполняются |
|
|
|
|
|
|
тригонометричес- |
|
sin x = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
2t |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
кая подстановка |
|
|
|
1+ tg |
2 x |
|
|
1 |
+ t 2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
x |
= t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1− tg |
2 |
|
|
x |
|
|
1− t |
2 |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x = 2arctgt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos x = |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1+ tg |
2 |
|
|
x |
|
1+ t 2 |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
Универсальная подстановка используется и в случаях 1-3, но приводит к |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
сложным вычислениям. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Пример 2.34 Вычислить интеграл ∫ |
sin3 x |
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
4 + cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
sin3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
R(sin x, cos x) = |
|
|
. |
|
Проверим |
четность, |
нечетность |
|
функции |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 |
+ cos x |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
относительно sin x: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
(−sin x)3 |
|
|
sin3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
R(−sin x, cos x) = |
|
|
= −R(sin x,cos x) , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
= − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
4 + cos x |
|
4 + cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
подынтегральная |
функция нечетна |
относительно синуса, |
|
|
|
тогда |
|
из первой |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
строки таблицы следует целесообразность подстановки |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
cos x = t , −sin x dx = dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
sin3 x |
dx = |
|
|
|
sin 2 x |
|
|
|
sin x dx = |
|
1 −cos2 x |
sin xdx = |
|
|
|
|
t 2 −1 |
dt = |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
∫4 + cos x |
∫4 + cos x |
∫ 4 + cos x |
∫ t + 4 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
123 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
103
|
|
t 2 −1 |
− |
неправильная рациональная дробь |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
t + 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
t 2 −1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t + 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
= |
|
t 2 + 4t |
|
|
|
|
|
|
|
|
t − 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− 4t −1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
4t −16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
= ∫(t − 4 + |
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
|
− 4t +15ln |
t + 4 |
+ c = |
|
|
|
|
|
|
− 4cos x |
+15ln(cos x + 4) + c |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
t + 4) |
2 |
|
|
2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tgx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
Пример 2.35 Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 |
−ctg |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
R(sin x, cos x) = |
|
|
|
cos x |
|
является |
четной |
|
относительно sin x и cos x , |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1−( |
sin x |
)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
тогда подстановка tgx = t , x = arctgt , dx = |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
∫ |
|
|
tgx |
|
|
|
|
dx |
= ∫ |
|
|
tg3 x |
|
dx = ∫ |
t3 |
|
|
|
|
dt |
|
= ∫ |
|
t3dt |
|
= |
|
1 |
∫ |
d(t 4 |
−1) |
= |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg2 − x |
t 2 |
− |
|
|
|
|
|
|
|
t 4 −1 |
4 |
t 4 |
−1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1−ctg2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 1+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= |
1`ln |
|
t 4 |
−1 |
|
+ c = |
1 |
ln |
|
tg4 x −1 |
|
+ c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример 2.36 Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 |
+ 5cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Функция |
R = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
не удовлетворяет |
|
строкам 1-3 |
таблицы 2.2, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3 + 5 cos x |
|
|
воспользуемся универсальной тригонометрической подстановкой tg x2 = t , x = 2arctgt , dx =12+dtt 2 .
104
∫ |
|
|
dx |
= ∫ |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
= 2∫ |
dt |
= ∫ |
dt |
= |
|||||||||||
3 + 5cos x |
|
1 |
− t 2 |
1 |
+ t 2 |
8 − 2t 2 |
4 − t 2 |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 +5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14243 |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
интегрл13 |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
втаблице |
||
|
|
1 |
|
t + 2 |
|
|
|
1 |
|
|
tg |
x |
+ 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
= |
|
|
ln |
|
|
|
|
|
+ c = |
|
ln |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ c |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
t − 2 |
4 |
tg |
x |
|
− 2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2.7 ИНТЕГРИРОВАНИЕ ИРРАЦИОНАЛЬНЫХ ФУНКЦИЙ
Иррациональные функции интегрируются в элементарных функциях только в некоторых определенных случаях. Наиболее употребительны следующие виды интегралов от иррациональных функций, которые выражаются через элементарные функции.
2.7.1 Сведение иррациональных функций к рациональным
1.Интегралы вида ∫R(x,xα ,xβ ,...,xω )dx, где R – рациональная
функция, α = |
m1 |
, |
β = |
m2 |
, …, |
ω= |
mk |
- дробные рациональные числа, |
|
|
|
||||||
|
n1 |
|
n2 |
|
nk |
сводятся к интегралам от рациональной функции с помощью подстановки x = t N , где N – общий знаменатель дробей α,β,...,ω
|
|
2. Интегралы более общего вида |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
ax +b |
α |
ax +b β |
ax +b |
ω |
|
|
|||||||||||||
|
|
∫R x, |
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
,..., |
|
|
|
|
dx , |
рационализируются |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
cx +d |
|
cx +d |
cx +d |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
ax + b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
подстановкой |
= tN , где N – общий знаменатель дробей α,β,...,ω. |
|||||||||||||||||||||
cx + d |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Пример 2.37 Вычислить интеграл ∫ |
|
x − 2 dx |
|
|
|||||||||||||||||
|
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
x(3 x +1) |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
Здесь x входит в подынтегральную функцию с дробными показателями |
|||||||||||||||||||||
α = |
1 |
и |
β = |
1 |
, |
общий |
знаменатель |
которых N = 6 , |
следовательно, |
|||||||||||||
2 |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
подстановка x = t6 , откуда dx = 6t5dt , |
|
x = |
t6 = t3 , 3 |
x = 3 |
t6 = t2 . |
105
∫ |
x −2 |
dx = ∫ |
t3 |
− 2 |
6t |
5 |
dt = 6∫ |
t3 − 2 |
dt = |
|
x(3 x +1) |
t6 (t 2 +1) |
|
t(t2 |
+1) |
||||||
|
|
|
|
|
|
Получили интеграл от неправильной рациональной дроби. Выделим целую часть, правильную дробь разложим на сумму простейших дробей
|
|
|
|
t3 −2 |
|
t3 + t |
|
|
|
|
|
|
t +2 |
|
= |
|
A |
+ |
|
|
Bt +С |
= |
A(t2 +1) +(Bt +С)t |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
t3 + t |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t(t2 +1) |
|
t |
|
|
|
t2 +1 |
t(t2 +1) |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
−t −2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 |
|
A +B = 0 B = −2 |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
C =1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t0 |
|
|
A = 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
t + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
1 − 2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
= 6 |
∫ |
1 |
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
= 6 |
1 |
− |
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
dt |
= |
|
|
|
|
|
||||||||||||
t(t2 + |
1) |
|
t |
|
t2 +1 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d(t2 +1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
} |
|
|
= 6(t − 2ln |
|
|
|
|
− arctgt + ln(t2 +1))+ C = |
|||||||||||||||||||
= 6 t − 2ln |
|
t |
|
− ∫ |
|
|
|
dt |
|
|
+ |
∫ |
2t dt |
|
|
|
t |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
2 |
+1 |
|
|
t |
2 |
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
= 6(6 x − 2ln 6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x +1))+ C |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x −arctg6 |
x + ln(3 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Пример 2.38 Вычислить интеграл ∫ |
|
x − 2 |
dx |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + 2 |
x |
|
|||||||||||||||
|
|
ax + b |
|
|
x − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
Функция |
= |
входит в подынтегральную функцию |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cx + d |
x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с дробным показателем α = 12 , знаменатель которой N = 2 , следовательно,
подстановка t |
2 |
= |
x −2 |
, откуда x = |
2(1+ t2 ) |
, |
|
|
x + 2 |
1− t2 |
|
||||
|
|
|
|
|
106
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1+ t2 )′(1−t2 )−(1+ t2 )(1−t2 )′ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx = 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1−t2 )2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t(1−t2 )−(1+ t2 )(−2t) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
= 2 |
|
dt |
= |
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1−t2 )2 |
|
|
|
|
(1−t2 )2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x − 2 dx |
8t2 |
|
|
|
|
|
|
1 − t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 dt |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Тогда ∫ |
|
|
|
|
|
|
x = ∫ |
|
|
|
|
2(1 + t2 )dt = 4∫ |
(1 − t2 )(1 + t2 )= |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x + 2 |
(1 − t2 )2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Получим интеграл от правильной рациональной дроби, которую |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
можно было бы разложить на сумму простейших дробей |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A |
|
|
+ |
|
B |
|
|
+ |
|
Ct + D |
. Но предлагаем вычислить интеграл проще с |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 − t |
|
1 + t |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
помощью следующегоискусственного приема, представив |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
подынтегральнуюфункциюв виде |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t2 +1)− (1 − t2 ) |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
t2 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
2t2 |
|
|
|
|
|
|
|
1 t2 +1 + t2 −1 |
|
1 |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
(1 − t2 )(1 + t2 )= |
|
|
|
(1 − t2 )(1 + t2 )= |
|
|
|
(1 − t2 )(1 + t2 )= |
|
|
(1 − t2 )(1 + t2 ) |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
2 |
2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 |
|
|
|
|
t2 + |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
2 |
|
(1 − t2 )(1 |
|
+ t2 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
− t |
|
|
|
+ t2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 − t2 )(1 + t2 ) |
|
|
|
1 |
2 |
1 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
= 4 |
1 |
|
|
1 |
|
− |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
∫ |
|
|
dt |
|
|
|
− |
∫ |
|
|
dt |
|
|
|
|
|
1 |
|
ln |
1 + t |
− |
|
|||||||||||||||||
2 |
∫ |
− t2 |
1 |
|
|
|
|
|
|
dt = 2 |
1 |
|
− t2 |
|
1 |
+ t |
|
|
= 2 |
2 |
1 − t |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
+ t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
− 2arctg t + C = ln |
|
|
|
|
x + 2 + |
x − 2 |
− 2arct g |
|
|
x − 2 |
+ C |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + 2 − |
x − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2.7.2Сведение иррациональных функций к тригонометрическим
Втаблице 2.3 приведены интегралы от иррациональных функций и соответствующие подстановки, сводящие их к интегралам от функций, рационально зависящих от тригонометрических функций.
107
Таблица 2.3
Интеграл Подстановка Тригонометрические преобразования подынтегральной функции
1. ∫R(x, |
a2 − x2 )dx |
x = a sin t |
|
|
|
|
a2 |
− x2 |
|
= |
|
a2 − a2 sin2 t = |
||||||||||||||
|
|
dx = a cos t dt |
= a |
|
1 −sin2 t = a |
cos2 t = |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
2. ∫R(x, |
a2 + x2 )dx |
x = a tgt |
|
|
|
|
|
= a cos t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
a2 + x2 |
= |
|
a2 +a2 tg2 t = |
|||||||||||||||||
|
|
dx = |
|
a |
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
a |
||||
|
|
cos |
2 |
t |
= a |
|
1+ tg |
2 |
t |
= a |
|
|
= |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 t |
cos t |
|||||||||||||||
3. ∫R(x, x2 −a2 )dx |
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
x = |
|
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
−a |
2 |
|
= |
|
a 2 |
−a |
2 |
= |
||||||||
sin t |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
2 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
a cos |
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|||||
|
|
dx = − |
dt |
|
|
|
1−sin2 t |
|
|
cos2 t |
|
|||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
sin |
|
|
t |
= a |
|
sin2 t |
|
= a |
sin2 t |
= |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= a cos t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пример 2.39 Вычислить интеграл ∫ |
(4 |
dx |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−x2 )3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение.
Данный интеграл типа 1 из таблицы 2.3 Воспользуемся подстановкой
x = 2sin t , dx = 2cos t dt , следовательно
∫ |
|
dx |
= ∫ |
2cos t dt |
= 2∫ |
cos t dt |
= 2∫ |
cos t dt |
= |
1 |
∫ |
dt |
|
= |
(4 |
−x2 )3 |
(4 −4sin2 t)3 |
(4cos2 t)3 2 |
8cos3 t |
4 |
cos2 |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
t |
= 14 tgt +C.
Возвратимся к старой переменной x . Имеем
tgt = sin t |
= |
sin t |
|
= |
x 2 |
= |
x |
, откуда окончательно |
cos t |
|
1−sin 2 t |
1−(x 2)2 |
|
4 − x 2 |
|
||
находим ∫ |
(4 |
dx |
= |
x |
+C. |
|
|
|
|
− x2 )3 |
|
4 4 − x2 |
|
|
|
108
|
Пример 2.40 Вычислить интеграл ∫ |
x2 +16 |
dx . |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
x |
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Интеграл типа 2 из таблицы 2.3. Воспользуемся подстановкой x = 4 tgt , |
|||||||||||||||||||||||
dx = |
4dt |
|
, следовательно |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
cos2 t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
∫ |
x2 |
+16 |
dx = ∫ |
16 tg2 t |
+16 |
|
4dt |
= ∫ |
4 |
tg2 t +1 |
|
dt |
= |
||||||||||
|
|
x |
|
|
4 tgt |
|
cos2 |
|
|
tg t |
cos2 |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
t |
|||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
dt |
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
= 4∫ |
|
|
cos2 t |
|
|
|
|
= 4∫ |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
cos2 t |
sin t cos2 t |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
sin t |
|
|
|
|
|
|
|
|
cos t
Введем в числителе «тригонометрическую единицу» 1 = sin2 t + cos2 t , представим подынтегральную функцию в виде двух дробей
=4 ∫
|
sin |
2 |
t +cos |
2 |
t |
|
|
|
sin |
2 |
t |
|
|
|
|
|
cos |
2 |
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
= 4∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
= 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
= |
|
|
|
|
|
|
||||
|
sin t cos |
2 |
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
t |
sin t cos |
2 |
t |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
sin t cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
678 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
−d(cos t ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
sin t dt |
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
d(cos t) |
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
t |
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
+ |
∫ |
|
|
|
= |
4 |
−∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
= |
4 |
|
|
|
|
+ 4ln |
tg |
|
|
|
|
+C |
||||||
cos2 |
t |
|
|
|
cos2 t |
|
|
|
sin t |
|
|
|
|
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
sin t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos t |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14243 |
|
|
123 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dz |
1 |
|
|
интеграл10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
=− |
|
|
|
из таблицы1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z2 |
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Возвращаясь к исходной переменной x, имеем
|
|
tgt = |
x |
, |
cos t = |
|
1 |
|
|
= |
1 |
|
|
= |
|
4 |
, |
|
||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|||||||||
|
|
|
4 |
|
|
|
1 |
+ tg |
t |
|
1+ |
x |
|
x |
+16 |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tgt |
|
|
|
x |
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
sin t = |
|
= |
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
1+ tg2 t |
|
x 2 +16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
t |
|
sin t |
|
|
|
|
|
|
x |
|
x2 +16)= |
|
|
|
x |
|
|||||
tg |
2 |
= 1+cos t |
= |
x2 +16(1+ 4 |
4 + |
|
x2 +16 |
, окончательно |
||||||||||||||
|
|
|
x 2 +16 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|||
|
|
∫ |
x |
|
|
dx = x |
|
+16 |
+ 4ln 4 + x 2 +16 + C. |
|
109
|
|
|
Пример 2.41 Вычислить интеграл ∫ |
x3 |
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 −9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
Интеграл типа 3 из таблицы 2.3, сделаем подстановку x = |
|
|
|
, |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
cos t |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3sin t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
dx = |
dt , значит |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
cos2 t |
|
|
|
3sin t dt |
|
|
|
|
3 t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
∫ |
|
|
dx |
|
|
|
= |
∫ |
|
cos |
|
|
|
|
dt |
|
= |
|
|
1 |
∫sin t cos t |
|
|
|
dt |
= |
|||||||||||||||||||||
x3 |
x 2 |
|
−9 |
|
cos2 |
t |
|
27 |
|
|
9 cos2 t |
− |
27 |
1 |
− cos2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
t |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 t |
|
|
= |
1 |
∫sin t cos t |
|
cos2 tdt = |
1 |
|
∫sin t cos t |
cos t dt = |
1 ∫cos2 t dt |
= |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
27 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin 2 t |
|
|
|
|
27 |
|
|
|
|
|
|
sin t |
|
|
|
|
|
27 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
cos2 t = 1 |
(1 |
+ cos 2t) |
|
|
|
1 |
|
∫(1+ cos 2t)dt |
|
1 |
|
|
|
|
|
sin 2t |
|
+ C. |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
= |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
= |
|
|
t + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
54 |
|
54 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
см. 6.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
Т.к. |
x = |
|
3 |
|
, то cos t = |
|
3 |
|
, sin t = |
1 |
−cos2 t = |
|
1− |
9 |
|
= |
|
|
x2 −9 |
, |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
cos t |
|
x |
|
|
|
|
|
|
x |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
sin 2t = 2sin t cos t = |
6 |
|
|
x 2 −9 |
, t |
= arccos |
3 |
|
,то |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
−9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
x |
3 |
x |
2 |
−9 |
54 |
arccos |
x |
|
x |
2 |
|
+C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.7.3 Интегрирование дифференциальных биномов
Дифференциальным биномом называется выражение xm (a + bxn )p dx ,
где m, n, p – рациональные числа. Интеграл от дифференциального бинома
∫xm (a + bxn )p dx приводится к интегралу от рациональной функции в следующих трех случаях, приведенных в таблице 2.4
110