18. Дыферынцыяльныя і інтэгральныя прыметы фанем

Фанема ўяўляе сабой сукупнасць прымет, якія могуць мець вызначальны і другарадны характар. Гэтыя прыметы не існуюць самастойна, за межамі фанемы. Н, <б>- зв, цв, выб, не нас, лавіяльная.

Дыферынцыяльныя – прыметы, якія адыгрываюць вызначаьлную ролю.( свісцяч, шыпяч, язычн, дэнтальна, цверд,мяк,звонк.глух, спасаб утвар., месца утвар, пад’ем)

Інтэгральныя прыметы – высутпаюць як другарадныя. (ХАР-КА РАДА для Г).агубленнасць

Для А ДЫФ.прымета – пад’ем, ІНТ. – хар-карада

Наборы дыф.прымет супадаюць не ва ўсіх фанемах. Для вызначэння Ф неабходна указаць набор усіх яе ДЫФ.прым. Каб ахаракт.ГУК, у якім фанема увасабл. Трэба указаць і Дыф,і Інт.прыметы.

19.Інтанацыя. ыпы інтанацыйных канструкцый. Інтанацыя-сукуп фанет сродкаў, якія служаць для афармлення фразы і асобных яе частак як адзінага цэлага, тым самым забяспечв рытмічна-меладычны малюнак вуснага маўлення, больш дакладна перадаюць думкі і пачуцці ў час выказвання. Інтанацыя ўласціва кожнаму выказванню.Яна падзяляе маўленне на сэнсава-структурныя часткі і адначасова адлюстр эмацыянальны стан суразмоўцы, яго адносіны да сітуацыі і зместу выказвання. Кампаненты інтанацыі: мелодыка (змяненне тону голасу); інтэнсіўнасць (сіла голасу, тэмп,хуткасць маўлення); тэмбр (эмац-экспрэс афарбоўка маўлення); рытм (чаргав націск/ненаціск складоў); пэўнае размяшчэнне паўз (перапынкаў у гучанні). Усе названыя кампаненты інтанацыі выступаюць у адзінстве і цеснай узаемасувязі паміж сабой. Інтанацыя можа выконваць у выказванні наступныя функцыі: камунікацыйная (адрозненне камунікатыўных тыпаў выказвання – апавядання, пабуджэння, пытання); вылучальная (наданне некаторым часткам выказвання сэнсавай важнасці); арганізуючая (афармленне выказвання ў адзінае цэлае і ў той жа час падзел яго на рытмічныя групы і сінтагмы);. эмацыянальная (выражэнне эмоцый гаворачага, яго характарыстыка); выяўленне падтэксту выказвання. На пісьме перадаецца знакамі прыпынку, іншыя графічныя сродкі (падкрэсліванне слоў, выкар розных шрыфтоў).Інтанац. канструкцыі маюць 3 часткі: 1-цэнтр; 2- перадцэнтр.; 3-пасояцэнтр.

20. Націск і яго характарыстыкі.

Націскам называецца вылучэнне сілай голасу аднаго са складоў. Суперсегментная адзінка.

Націск характэрызуецца:працягласць\\сіла\\якасць\\вышыня

Тыпы націску: у якой камбінацыі знаходзяцца гэтыя прыметы---колькасны (на працягласці гучання)--сілавы (дынамічны)--музыкальны (танічны)

Беларускі націск: колькасны, якасны і дынамічны.

Націск беларускай мовы называецца рознамясцовы.Націск таксама рухомы.

Функцыі націска:Націск разчляняе паток маўлення на асобныя фрагменты \\\Функцыя забеспячэння цэласнасці і асобнасці слова \\\ функцыя адрознення асобных слоў і іх граматычных форм\\Экспрэссіўная функцыя

Акцэнтная парадыгма – выступае сродкам адрознення граматычных форм. (рУкі – рукІ)

Некатор. словы маюць два націскі: адзін з іх выступае як асноўны, а другі – пабочны. Бываюць 3 націскі: мікраэлектраабсталяванне.Асноўны націск называецца – акуд. Пабочны – гравіс.

Акцэнталагічныя дублеты, калі варыянты націску ужываюцца ў межах літаратурнай нормы. Тактавы націск- вылучаецца у межах маўленчага такта. Сілай голасу вылучае6цца адно з фанетычных слоў. Фразавы націск – зводзіцца да акцэнтацыі звычайна апошняга такта фразы. Лагічны націск – зададзены самой асобай.

Акцэнталогія - націск вывучаецца з фаналагічнай пазіцыі, з гістарычнай пазіцыі і з параўнальна-гістарычнай пазіцыі.