Методыка вывучэння вершаў

Дзеці любяць слухаць і чытаць вершы. Паэзія ўзбагачае духоўны свет дзцяці, вучыць заўвааць прыгажосць у прыродзе, у жыцці. Яна прываб-лівае яго музычнасцю, . вобразнасцю і яркасцю мовы. Вершы, выражаючы пачуцці і настрой, паэта, выклікаюць, у дзяцей адпаведныя пёражыванні. Уплываючы на пачуцці, эмоцыі, вершаваныя творы фарміруюць у вуч­няў правільныя адносіны да навакольнай рэчаіснасці, дапамагаюць іх ідэйна-палітычнаму і эстэтычнаму выхаванню, развіваюць вобразную мову.

Вершы характарызуюцца музычнасцю. Важнае зна чэнне для арганізацыі вершаванай мовы мае рытм і рыфма. Вучні пачатковых класаў практычна знаёмяцца з гэтымі паняццямі .Яны заўважаюць, што на канцы радкоў сугучна паўтараюцца (рыфмуюцца). Рыфма —з'ява гукавая. У сувяі з гэтым слыхавое успрыманне, выразнае чытанне верша мае выключна важнае значэнне для ўсведамлення яго зместу, задумы паэта і уяўлення вуч­нямі цэласнага мастацкага вобраза. Выразнае чытанне вучняў на розных этапах работы з вершам паказвае, як глыбока і правільна яны зразумелі яго сэнс і на­строй.

Для таго каб выхаваць у школьшкау любоў да паэтычнага слова, выклікаць жаданне чытаць і завучваць вершы на памяць, настаўнік сам павінен умець чытаць іх. Рыхтуючыся да выразнага чытання, настаўнік вызначае галоўную думку, настрой, эмацыянальны падтэкст верша, падбірае практыкаванні у чытанні яго ў слых.

У працэсе работы з вершам вучні павінны зразумець змест, мастацкія вобразы, ідэю, мову.

У кнігах для чытання змешчаны эпічныя і лірычныя вершы. Эпічныя характарызуюцца наяўнасцю сюжэта, г. зн. сістэмы узаемазвязаных падзей у развіцці. У цэнтры іх вобразы-персанажы, раскрываючы характары якіх пісьменнік паказвае малюнкі жыцця у той ці іншы перыяд.

Вершы апавядальнага характару маюць лірычны эле­мент. Аналіз іх накіраваны на выяснение і усведамленне вучнямі канкрэтнага зместу, на раскрыццё характару і паводзін дзеючых асоб, галоунай думкі і выяўленчых сродкаў.

Выбарачнае чытанне дапаможа вучням глыбей зра­зумець змест верша і яго галоўную думку.

Лірычныя вершы патрабуюць іншага падыходу да вывучэння . У іх перада юцца дум кі, пачуцці, перажыванні паэта ці героя з дапамогай малюнка прыроды, вобра­за, грамадскай з'явы, факта. Для чытання ў пачатковых класах прапануюцца ў асноўным вершы пейзажнай лірыкі і лірыкі роздуму.

У метадычнай лкаратуры вызначаюцца умовы, якія спрыяюць паўнацэннаму успрыманню вучнямі вершаў пейзажнай лірыкі і творчаму аднаўленню іх вобразнага зместу. Гэта наяўнасць у дзяцей жыццёвых уяуленняў, блізкіх да аўтарскіх; развіццё у вучняў увагі да перажыванняў, настрою, пачуццяу, якія перадаюцца ў творы;

фарміраванне у іх творчага узнаўляльнага уяўлення.

Да ўспрымання пейзажнай лірыкі вучняў неабходна падрыхтаваць: разгледзець малюнак, рэпрадукцыю карціны, выкарыстаць дзіцячыя назіранні, уражанні ад эк­скурсіі, паслухаць музыку на адпаведную тэму, выклікаць пэўны настрой.

Вывучэнне пейзажнай лірыкі праводзіцца так, як і любога мастацкага твора: ад першаснага сштэзу да аналізу і праз яго да сінтэзу больш высокай якасці. У такіх вершах прадметам аналізу бывае пейзажны вобраз, а наразвіццё сюжэта і матывы паводзін герояў, як у апавяданнях. Чытанне і аналіз вершаў павінны дапа­магчы вучням глыбока успрыняць маляўнічы вобраз, пададзены аўтарам у творы. Пасля праверкі першага ўспрымання верша вучнямі пачынаецца раскладанне маляўнічага вобраза на асобныя састаўныя часткі — яго узаемазвязаныя кампаненты . Для таго каб вучні выразна і правільна уявілі малюнкі, пададзе­ныя паэтам, настаўнік прапануе ім уважліва яшчэ раз прачытаць верш назваць, колькі асобных малюнкаў яны намалююць і пра што. Вучні чытаюць радкі верша, у якіх напісаны адзін малюнак, і расказваюць, што яны уявілі .

Пытаннямі, задания­мі, рознымі відамі заняткаў настаўнік дапамагае ім глы­бока успрыняць мастацкі вобраз — адчуць настрой па-эта, зразумець яго думкі і ўсвядоміць, якімі сродкамі ён выражае гэты настрой, думкі, пачуцці.

Раскрыццё эмацыянальна-вобразнага зместу лірычнага верша магчыма тольш пры ўмове мэтанакіраванай ра­боты з выяўленчым сродкам мовы. Усвядоміць ужыванне аўтарам таго ці іншага слова вучням дапамагае аналіз.

Лірыка роздуму адлюстроўвае у паэтычнай форме лагічна разгорнутую думку. Вершы прысвячаюцца галоўным чынам сацыяльна-палітычным тэмам, нашай сучаснасці, звернуты да розуму чытача, яго жыццёвага вопыту, ведаў, уздзейнічаюч адначасова і на пачуцці,і на інтэлект. Заключнае слова настаўніка дапамагае яшчэ глыбей усвядоміць задуму пісьменніка.