- •Асноўны змест дзяржаўнага экзамену Сучасная беларуская літаратурная мова Вытокі і станаўленне сучаснай беларускай мовы
- •Беларуская нацыянальная мова
- •Беларуская мова сярод іншых моў свету
- •Фанетыка беларускай мовы
- •Арфаэпія
- •Графіка
- •Арфаграфія
- •Лексікалогія
- •Фразеалогія
- •Лексікаграфія
- •Марфеміка
- •Словаўтварэнне
- •Марфалогія
- •Сінтаксіс
- •Пунктуацыя
- •Літаратура
Арфаэпія
Арфаэпія як раздзел мовазнаўства. Поўны і няпоўны стылі маўлення. Прычыны парушэння нормаў літаратурнага вымаўлення. Правілы вымаўлення галосных. Правілы вымаўлення зычных і іх спалучэнняў.
Графіка
Графіка як раздзел мовазнаўства. Беларускі алфавіт. Суадносіны літар і гукаў. Гукавы і складовы прынцыпы беларускай графікі. Адназначныя і двухзначныя літары. Графічны аналіз слова.
Арфаграфія
Арфаграфія як раздзел мовазнаўства. Паняцце пра арфаграму. Апорнае напісанне. Прынцыпы беларускай арфаграфіі: фанетычны, марфалагічны, традыцыйны, дыферэнцыйны. Правапіс галосных. Правапіс зычных. Правапіс мяккага знака і апострафа. Ужыванне вялікай і малой літар. Напісанне слоў разам, асобна, праз злучок. Правілы пераносу слоў.
З гісторыі станаўлення беларускай графікі. Роля “Беларускай граматыкі для школ ” Б. Тарашкевіча ва ўсталяванні адзіных арфаграфічных нормаў беларускай мовы. Рэформа беларускага правапісу ў 1933 г. Удакладненні і частковыя змены беларускай арфаграфіі ў 1957 г. Новыя “Правілы арфаграфіі і пунктуацыі” 2008 г., што пачалі дзейнічаць з 1 верасня 2010 г.
Арфаграфічны аналіз слова.
Лексікалогія
Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Сувязь лексікалогіі з іншымі раздзеламі мовазнаўства. Раздзелы лексікалогіі: семасіялогія, анамасіялогія, анамастыка, этымалогія, тэрміналогія.
Слова як асноўная моўная адзінка. Лексічнае значэнне слова і яго тыпы: прамое і пераноснае, матываванае і нематываванае, свабоднае і несвабоднае, нейтральнае і эмацыянальна афарбаванае.
Полісемія. Адназначныя і мнагазначныя словы. Асноўныя тыпы ўзнікнення пераносных значэнняў слова: метафара, метанімія, сінекдаха.
Аманімія. Паняцце пра амонімы. Спосабы адрознення амонімаў і мнагазначных слоў. Шляхі ўзнікнення амонімаў. Поўныя і няпоўныя амонімы. Амафоны, амографы, амаформы. Міжмоўныя амонімы.
Паранімія. Паронімы і паранамазы.
Сінанімія. Сінонімы і сінанімічны рад. Тыпы сінонімаў: поўныя і няпоўныя; семантычныя, стылістычныя, семантычна-стылістычныя. Моўныя і кантэкстуальныя сінонімы. Эўфемізмы.
Антанімія. Паняцце пра антонімы. Моўныя і кантэкстуальныя антонімы. Паняцце пра энантыясемію.
Дыферэнцыяцыя лексікі сучаснай беларускай мовы паводле паходжання (спрадвечная і запазычаная). Прыметы запазычанняў. Асваенне запазычаных слоў. Інтэрнацыяналізмы. Калькі і паўкалькі. Экзатызмы. Варварызмы. Дыферэнцыяцыя лексікі сучаснай беларускай мовы паводле актыўнасці ўжывання (актыўная і пасіўная). Устарэлыя словы (гістарызмы і архаізмы). Лексічныя і семантычныя гістарызмы і архаізмы. Лексічныя і семантычныя неалагізмы. Дыферэнцыяцыя лексікі сучаснай беларускай мовы паводле сферы ўжывання (агульнаўжывальная і абмежаванага ўжытку). Дыялектызмы. Спецыяльная лексіка (тэрміны і прафесіяналізмы). Жаргонная лексіка. Аргатызмы. Стылістычная класіфікацыя лексікі (стылістычна нейтральная і стылістычна афарбаваная). Асаблівасці навуковай, афіцыйна-справавой, публіцыстычнай, паэтычнай і гутарковай лексікі.
Нацыянальная адметнасць беларускай лексікі. Паняцце пра безэквівалентную лексіку.