- •Экология тұрақты даму пәні нені зерттейді?
- •Биоценоз және экожүйелер
- •Экологияның зерттеу объектілері
- •Экологияның даму кезеңдері
- •Биоценоз және экожүйелер
- •Экология тұрақты даму пәні нені зерттейді?
- •Экологияның зерттеу объектілері
- •Топырақ эрозиясының қандай түрлері болады?
- •Биосфераның шекаралары
- •Экология ғылымына анықтама беріңіз. Бұл терминнің авторы кім?
- •Биосфераның шекаралары
- •Эрозияға қарсы шаралар жүйесі
- •Экологиялық факторлар дегеніміз не?
- •Табиғат ресурстары
- •Эрозияға қарсы шаралар жүйесі
- •Аутэкология (тұқым экологиясы) дегеніміз не?
- •Биоценоз және экожүйелер
- •Экология тұрақты даму пәні нені зерттейді?
- •Демэкология (популяция экологиясы) дегеніміз не?
- •Аутэкология (тұқым экологиясы) дегеніміз не?
- •Биоценоз және экожүйелер
- •«Биосфера» және «ноосфера» терминдеріне анықтама
- •Табиғат ресурстары
- •Демэкология (популяция экологиясы) дегеніміз не?
- •Биосфераның жалпы сипаттамасы
- •Табиғи қорларды пайдаланудың мәселелері
- •Демэкология (популяция экологиясы) дегеніміз не?
- •Биосфераның шекаралары және қабаттары
- •Экологиялық факторлар дегеніміз не?
- •Антропогендік фактор
- •Биогеоценоз дегеніміз не?
- •Антропогендік фактор
- •Озон қабатының жұқаруы
- •Демэкология және синэкология нені зерттейді?
- •Биогеоценоз дегеніміз не?
- •Табиғат ресурстары
- •Гидросфераға анықтама бер
- •Ластанған суды тазарту әдістері
- •Демэкология және синэкология нені зерттейді?
- •Литосфераға анықтама бер
- •Атмосфераның өнеркәсіптен ластануы
- •Абиоткалық және биотикалық факторлар
- •Биохимиялық айналым
- •Атмосфераның ластануының салдары
- •Антропогенді және экологиялық факторлар
- •Популяцияның өсіп – өнуі және көбеюі
- •Табиғат ресурстары
- •Биогеоценоз дегеніміз не?
- •Озон қабатының жұқаруы
- •Биогеоценоз дегеніміз не?
- •Бейімделу (адаптация) дегеніміз не?
- •Беоценоздағы ағзалардың қарым – қатынасы
- •Гидросфераға анықтама бер
- •Атмосфераның өнеркәсіптен ластануы
- •Экологиялық мониторинг
- •Литосфераға анықтама бер
- •Абиоткалық және биотикалық факторлар
- •Тіршіліктің құрылымы
- •Тұрақты даму концепциясы
- •Сарқылатын және сарқылмайтын ресурстар
- •Қауымдастықтар экологиясы – синэкология (биогеоценология) дегеніміз не?
- •Тіршіліктің құрылымы
- •Табиғи қорықтар
- •Табиғи ресурстардың классификациясы
- •Қоршаған ортаның ластануы
- •Табиғи қорықтар
- •Қауымдастың экологиясы нені зерттейді?
- •Тұрақты даму принциптері
- •Экология тұрақты даму пәні нені зерттейді?
- •Тұрақты дамудың алғышарттары
- •Табиғат ресурстарын тиімді пайдаланудың ең басты шарттары
- •Тұрақты даму концепциясы
- •Атмосфералық ауаның қазіргі экологиялық жағдайы
- •Биогеоценоз дегеніміз не?
- •«Биосфера» және «ноосфера» терминдеріне анықтама
- •Топырақ эрозиясы және оның түрлері
- •Қоршаған ортаны қорғау заңы
- •Аутэкология (тұқым экологиясы) дегеніміз не?
-
«Биосфера» және «ноосфера» терминдеріне анықтама
Биосфера биос – өмір және тіршілік, «sphaira» (сфера) – шар, қоршған орта деген сөздерінен алынған. Яғни жер шарындағы адамзаттың, жан-жануарлардың, өсімдіктердің және басқа тірі ағзалардың тіршілік ететін ортасы деген мағына береді.Бұл терминді 1875 жылы бірінші рет Австрияның атақты геологы Э.Зюсс ғылымға енгізді. Бірақ биофера және оның жер бетінде жүріп жатқан процестері туралы ілімнің негізін салған академик В.И. Вернадский болды. Осы ілім бойынша, биосфера +50%-ға дейін температурасы болатын термодинамикалық қабат болып саналады. Биосфера негізінен үш қабаттан құралады. Олар: атмосфера (газ күйіндегі), гидросфера (су түріндегі), литосфера (қатты) қабаттар. Атмосфера жер шарын түгелден орап тұрады. Ол гректің «atmos» - бу, «sphairi» (сфера) сөзінен шыққан. Оның қалыңдығы 100 км-ге дейін жетеді. Атмосфераның негізгі құрамында оттегі (20,95 %), яғни 1,5 * 1015 тонна аргон (1,28 %), азот (75,50 %), яғни 3,8 * 1012 тонна және басқадай газдар кездеседі. Атмосфера негізінен – тропосфера, стротосфера және иопосфера қабаттары болып үшке бөлінеді. 1.2.Гидросфера – табиғи су қоймаларынан (мұхиттардан, теңіздерден, көлдерден, өзендерден) құралады. Бұл құрлықтың 70 % алып жатыр. Гидросфераның көлемі 400 млн шаршы км. Литосфера – жердің қатты қабаты. Ол екі қабаттан құралған. Үстіңгі қабаты граниттен, оның қалыңдығы 10 км-ден 40 км-ге дейін жетеді. Ал астыңғысы базольттан тұрады. Қалыңдығы 30-80 км. Ноосфера (гр. νόος – сана және σφαῖρα – орта, шар) немесе Антропосфера (грек. antһropos — адам, spera — қабық) — биосфераның жаңа жағдайға көшкен деңгейі; адамның саналы түрде жүргізген іс-әрекеттерінен туындайтын жер сферасындағы барлық өзгерістер мен олардың дамуын анықтайтын басты фактор;ғаламдағы адамзаттың мекендейтін аясы. Адам баласы уақыт пен кеңістікке қатысты биосфера шегінде және ғарышта өмір сүре алады. Бірақ адамзаттың тұрақты мекені — Жер.Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш 1927 жылы француз ғалымдары Э.Леруа (1870 – 1954) мен Тейяр де Шарден Пьер (1881 – 1955) енгізген.XX ғасырдың 30 – 40-жылдары ноосфераны материалистік тұрғыдан сипаттап жазған В.И. Вернадский болды. Ол ноосфераны биосфера мен қоғамның өзара қарым-қатынасынан туындайтын тіршіліктің жаңа формасы, бұл саналы, ақыл-ойы жетілген адамзаттың бағыттауымен қалыптасатын биосфераның жаңа эволюциялықжағдайы деп түсіндірді. Ноосфера – табиғат заңдылықтарының қоғамның ойлау заңдарымен және әлеуметтік-экономкалық заңдылықтармен тығыз байланысып жататын біртұтастығын (бүтіндігін) басқарушы жоғарғы тип. Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы бұрын игерілмеген жерлерді игеріп, бұрын пайдаланылмай келген табиғат байлықтарын пайдаға асырып қоймай, ғарыш кеңістігін, ғаламшарларды игеруге, ядролық қарулар жасауға мүмкіндік берді. Ноосфераның пайда болуы мен дамуы.Жер ғаламшарындағы органикалық дүние эволюциясының бірнеше кезеңдерін ажыратады. Бірінші кезең — заттардың биологиялық айналымы пайда болып, биосфераның қалыптаса бастауы. Екінші кезең — тіршіліктің күрделене түсіп, көп жасушалы организмдердің пайда болуы. бұл екі кезеңді ғылымда биогенез, яғни тіршіліктің толық мәнінде пайда болу кезеңі деп атайды. Биосфера эволюциясының үшінші кезеңі — адам қоғамының пайда болуымен ерекшеленеді.Биосфера эволюциясының келесі жаңа кезеңі — қазіргі деңгейі. Мұны ғылымда ноосфера кезеңі деп атайды. Грекше "noos" ақыл-ой, сана, "sphaira" — шар деген ұғымды білдіріп, "саналы қабық" деп аталады. Ноосфера — адамның санасы, ақыл-ойы шешуші рөл атқаратын биосфераның жаңа эволюциялық деңгейі.Ноосфера ұғымын ғылымға 1927 жылы француз ғалымдары Э.Лepya мен П.Тейяр де Шарден енгізді. Олардың ұғымы бойынша ноосфера биосферадан да жоғары деңгейдегі, бүкіл ғаламшарды қамтитын "ойлау қабығы".
1930—1940 жылдары В.И. Вернадский ноосфера туралы ілімді дамытып, терендете түсіндірді. Ол ноосфераны биосфера эволюциясының жаңа сапалы деңгейі, биосфера мен адам қоғамының байланысында пайда болған деп қорытынды жасады.В.И. Вернадскийдің пікірі бойынша: "Ноосфера — табиғат пен қоғам заңдылықтары өзара бірігіп әсер ететін біртұтас жоғары жүйе". Биосфераның ноосфераға ұласуы кезінде бүкіл адамзат бірігіп шешетін мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажеттігін ғалым атап көрсетті.Ноосфера кезінде бүкіл адам баласының ақыл-ойы, санасы, ғылымы және әлеуметтік еңбегі бір арнаға түсуі керек. Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасты адамның саналы ақыл-ойы басқарған кезде ғана жеңіске жетеді деп атап көрсетті. Ноосфера кезінде табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланыс айқын байқалады. Бұл кезде бүкіл адамзат үшін ғылымды дамытып, табиғаттың да, қоғамның да бір-бірімен үйлесімді өркендеуіне жол ашылу керек. Бұл кезде әрбір жеке тұлғаның да өсуіне көңіл бөлінеді.