Қарағанды Мемлекеттік Медицина Академиясы.

Мамандығы: « Емдеу ісі»

№ 1 гигиена кафедрасы (жалпы гигиена)

Студенттер үшін

Әдістемелік нұсқау.

Тақырыбы: Тағам мәзірі бойынша тағам рационының энергиялық құндылығын, сапа құрамын және баланстанғандығын анықтау.

Курс: 2

Қарағанды – 2005ж.

Кафедра отырысында талқыланды.

«___»_________2005 ж. Хаттама № ____

Кафедра меңгерушісі __________ Калишев М.Г.

1.Тақырыбы: Тағам мәзірі бойынша тағам рационының энергиялық құндылығын, сапа құрамын және баланстанғандығын анықтау.

2.Оқу сағатының саны: 2 сағ. (90 минут).

3.Тақырыптың өзекті мәселесі (оқу дәлелдемесі):

Тамақтанудың дұрыс ұйымдастырылуы – аурудың алдын алуға әмер етуші бірінші факторы. Тамақтанудың дисбалансының дамуы мен көп түрлі арнайы синдромдардың жетіспеушілігі және артық мөлшерде тамақтану ғана емес сонымен қатар әртүрлі жұқпалы емес аурулардың кезеңдері де тығыз байланысты.

Яғни, тамақтанудың ұйымдастырылуы халықтың ғылыми – гигиеналық бастамасында сауықтырудың үлкен маңызы бар, соған қарамай ол аурудың алдын алу шараларымен тікелей байланысты.

Қазіргі заманғы тағам туралы ғылымның негізгі міндеттерінің бірі болып ас рациондарының адекваттылығын зерттеу болып табылады. Яғни, қабылданған астың сапалық және сандық сәйкестілігі организмнің энергетикалық шығынын толықтыру.

4.Сабақтың мақсаты: Тәуліктік рационның тағамдық бағалылығын есептеу үшін мәзір – сұрыптама құру әдістемесіне үйрету.

Студент білуге тиіс:

• маусым бойынша ұйымдастырылған тамақтанудың сипаттамасы үшін мәзір –сұрыптаманы таңдаудың гигиеналық маңызын

• мәзір –сұрыптаны құрастыруға қойылатын негізгі талаптарды

• мәзір – сұрыптаманы құрастыру әдістемесін

Студент істей білуі керек:

• мәзір – сұрыптаманы құрастыруды

• дайын тағамдарды витаминдеуді өткізуді

5. Сабаққа дайындалуға арналған сұрақтар: Негізгі білім бойынша:

1. Адамның тәуліктік энергия шығыны және оларды құраушылар.

2. Энергия шығынының күшеюіне әсер ететін факторлар.

3. Энергетикалық баланс, адекваттық тамақтанудың сандық көрінісі.

4. Халықтың әртүрлі топтарындағы энергия қажеттілігі.

5. Энергетикалық құндылық рационы, жеке алынған ақуыздар, майлар және көмірсуларды баланстанған рационда қамтамасыз ету.

6. Энергияның және тағамдық заттардың қажеттілігін анықтау әдістері.

Осы сабақтың тақырыбы бойынша:

1. Мәзір – сұрыптамаға анықтама.

2. Мәзір –сұрыптаны құрастыруға қойылатын негізгі талаптар.

3. Мәзір – сұрыптаманы құрастыру әдістемесі.

4. Азық – түліктердің Брутто, нетто салмақтары туралы түсінік.

5. Тәуліктік рационның энергетикалық құндылығын бағалау әдістемесі.

6. Тәуліктік рационның тағамдық құндылығын бағалау әдістемесі.

6.Ақпараттық – дидактикалық блок.

Астың калориясы мен химиялық құрамын кесте не номограмм “Тамақтық азықтардың химиялық құрамы” (қосымшаны қара ). Тамақтық азықтардың калориясы мен химиялық құрамы номограммада тек азықтың астық бөлігінің есебімен берілген әрбір азыққы нормограмманың тік сызығы шкала арқылы берілген.

Екі оң және сол жақтағы шеткі шкалалар азықтың салмағын ғ-ден 100гр дейін көрсетеді.

Басқа шкалаларда солдан оңға қарай калория (к), уыздар (у), майлар (м), көмірлі сулар (к), кальций (Са), фосфор (р), темір (Ғе), витаминдер В1, W2, А, РР, С. Әрбір жоғарғы меженің бөлінулерінің құны белгіленген. Астың химиялық құрамы бойынша алынған мәліметтер мынадай кесте бойынша берілгені тиімді.

Шын мәніндегі тамақтануды талдағанда калорияның тамақты қабылдаудың мерзімдеріне бөлінуіне көңіл бөліну керек.Үш мезгіл тамақттанғанда, таңертең-25-30%, түсте 45-50%, кеште тамақтық заттар және энергияны жұмсау ------------------------------------------------------------------------физиологтялық қажеттілікке сай болуында. Осы сияқты минеральдық тұздар мен витаминдерді салыстыру үшін 8-кестені пайдалану қажут.

Уыздардың,майлардың,көмірлі сулардың ара қатынасы 1:2,4:6, Са мен Р,Са мен М қатынастары 1:1,5; 1:0,5

Витаминдер мен минеральдық заттардың физиологиялық қажеттілігінің шамалары 8-кестеде көрсетілген

8-кесте

Тағам мәзірін бағалау.

Негізгі тағамдық заттар	Физиолргиялық қажеттілік	Нақты тамақтану	Орындалу пайызы
Калориясы(жалпы) таңертеңгі ас түскі ас кешкі ас Уыздар оның ішінде: Майлар малдың өсімдіктің Көмірлі сулар У.М.К.қатынастары: Витаминдер: С А В1 Д РР Минеральды заттар: Са