- •Прадмет навукі гісторыі дзяржавы і права Беларусі, яе задачы і асаблівасці
- •2. Характарыстыка гісторыяграфіі гісторыі дзяржавы і права Беларусі
- •I. Першыя паведамленні пра Беларусь сустракаюцца ў:
- •3. Паходжанне назвы “Беларусь”
- •5. Ахарактарызуйце дзяржавы-княствы на тэрыторыі старажытнай Беларусі, іх грамадскі і палітычны лад.
- •9. Дайце аналіз дагаворам беларускіх княстваў з Рыгай 1229, 1263 гг.
- •1264 Г., 22 декабря.
- •10. Раскройце прычыны і канцэпцыі ўтварэння вкл. Ахарактарызуйце адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне вкл.
- •11. Ахарактарызуйце грамдадскі лад Вялікага княства Літоўскага.
- •Ахарактарызуйце прававое становішча вялікага князя ў вкл.
- •Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці сойма вкл.
- •21. Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці земскага павятовага суда
- •22. Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці падкаморскага суда
- •23. Выкладзіце пра склад, кампетэнцыю і парадак дзейнасці войтаўска-лаўнічага суда
- •24. Склад, кампетэнцыя і парадак дзейнасці копнага суда.
- •25. Аналіз Крэўскай уніі (прычыны заключэння, сутнасць, значэнне, наступствы)
- •26. Гарадзельская ўнія (прычыны заключэння, сутнасць, значэнне, наступствы).
- •30 Абласныя граматы
- •31 Валасныя прывілеі
- •32. Городские грамоты
- •Выкладзіце пра паходжанне, крыніцы і структуру Судзебніка Казіміра IV 1468 г., прааналізуйце яго змест.
- •34. Выкладзіце пра паходжанне, крыніцы, структуру і змест Статута Вялікага княства Літоўскага 1529 г.
- •35. Распавядзіце пра паходжанне, крыніцы, структуру і змест Статута Вялікага княства Літоўскага 1566 года. Параўнайце Статут 1566 г. Са Статутам 1529 г.
- •36 Статут 1588 года
- •37 Государственное (конституционное) право по Статуту 1529 года:
- •Прааналізуйце цывільнае (грамадзянскае) права па Статугах Вялікага княства Літоўскага 1529, 1566, 1588 гг.
- •Выкладзіце пра крымінальнае права па Статутах Вялікага княства Літоўскага 1529, 1566, 1588 гг.
- •Дзяржаўныя злачынства “ ображение маестату гаспадарского»
- •Прааналізуйце працэсуальнае права па Статутах Вялікага княства Лігоўскага 1529, 1566, 1588 гг.
- •Выкладзіце пра паўстанне пад кіраўніцтвам т.Касцюшкі 1794 г.
- •46. Выкладзіце пра сістэматызацыю права ў Расіі ў першай палове XIX ст. Распавядзіце пра праект зводу мясцовых законаў заходніх губерняў
- •Дайце аналіз права Беларусі ў хvіі-хvііі стст.
- •48))) Ахарактарызуйце дзяржаўны і грамадскі лад на Беларусі ў перыяд распаду прыгонніцтва і развіцця капітылістычных адносін (першая палова XIX ст.)
- •49))) Сялянская рэформа 1861г. У Беларусі
- •50))) Вызначыце мясцовыя органы дзяржаўнага кіравання і самакіравання пасля рэформы 1861 г.
- •Ахарактарызуйце земскую рэформу 1864 г. І асаблівасці яе правядзення на Беларусі.
- •2.З’езд гарадскіх выбаршчыкаў
- •3.З’езд абарных ад сельскай грамады
- •Прааналізуйце асноўныя палажэнні Кантытуцыі бсср 1919 г.
- •3 Раздела
- •32 Статьи
- •ОСъезд Советов Белоруссиии, ст. 17 рганы власти и управления ссрб по Конституции 1919 г.
- •2. Прааналізуйце асноўныя напрамкі развіцця права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •Законодательные акты рсфср, введенные в действие на территории бсср.
- •IЗаконодательные акты, принятые в бсср I.
- •Законодательные акты рсфср, действующие автоматически на территории других советских республик.
- •I Законодательные акты ссср, действующие на территории бсср. V.
- •II Всесоюзный съезд Советов
- •Выкладзіце пра Усебеларускі з’езд Саветаў і дзяржаўна-прававое значэнне яго рашэнняў.
- •Абвяшчэнне сср Літвы і Беларусі.
- •Прааналізуйце асноўныя напрамкі развіцця права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •65. Ахарактырызуйце развіццё грамадзянскага і грамадзянска-працэсуальнага права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •66. Распавядзіце пра крымінальнае і крымінальна-працэсуальнае права бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •67. Ахарактырызуйце судовую сістэму бсср у 1920-х ‑ 1930-х гг.
- •68. Палітыка беларусізацыі
- •69. Канстытуцыя бсср 1927 года.
- •Прааналізуйце асноўныя палажэнні Канстытуцыі бсср 1937 г.
- •74 Вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкай акупацыі і адбудова дзяржаўнага апарата бсср.
- •Адміністрацыйны падзел
- •Акупацыйныя органы ўлады I самакiравання
- •75 Беларуская дзяржава і права ў пасляваенны перыяд. Змены ў дзяржаўным апараце. Пашырэнне правоў рэспублікі ў канцы 50–х – пачатку 60-х г.Г. Хх ст.
- •Дайце адзнаку дзейнасці вышэйшых органаў дзяржаўнай улады і кіравання бсср у 50-80-я гады.
- •Прааналізуйце дзейнасць бсср на міжнароднай арэне ў 50-80-я гады.
- •Прааналізуйце развіццё права бсср у 50-80-я гады.
- •Дайце адзнаку грамадзянскаму і грамадзянска-працэсуальнаму праву бсср у 50-80-я гады.
- •Дайце адзнаку крымінальнаму і крымінальна-працэсуальнаму праву бсср у 50-80-я гады.
- •Дайце адзнаку зямельнаму праву бсср у 50-80-я гады.
- •Прааналізуйце асноўныя палажэнні Канстытуцыі бсср 1978 г.
- •84) Дайце ацэнку распаду ссср і ўтварэнню снд. Прааналізуйце Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце бсср 27 ліпеня 1990 г.
- •86) Прааналізуйце развіццё права Рэспублікі Беларусь у 1990-х гг.
Выкладзіце пра паходжанне, крыніцы і структуру Судзебніка Казіміра IV 1468 г., прааналізуйце яго змест.
Першая спроба ўсталяваць адзінства прававых нормаў на ўсёй тэрыторыі, абмежаваць самавольства суддзяў, а таксама ўзмацніць прававую ахову феадальнай маёмасці і ўвесці жорсткія меры пакарання злачынцаў была зроблена ў Судзебніку 1468 года. У гісторыка-прававой літаратуры выказваліся розныя думкі пра яго назву. У самім тэксце закона ён называецца «ліст», што ў тыя часы мела такое ж значэнне, як і «грамата».
Пры першай публікацыі – ў 1826 годзе І. Даніловіч назваў яго «Статут Казіміра», але гэтая назва ў рускай гістарычнай літаратуры не атрымала падтрымкі. І ў сучаснай літаратуры гэты «ліст» называюць Судзебнікам Казіміра. Рукапісны тэкст Судзебніка не быў падзелены на артыкулы. Пры публікацыі яго падзялілі на 25 артыкулаў. Такое падзяленне прынята і ў сучаснай гістарычнай літаратуры.
Судзебнік быў зацверджаны вялікім князем на агульнадзяржаўным сойме 29 лютага 1468 года пасля абмеркавання з князем, панамі-рады. Ён, як і большасць заканадаўчых актаў Вялікага княства Літоўскага таго часу, быў напісаны на беларускай мове. У аснову яго было пакладзена мясцовае беларускае звычаёвае права ў спалучэнні з новымі прававымі нормамі.
У артыкуле 1 звяртае на сябе ўвагу ўпершыню вызначаннае ў нашым заканадаўстве норма, якая забараняла перадаваць пацярпеламу дзяцей ва ўзросце да 7 гадоў, бацькі якіх былі вінаватыя ў крадзяжы і не мелі магчымасці плаціць за шкоду. Артыкул 5 і 6 абмяжоўвалі адказнасць жонкі і дарослых дзяцей злодзея, калі яны не ведалі аб злачынстве і не карысталіся крадзеным, бо па старажытнаму звычаёваму праву разам са злодзеем адказнасць несла ўся яго сям’я. Тым самым у Судзебніку атрымала замацаванне ідэя індывідуалізацыі пакарання.
Новым было ў законе вызначанне злачынства як супроцьпраўнага дзеяння. Паводле старажытнага звычаёвана права, калі быў злоўлены злодзей з крадзенымі рэчамі, то такія рэчы ішлі ў даход суддзі, а пацярпеламу належала выплаціць у двайным памеры вартасць гэтых рэчаў з маёмасці злодзея і яго сям’і. У Судзебніку гэта правіла падверглася абмежаванню. Калі злачынец не меў чым поаціць, то суд павінен быў вярнуць палічнае пацярпеламу.
У Судзебніку ўпершыню атрымала заканадаўчае замацаванне запалохванне – як адна з асноўных мэт пакарання ў феадальным праве. Злачынец, асуджаны да смяротнай кары, мог ад яе адкупіцца або быць перададзенным ў няволю таму, хто пацярпеў, або яго блізкім. Судзебнік забараняў вызваляць злачынца ад пакарання.
Выданнем Судзебніка быў пакладзены пачатак новаму этапу ў развіцці прававой тэорыі, практыцы заканадаўчай дзейнасці дзяржаўных органаў, новых прынцыпаў сістэматызацыі і кадыфікацыі феадальнага права, якое завяршылася выданнем Статута Вялікага княства Літоўскага.
34. Выкладзіце пра паходжанне, крыніцы, структуру і змест Статута Вялікага княства Літоўскага 1529 г.
Падрыхтоўка першага Статута ВКЛ вялася ў першай чвэрці 16 ст. Яго праект быў гатовы ўжо ў 1522 г., але не быў зацверджаны. Толькі ў верасні 1529 г. Статут быў уведзены ў дзеянне. Яго рыхтавалі мясцовыя вучоныя і юрысты-практыкі на аснове кадыфікацыі і сістэматызацыі нормаў мясцовага звычаёвага права, рашэнняў судовых і дзяржаўных устаноў, прывілеяў. У працэсе падрыхтоўкі тэксту Статута ўпершыню былі выпрацаваны:
сістэма і структура размяшчэння прававых нормаў у залежнасці ад іх зместу;
уключаны тыповыя і абагуленыя нормы; дадзена дакладная рэдакцыя кожнага артыкула; уведзены шэраг прававых нормаў, у якіх адлюстраваны тагачасныя таварна-грашовыя адносіны, нормы дзяржаўнага, адміністрацыйнага, цывільнага, шлюбна-сямейнага, крымінальнага , судова-працэсуальнага і іншых галін права.
Складальнікі Статута не прытрымліваліся сістэмы кадыфікацыі, прынятай у рымскім праве, а выпрацавалі сваю. У яе аснову былі пакладзены прынцыпы:
Суверэннасці дзяржавы (насуперак сярэдневяковаму касмапалітызму);
Адзінства права;
Прярытэту пісанага права.
Статут уключаў нормы агульнага права і спецыяльныя нормы, якія забяспечвалі прывілеі пануючаму класу або яго групам. Гэтыя нормы не былі выключэннем, ав састаўной часткай Статута, хаця і не адпавядалі яго асноўным прынцыпам.
Статут складаўся з 13 раздзелаў і 244 артыкулаў. Пазней, у сувязі з дапаўненнямі, колькасць артыкулаў павялічылася да 283. У 1-3 раздзелах былі змешчаны асноўныя нормы дзяржаўнага і прынцыповыя палажэнні іншых галін права, у 4-5 – шлюбна-сямейнага і спадчыннага, 6 –працэсуальнага, 7 - крымінальнага, 8 – зямельнага, 9 – ляснога і паляўнічага, 10 – цывільнага і ў 11-13 – крымінальнага і крымінальна-працэсуальнага права.
У Статуце былі юрыдычна замацаваны асновы грамадзянскага і дзяржаўнага ладу, прававое становішча класаў, станаў (саслоўяў) і сацыяльных груп насельніцтва, парадк утварэння, склад і паўнамоцтвы некаторых органаў дзяржаўнага кіравання і суда. Абвяшчалася правіла, паводле якога ўсе асобы, “як убогія, так і багатыя”, павінны былі судзіццаў адпаведнасці з нормамі, якія былі выкладзены ў Статуце. Вялікі князь (гасудар) абавязваўся захоўваць тэрытарыяльную цэласнасць краіны, не дапускацьчужаземцаў на дзяржаўныя пасады, не даваць ім маёнткаў, не адбіраць у мясцовых феадалаў пасады і маёмасць без суда, прытрымлівацца ўсіх старых законаў і звычаяў.
Асаблівая ўвага ў Статуце надавалася судова-працэсуальнаму праву. Суд быў важным органам, які забяспечваў ахову правапарадку і дзейнасць якога была накіравана на поўнае абмежаванне самавольства феадалаў, наданне праву аўтарытэту. Асаблівая ўвага ўдзялялася парадку ажыцяўлення правасуддзя. Абвяшчаліся прынцыпы яго публічнасці, фармальнай роўнасці бакоў у працэсе, права абвінавачванагана абарону з удзелам адваката. Адначасова ў Статуце прадугледжвалася захаванне прывілеяў і льгот для феадалаў, што на практыцы замацавала бяспраўе простых людзей. Аднак у перыяд феадалізму нават абвяшчэнне ідэі правапарадку было значным крокам наперад.
На нормы крымінальнага і цывільнага права паўплывалі ідэі гуманізму. Так, у артыкуле 7 раздзела 1 абвяшчалася, што ніхто не павінен адказваць за чужую віну, а крымінальнае пакаранне трэба назначаць толькі асобам, віна якіх ўстаноўлена судом.
У Статуце даволі поўна выкладзены нормы, якія забяспечвалі права ўласнаці феадалаў; шмат увагі нададзена сямейна-шлюбнаму праву; падрабязна рэгламетаваўся парадак назначэння апякуноў непаўналетнім дзецям, якія засталіся без бацькоў.
Такім чынам, прававыя нормы, змешчаныя ў Статуце, у сваёй сукупнасці складалі своеасаблівую феадальную канстытуцыю, у якой упершыню вызначаліся структура і характар дзейнасці органаў дзяржаўнай улады, замацоўваліся асноўныя правы і прывілеі пануючага класа і шляхты.