T_1201_l_1171_aaraly_1179_kommunikatsia_srsp

«Тұлғааралық коммуникация»; «Қарым-қатынастың негізгі ұғымдары»

Тұлғааралық коммуникация-Адам қоғамда өзiн қоршаған адамдар тобында өмiр сүредi және дамиды, оның талаптарына сәйкес өз ойлары мен мiнез-құлқын өзгертедi, топтың басқа мүшелерiмен өзара әрекеттесу арқылы әртүрлi байланысты сезiнедi. Егер қарым-қатынас болмаса, бiздiң рухани, материалды даму деңгейiмiздiң қандай дәрежеге көтерiлгенiн бiлмес едiк. Бiздiң әрқайсымыз өзiмiздiң негiзгi қырларымызды жеке қарым-қатынас тәжiрбиелерiмiз арқылы жанұядағы, мектептегi, жұмыстағы, көшедегi тiкелей қатынастар арқылы игеремiз. Бұл микроорта. Микроортадағы қарым-қатынас арқылы әрқайсымыз әлеуметтiк әлемдi кеңiнен танимыз және қарым-қатынасқа түсемiз, яғни макроорта әсерiн сезiнемiз. Макроорта – бұл өз ғылымы, мәдениетi, идеалогиясы, заңы, қоғамдық өлшемдерi бар қоғам. Микро және макроортаның кездесетiн жерi, олардың өзара әрекеттесетiн шек – бұл кiшi топ, онда бiздiң әрқайсымыздың өмiрiмiз өтедi. Қарым-қатынас психологиясы мынандай құбылыстарды зерттейдi; адамдардың бiр-бiрiн қабылдауы және түсiнуi, елiктеу, сендiру және нандыру, ұйымшылдық немесе жанжалдық, бiрiккен iс-әрекет және тұлғааралық қатынастар. Осы психологиялық құбылыстың әр түрлiлiгiнде, олардың пайда болуының негiзгi қайнар көзi болып адамдар арасындағы қарым-қатынас аймағы болып табылады. Қарым-қатынас психологиясы мынандай құбылыстарды зерттейдi; адамдардың бiр-бiрiн қабылдауы және түсiнуi, елiктеу, сендiру және нандыру, ұйымшылдық немесе жанжалдық, бiрiккен iс-әрекет және тұлғааралық қатынастар. Осы психологиялық құбылыстың әр түрлiлiгiнде, олардың пайда болуының негiзгi қайнар көзi болып адамдар арасындағы қарым-қатынас аймағы болып табылады. Қарым-қатынас тарихи алғашқы форма болып табылады оның негiзiнде өркениет дамуының кейiнгi кезеңдерiнде қарым-қатынастың басқа түрлерi пайда болды. Мысалы; жазбаша қарм-қатынас жазбашалықтың құралуынан кейiн ғана пайда бола бастады. Бiздiң әрқайсымыз адамдар арасында өмiр сүрiп және жұмыс iстегендiктен кез-келген жағдайда өз тiлектерiмiзге тәуелсiз түрде адамдармен қарым-қатынасқа түсемiз. Адамдар түрлі әлеуметтiк топтардың құрамына кіреді. Адам бір уақытта белгілі жұмыспен айналыса алады, спорт клубының мүшесі бола алады, қоғамдық қызметтер атқара алады, саяси өмірге араласа алады және сонымен қатар отбасындағы әке мен шеше міндеттерін де атқара алады. Адам өзі кіретін топтың әрқайсысында белгілі орын алып отырды.

Тұлғааралық Комуникация зерттеу саласында бірнеше бағыттарды атап көрсетеді. Олар:

• Тұлғалық бейімделу (адаптация) теориясы;

• Хабарламаны жинақтаушы;

• Белгісіздік теориясы,

• Алдау теориясы;

• Деалектикалық теориясы;

• Жанама ықпал ету теориясы;

Деалектикалық теория. Комуникациялық қатынастың екі бағыты бар:

• Деалектикалық қарым –қатынас теориясы;

• Жеке өмірді басқау теориясы;

Интеграция қарамм-қайшылықтар арасында ішкі айқындаму үрдісіне айналады деп есептеледі

Алдау теориясы. Қарым-қатынас кезінде индивидттің алдауы жиі пайдалану. Бұл жөнінде екі теорич бар.

• Ақпаратпен айла жасау теориясы;

• Тұлғааралық алдау:

Әдістеменің негізінен алынған базалық кризистерден ауытқитын жалған хабарлар.

Бұл жағдайда сапа, жан, стиль және маңыздылық секілді, өлшемдер мен айла жасалады. Әсіресе алдаушының қауіптеу сезіміне назар аудару. Әнгімелесуінің үміті, сенімі ниеті,білімуі, жақындау дәрежесі және камуникация мазмұны бұлар алдаушының қаупі мен алданушының сенімсіздігі қаншалыөты күшті болатын факторлар.

Хабаршыны жинақтау теориясы.

ХХ ғасырдың 60 жылдары пайда болды. Бұл бағыттың негізгі ұғымдарының бірі «танымдық, күрделілік». Яғни адамдар арасында байқауы қиын айырмашылықты танып білуге және сол негізгі комуникация тиімін арттыруға мүмкіндік беретін, күрделі ой түзуіндегі жиынтығы. Оның фунаментальді бірлігі ретінде әрекеттің салдардың ситуацияның жанында суреттердің бейнеленілетін «әрекеттер жазбасы» алынады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

• Ж.Бәшірова «Тұлғааралық қарым-қатынас педагогикасы»

• Н.Анарбек «қарым-қатынас педагогикасы»

• Н.А.Василик «Основы теори комуникацы»