1930Ж ортасындағы қоғам мүшелеріне қарсы ұйымдастырылған қуғын сүргін репрессия саясатын жаппай халыққа қарсы бағытталған террор деуге болады.

Жаппай репрессия толқыны Қаз\ды да қамтып,бір жылдың ішінде үш іс қарастылды.Ондағы айыптаушылар тізіміне округтік партия ұйымының хатшысы М.Гатаулин мүшелері Асылбеков Нүрсейітов болды. Кінәсі – Гатаулин 1932 ж Бесеудің хаты авторларының бірі болды.

1937 – 38ж қаз\дықтар\ң 44мың түрмеге түсіп, 22мыңы атылды десе, басқа деректерде 1930-50жж 100 мыңнан астам адам репрессияға ұшырады, оның ішінде 20 мыңнан астамы атылғаны айтады.

Жаппай репрессия нәтижесінде қазақ халқының ең таңдаулы азаматтары, тіпі, олардың ішінде Кеңес үкіметін орнатуға қатысқан Айтиев, Арғыншиев, Рысқұлов, Сырғабеков секілді ірі қайраткерлер атылып кетті.

№61Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі ішкі саясаты.

Қазақстан егемендік алғаннан кейңн зайырлы, демократиялық, құқықтық және әлемге ашық мемлекет құруға кірісті. Мұны іске асыруда еліміздің тарихи және отарлауда болған мұрасы, оның саяси мәдениетінің өзіндік ерекшелігі, мемлекет пен қоғамның өзара қарым-қатынасы жан-жақты ескерілді. Елімізде саяси партиялардың жіне партиялық жүйелердің орнығуына, күшті заң шығарушы органның, тәуелсіз баспасөз және автономиялық жергілікті басқарудың дамуына көп көңіл бөлінді.еліміздегі жоғары басқару жүйелеріндегі өзгерістер жергілікті атқару органдарының да өзгеруіне алып келді. Бұлар да егемендік алған кезден бері үш рет өзгеріске ұшырады. Алдымен жергілікті атқарушы органдар –областық, қалалық, аудандық атқару комитеттері болып құрылды. Кейіннен барлық атқару комитеттері мен Кеңестерді қосып, оларды бір адам –Кеңес төрағасы басқаратын болды. Ақырында келіп атқару жүйесін -әкімдер, өкілдік органдарды –Маслихат басқаратын болды.

Еліміздегі демократия және ұлт мәселесі жөнінде айтқанда, тағы бір көңіл аударатын мәселе –Қазақстан халықтары Ассамблеясының қоғамымыздың дамуындағы рөлі. Қазақстан халықтары Ассамблеясын құру туралы шешім 1992 ж. Желтоқсанда өткен Қазақстан халықтары құрылтайында қабылданды. Нәтижесінде ол ұлт саясатына байланысты көптеген ұсыныстар енгізумен қатар, ол адамдармен күнбе-күн нақты жұмыстар жүргізді. Қазақстанда қалыптасқан көппартиялық жүйенің басты себептері:

1. 1989 жылдан бастап Қазақстан саяси өмірінде алған өзгерістер, соның ішінде әр түрлі көзқарастың көрңіс ала бастағанына байланысты елдегң өз орнын ала бастаған еркін ой.

2. Кеңестер Одағы тарғаннан кейін елде саяси партиялардың бағдарламаларына қоғамға қажеттті жаға міндеттер кіріп, Қазақстан басшылығы мұндай саясти партиялар арқылы өзінің сүйенеттін әлеуметтік базасын құруға ерекше мән берді.

3. Бұл еркіндік синдромы, ол барлық саяси ұйымдар мен күштерге тән.

Міне осындай себептер нәтижесінде 1990 жылдан бастап Қазақстанда ең әуелі социал-демократиялық партия, одан соң демократиялық «Азат» қозғалысы қалыптасты.

62.1946-1964 жж. Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірі.

1962-1969 жылдар - реформашылдык дурбелең кезені. Реформалар жүргізудегі жіберілген кемшіліктер:

-Экономикалык байланыстар мен катынастарды тубегейлі өзгерту жолдары көрсетілмеді.

-Проблемалар негізінен ұйымдык кайта кұруға есептелген субъективтік әрекеттер жолымен шешілді.

-Қайта кұрулар шалагай ойластырылып, тұраксыздык, тұрмыс денгейінің және элеуметтік кепілдіктердін әлсіреу қаупін төндірді.Қоғамдык өмірді демократияландыру процесі басталды. Шетке кеткен отандастарымыз елге кайта оралуға мүмкіндік алды: КХР-дан КСРО-ға - 350 000 адам; Казакстанға оның 200 000-нан астамы келді.Бұл процесс 1963 жылы токтатылды. 60-жылдардың екінші жартысында екінші бетбағыт күшейе түсті. 1964 жылгы 14 казан – КОКП ОК-нін пленумында партия мен ел басшылығыауыстырылды. Н.С.Хрушевке тағылған айыптар: Ұйымдық басшылық ұстанымдарын бұзды. Халык шаруашылыгын баскаруда волюнтаризмге жол берілді. КХР-мен карым-катынасты нашарлатты. КОКП ОК-нің бірінші хатшылыгына -Л.И.Брежнев. Кеңес укіметінің басшылығына - А.Н.Косыгин сайланды.Н.СХрушев басшылығы кезінде

енгізілген кайта кұру, өзгерістер, жетілдірулер идеясы мұкият ойластырылған шешімдер саясаты мен ауыстырылуға тиіс болды.«Бекмаханов ісі». 1943 ж оның «Қазақстан ССР тарихы» еңбегі шықты.Кенесары көтерілісі жайында толық мағлұмат келтіріді. 1947 ж “XIX ғ 20-40 жж Қазақтан» деген жеке монографиясы шықты. 1952 ж Қазақ КСР Жоғарғы сот алқасының үкімімен 25 жылға бас бостандығынан айырылды. 1954 ж Панкратованың тікелей көмегімен ақталып шықты.

№63.1991-1992 жж. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуындағы негізгі бағыттары.

1990-1991 жылдар ішінде-ақ кооперативтер, шағын кәсіпорындар, саудамен айналысатын фирмалар құрыла бастаған болатын.Экономиканы күштеп басқарудан нарықтық жүйеге көшу аса қиын әрі күрделі іс болып шықты.Бұрыннан қалыптасқан шаруашылық байланыстарының үзілуі, келісім тәртібінің нашарлауы салдарынан көптеген кәсіпорындар қиын жағдайға тап болды, олардың тоқтап қалуы қалыпты құбылысқа айналды.Тұтынушылық мәселелері барынша шиеленісті,азық пен киім жетіспеді.1992 ж басында Ресейде бағаның босатылуы республикадағы жағдайды қиындата түсті. Республика Президенті Қаз-ң Жоғарғы Кеңесі Президиумының келісімімен 1992 жылдың 6 қаңтарынан бастап бағаны еркіне жіберу туралы жарлық шығарды.

Еркін бағаны енгізуге байланысты тауарлардың бағасы қымбаттады. 1992 ж бүкіл Одақтың күйреуінен басталған өндірістің құлдырауы халық шар-ң барлық салаларын қамтыды.Өнеркәсіпте ауыр жағдай қалыптасты. Республика кәсіпорынының тең жартысынан көбі өнім шығаруды төмендетті.Мұнай алу азайды.Газ өндіру артпады. Өнеркәсіпте жағдай нашар болғанымен, ауыл щар-да бірқатар жетістіктер болды.1992 ж республика диқандары астықтан рекордты түсім жинауға қол жеткізді.Келелі ойлармен пайдалы пікірлер көп болды:ТМД елдерімен бұзылған шар-қ байланыстарды қалпына келтіру,Ресеймен бірлесе отырып, шикі мұнай, ағаш,жүн өңдеу кәсіпорындарын құру, ішкі рынокты респ-ң өз тауарларымен толтыру қажеттгін әр деңгейдегі түрлі жиынға қатысушылар айтып жүрді.Бірақ іс оңалмады. Жағдай одан да қиындай түсті.1993-1994 ж қыстың қытымырлығынан мал щығыны айтарлықтай көп болды.

КСРО ыдырап кеткеннен кейін Қаз-ң өзіндік құны жоғары астығына да сұраныс азайды. Бұлар «жымысқы» эк-ң белең алып, қоғамды сыбайлас жемқорлық жайлай бастағанының белгісі болатын.

№64.Қазақстан Республикасы көпұлтты мемлекет (ұлттық-демократиялық процестер).

Қазқстан Ресей федерациясы сияқты ТМД-ның барлық елдерінің ішіндегі ең көп ұлтты мемлекет. Қазақстанда 130-дан астам ұлттар мен халықтар, ұлттық және этникалық топ өкілдері тұрады. Елімізге атын берген байырғы халқы қазақтар. Этникааралық бірлік пен келісімге келу үшін, қазақ халқы мемлекттілікті ұйымдастыру ұлты екендігі жайлы өзнің әлеуметтік-саяси статусына сай болуы тиіс, сөйтіп өзінің потенциалды мүмкіндіктерін активтендіре отырып тәуелсіз Қазақстанныңжүйелерді құрушы фактор екендігі туралы өзінің негізгі стртегиялық қызметін орындауға міндетті. Қазақтардан басқа Қазақстанда орыстар, украиндықтар, немістер, өзбектер, ұйғырлар, белорустар, корейлер және басқалар қоныстанды. Табиғат байлығын игеру және көптеген шаруашылық объектілерін салу, тың жерлерді игерумен байланысты Қазақстанға орыс, украиндықтар және басқа халықтардың қоныс аударуы күшейді. Қазақстанның Ресейге қосылуына дейін жалпы халық санындағы қазақтың үлесі 97% құрып, ал 1987ж. Бірінші халық санағы қорытындысы бойынша 81.1% дейін төмендеді, ал орыстардың үлесі 11% болды. 1960 жылдың басында қазақтар өз республикасындағы халықтың 29% ғана құды. Ұлттық саясаттағы кемшіліктер қазақтардың өз отанындағы ең саны аз халыққа айналуына әкелді. Бірақ демографиялық саясат өзгере бастады. Қазір халықтың ұлттық құрамы едәуір өзгерді және қазақтың бүкіл республика халқының 53.4% құрайды. Қазақстандағы ең көп диаспора орыстар, олардың үлесі жалпы халықтың 32% құрады, ал одан кейін украиндар (4,5%), немістер және т.б. халықтар алады.

№65. Қазақстанның қазір кезеңдегі мәдени және рухани дамуындағы негізгі бағыттар.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін алуы бұқаралық сананы өзгертуде, ұлттық дәстүрлерді қайта жаңғыртуда тарихи сапаны егемдік үрдісіне жаңаша қалыптастыруда үлкен рөл атқарады. Бұл ретте Республика Президентінің жарлығымен 1997 жылдық «Жалпыұлттық татулық және саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы», 1998 жылдың «Халықтар тұтастығы мен ұлттық тарих жылы», 1999 жылдың «Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылы» деп жариялануы өткен тарихтан келешек үшін тәлім алуға, «тарих ақтаңдақтарды» әйгілеп, бұхаралық сананы көтеру арқылы қоғамның даму жолын қайта зерделеуге септігін тигізді. Кең ауқымды және жүйелі жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстардың нәтижесінде тоталитарлық жүйе кезеңінде халықтық сапасынан күштеп өшірілген жүздеген тарихи тұлғалардың – мемлекет пен қоғам қайраткерлерінің, елі мен жерін шетелдік басқыншылардан қорғаған батырлардың есімдері халқына қайтарылды. Олардың өнегелі өмір жолдары жас ұрпаққа үлгі ретінде ұсынылды...ХХ-шы ғасырдың соңындағы еліміздің рухани және мәдени өмірінде Абай мен Жамбылдың 150 жылдық, М. Әуезов пен Қ.Сәтбаевтың 100 жылдық мерейтойлары ЮНЕСКО-ның тегерурінімен дүниежүзілік ауқымда аталып өтуі айтарлықтай оқиғалар еді. 1995 жылы өткізілген қазақтың ұлы ақыны, ойшыл, гуманист Абайдың мерейтойы бүкілхалықтың мерекеге айналды. Абайға айналған ғылыми басқосулар мен мерекелік шаралар Мәскеу, Стамбул, Праиж, Лондон, Алматы, Семей қалаларында, ақынның туған жері Шыңғыс өңірінде өтті. 1996 жылы суырыпсалма ақын «ХХ ғасырдың Гомері» аталған Жамбыл Жабаевтың жылы деп жариялады. Оған арналған мерекелік шаралар ел астанасы

Алматыда, басқа қалаларда, ақынның туған ауылы Ұзынағашта (Алматы обл.) өтті. Мерейтойға арналған республиканың ақындар айтысы болды. Алматы қаласында ақынға ескерткіш орнатылды, деректі және көркем фильмдер түсірілді.