табигат

3.«Табиғатты пайдалану экономикасы» бойынша кейстер жинағы халықаралық дамыту бойынша гарвардтық институт КазГау Алматы, 1997 ж. Қарғажанов З.К

4.Табиғатты пайдаланғаны үшін төлемдер Алматы1997ж.

IV.Баяндамалардың, мәнжазбалардың тақырыптары

«Қоршаған ортаны қорғаудың және табиғат ресурстарын ұтымды пайдаланудың ынталандыру тұтқалары, экономикалық механизмі ».

Баға қалыптастыру және амортизациялық саясат.

Қаржы-несиелік иіндер.

Салықтар мен төлемдер.

Жеңілдіктер мен субсидияларды қаражаттандырулар.

Нормалау, сертификаттар, лицензиялар.

V. Тесттер.

1.Табиғатты пайдалану және табиғатты қорғау салаларындағы тиімді шаруашылық-экономикалық механизмдердің элементтерінің бірі болып не табылады:

а) табиғатты пайдалануды жоспарлау; б) табиғатты пайдалану үшін төлемдер; в) ресурстарды кешенді пайдалану; г) табиғатты пайдалану механизмі.

2.Кәсіпорынның табиғатты қорғау мен ресурстарды сақтау қызметіне табиғатты қорғау бойынша жоспарлы мақсаттар орнату арқылы ықпал етудің негізгі экономикалық стиммулы болып не табылады:

а) өндіріс жұмысшыларының жалақысы; б)жоспарлық мақсаттарды орындағаны және орындамағаны үшін мадақтау төлемдері (санкциялары); в) халықтың депозиттік шоттары; г) халықтың салықтық төлемдері.

3.Өндірістік процестерді қамтамасыздандыруда пайдаланылатын барлық табиғат ресурстарын қандай 2 топқа бөлу ұсынылады:

а) әмбебаптық және мамандандырылған мәнді табиғат ресурстары; б) пайдаланылатын табиғат ресурстары және дифференциалды рента; в) әмбебап және белгілі мәнді ресурстар; г) ауылшаруашылықтық және өндірістік мәнді табиғат ресурстар.

4.Кәсіпорындардың қосымша өнімінің шығарылуын ұлғайту резервтерін пайдалану деңгейінен және де табиғат ресурстарын кешенді пайдаланудан тәуелді болатын не:

а) төлемдер деңгейі; б) жалақы; в) салық мөлшерлемесі;

г) баланстық пайда.

5.Табиғат ресурстарын пайдалануды әрекеттегі нормаларын және лимиттерін бұзу үшін қандай шаралар қолданылады:

а) төмен төлемдер; б) кредиттік төлемдер;

в) жоғарылатылған төлемдер; г) кредиттік салықтар.

6.Қандай жіктелім табиғат топтары бойынша табиғат ресурстарын жіктейді: а) экологиялық; б) жамалданатын, жаңартылған;

в) табиғатты-генетикалық; г) нақты, табиғи.

7.Территориялық экологиялық қорлардың құралдарының қайнар көздеріне не жатпайды:

а) табиғатты қорғау заемдары мен субсидиялары; б) мақсатты жергілікті салықтар; в) ерікті жарналар; г) жалақылар.

VI. Семинар өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар

Алғашқы екі сұрақта нарықтық жағдайлардағы экономикалық әдістер, баға қалыптастыру, қаржыландыру, несиелеу, материалдық санкциялар мен мадақтаулар, ұзақ мерзімдік экономикалық нормативтер мен тағы сол сияқты экономикалық иіндер арқылы өндірістің қарқынына қалай ықпал ететінін айтып беру керек.

Yшінші сұрақта салықтар мен салық салуды, табиғатты пайдалану үшін төлемдерді және мақсатты пайдаланудан табиғат ресурстарының шығып кетуі үшін төлемдер, кәсіпорындардың пайдасына қосымша салықтар.

VII. Өзіндік бақылау сұрақтары

1.Нарық жағдайында экономикалық әдістер, экономикалық рычагтарды пайдалану арқылы шаруашылық өндірісіне қалай әсер етеді.

2.Басқаруды экономикалық әдісіне көшу кезінде табиғатты пайдалану есебі мен жоспарлау функциясы қалайша өзгереді?

3.Табиғатты пайдаланғанға төленетін төлем жүйесіне не жатады?

4.Кәсіпорындардағы экологиялық қорлар құрылуының өзі неде деп ойлайсыздар?

VIII. Семинар сабақтың қорытындысы

Студенттер семинар сабақтарында баға қалыптастыру және салық салу теориясымен, қаржыландыру, несиелеу, төлемдерімен, өтемақы төлемдерімен, амортизациялық пайдамен және т.б. танысты.

Осыған қоса семинар сабақтарының жобасы бойынша негізгі сұрақтарды қарастырылды.

«Табиғатты пайдалану экономикасы» пәні бойынша рефераттарды орындау үшін әдістемелік тұжырымдамалар.

Реферат студенттердің өзіндік жұмысының маңызды және кең таралған түрі болып табылады.

Пән бойынша реферат жазу келесі тәртіпте жүзеге асырылады:

1.Реферат тақырыбы студенттерге оқу семестрінің басында беріледі.

2.Реферат тақырыбын таңдау «Еркін таңдау» принципі бойынша жүзеге асырылады.

3.Реферат жазуға тақырып қиындығына байланысты семинар, ай аралығындағы уақыт береді.

4.Жазбаша түрдегі реферат студенттердің аралық аттестацияға дейін қорғалады.

Реферат мыналардан құралады:

Кірісіпе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер. Реферат жазу 6 кезеңнен құралады:

тақырып таңдау

әдебиеттерді таңдау және зерттеу

реферат жоспарын құру

статистикалық материалдарды өңдеу мен жинау

реферат жазу

рефератты қорғау

5.рефератты әшекейлеу бойынша талаптар: 1.Титулдық қағаз (1-қосымша).

2.Реферат жоспары және атауы(қосымша).

3.Кірісіпе

4.Негізгі бөлім

5.Қорытынды

6.Әдебиеттер, мұнда пайдаланылған әдебиеттердегі нормативтік

құқықтық актілер мен авторларының фамилиясы алфавиттік тәртіпте көрсетіледі.

Реферат тексті әбден тексеріледі және қолмен не компьтермен жазылады. Реферат беттері нөмірленуі керек.

Реферат тақырыптары:

1.Қоршаған ортаны ластау.

2.Арал проблемасы.

3.Қазақстанның экологиялық проблемалары.

4.Семей полигоны және оның проблемалары.

5.Арал бүгін және ертең.

6.Адам және табиғат.

7.Экология.

8.Қазақстанның су ресурстары және оның проблемалары.

9.Қазақстанның орман ресурстары.

10.Қазақстанның минералды ресурстары.

11.Табиғат ресурстары және экология.

12.Экономика және экология.

13.Табиғат ресурстарының проблемалары.

14.Дағдарыс жағдайларын шешу.

15.Өнеркәсіптік өндіріс және оның қоршаған ортаға әсері.

16.Атмосфералы ластанулар.

17.Экология пән ретінде.

18.Экология проблемалары.

19.Қоршаған ортаны қорғау.

20.Биоресурстар.

21.Экология және қоршаған орта.

22.Арал экологиялық апаттар зонасы.

23.Биосфера проблемалары.

24.Әлемдік мұхиттың су ресурстары.

25.Семей – ядролық полигон.

26.Қазақстандағы ядролық және химиялық ластанулар.

27.Ауа бассейнін қорғау және сапасын қамтамасыз ету.

28.Атмосфера мен гидросфера экологиясы.

29.Су шаруашылығның проблемалары.

30.Гидросфераның ластануы.

Табиғатты пайдалану экономикасы бойынша экзамен сұрақтары

1.Табиғатты пайдалану экономикасының пәні, тапсырмалары.

2.Табиғатты тиімді пайдалану мәні.

3.Табиғат ресурстарының экономикалық бағалау проблемалары: табиғат ресурстарының экономикалық бағалау әдістері, критерийлері, тұжырамдамалары, әртүрлі нұсқаулардың мазмұны.

4.Минералды ресустардың экономикалық бағалануы.

5.Ресустар мен мұнайларды тиімді пайдалану мен бағалануы.

6.Жер ресустарының тиімді пайдалану мен қорғау.

7.Жердің экономикалық бағалау ерекшеліктері.

8.Су ресустарын тиімді пайдалану мен қорғау.

9.Орман ресурстарының экономикалық бағалау әдістері.

10.Ауа бассейнін қорғаудың әлеуметтікэкономикалық проблемалары.

11.Атмосфераны ластаудан шығынды бағалау тәртібі мен ерекшеліктері.

12.Қоршаған ортаны қорғауға шығындардың экономикалық тиімділігін анықтау критерийлері мен әдістері.

13.Табиғатты пайдалануды басқарудың құқықтық сұрақтары.

14.Табиғат ресурстарын пайдаланудың экономикалық тиімділігі.

15.Өндірістің экологиялануы: мәні, критерийі, әдістері, бағалануы.

16.Табиғат ресурстарына және қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемдер. Төлем түрлері және олардың құрылуының негізгі принциптері.

17.Минералды ресурстар үшін төлемдер.

18.Жер, су және орман ресурстары үшін төлемдер.

19.Табиғат ресурстарын қайта өндіру үшін төлемдер.

20.Лимит шегінде ластайтын заттарды лақтырғаны үшін, лимиттен асқаны үшін төлемдер.

21.Табиғатты пайдалануды лицензиялау.

22.Табиғатты пайдалануды басқару мен қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыру. Басқару Құрылымы және басқару мен тексеру әдістері.

23.Басқарудың шетелдік тәжірибесі және халықаралық ұйымдар.

24.Табиғатты пайдалану қЫзметі мен Табиғатты тиімді пайдаланудың экономикалық тұрақтануы.

25.Жоспарлау Табиғатты тиімді пайдалануды тұрақтандырудың құрама бөлігі ретінде.

26.Баға қалыптастырудың, қаржылық-несиелік рычагтардың тұрақтану рөлі.

27.Төлемдердің тұрақтану рөлі.

28.Табиғатты пайдалану қорлары. Сақтандыру қорлары. Экологиялық банктер мен олардың функциялары.

29.Қоршаған ортаның ластануының төмендеуін материалдық тұрақтандыруы. Ластануға өткізу құқығы.

«Табиғатты пайдалану экономикасы» пәнінен сұрақтары

1.Теориялық бағыт бойынша табиғатты пайдалану экономикасы қандай даму концепциясыны ғылыми негіздерін құруға бағытталады?

2.Табиғат дегеніміз не?

3.Арте табиғи орта дегеніміз не?

4.Географиялық қабық ортасы неше сферадан тұрады?

5.Атмосфера дегеніміз не?

6.Жер құнары дегеніміз қай сфера?

7.Глобалды экология дегеніміз не?

8.Қоршаған ортаның ластануын жіктеудің неше түрі бар?

9.Экология ғылымы нешінші ғасырда дамыды?

10.Демоэкология дегеніміз не?

11.Ағаштарды іріктеп кесу қай тәсілге жатады?

12.Пц=Қб*Ц формуласы бойынша «Пц» нені білдіреді?

13.Иц= Қб*Кн*Ц формуласы бойынша «Иц» нені білдіреді?

14.Қб = ҚКШ+К*А*Ку формуласы бойынша «ҚКШ» нені білдіреді?

15.Қб = ҚКШ +К*А*Ку формуласы бойынша «Ку» нені білдіреді?

16.Қазақстанның су ресурстары бұрынғы Кеңес одағының су ресурстарының неше процентін құрайды (%)?

17.Ауданы 100км2 жоғары қанша көл бар (Қазақстан территориясында)?

18.Әлемде қанша мөлшерде су қоры бар (млн км3)?

19.МӘскеуде тӘулігіне бір адамға орташа түрде қанша ауыз су кетеді (литр)?

20.Татарстанда физика-химиялық жұмыстардың Әсерінен жылына қанша тоннаға дейін қосымша мұнай алынады?

21.Жүзім қалдықтарын қайта өндегенде қанша процент жүзім майы шығады(%)?

22.Семейдегі бірінші жарылыс қанша км-ге дейінгі кеңістікті қамтыды (мың км2)?

23.Біздің планетамыздың көлемі қанша (млн.км2)?

24.Шөлге айналу проблемалары бойынша халықаралық БҰҰ-ның конференциясы қашан болды?

25.Қазақстан территориясының қанша проценті жартылай шөлге айналған (%)?

26.Елдер бойынша орманды сыртқа шығару мӘліметтер бойынша ТМД нешінші орын алады?

27.Аумақтық экономикалық қорлар көзінің құралына не кірмейді?

28.Табиғат ресурстарын кешенді пайдалануға тығыз байланысты не болып табылады?

29.Шетелдердің ғылыми Әдебиеттерінде «табиғатты қорғау» деген мазмұнға сӘйкес қандай ұғым пайдаланылады?

30.Табиғатты пайдалану экономикасын зерттейтін проблемаларды қандай топқа бөлуге болады?

31.Табиғат ресурстарын қорғау міндеттеріне мыналардың қайсысы кірмейді?

32.Жеке табиғи орта дегеніміз не?

33.Табиғатты пайдалану экономикасын зерттейтін проблемаларды қандай топқа бөлуге болады?

34.Екінші табиғат қай ортаға жатады?

35.Метосфера дегеніміз не?

36.Биосфера дегеніміз не?

37.Экология терминін кім ұсынған?

38.Экология объект өлшемдерін зерттеу бойынша нешеге бөлінеді?

39.Синэкология дегеніміз не?

40.Экономикалық мақсат тиімділігіне байланысты ресурстар қалай бөлінеді?

41.Табиғатты қорғау шараларының тиімділігі қай формуламен анықталады?

42.Елдің ұлттық байлығын бағалау Әдісін кім ұсынған?

43.Пц=Қб*Ц формуласы бойынша «Ц» дегеніміз не?

44.Ресейдің ұлттық байлығы қазіргі кезде шамамен қанша долларға бағаланады (трлн$)?

45.Қб = ҚКШ +К*А*Ку формуласы бойынша «К» нені білдіреді?

46.Дифференциалды рента қай формуламен есептелінеді?

47.Қазақстанның қай жері ауыз сумен аз қамтамасыз етілген?

48.Қазақстан мен Ресей арасында трансшекаралық су объектілерін бірігіп пайдалану жӘне қорғау келісімге қашан қол қойылды?

49.Әлемде тұщы су қорлары қанша (млн км3)?

50.Адиловтың мӘліметтері бойынша соңғы жылдары Қазақстанның қай өзен бассейні көп ластанған?

51.Қалдықсыз технология туралы декларация қашан қабылданды?

52.Қалдықсыз технологияға өту неше сатыдан тұрады?

53.Семей ядролық полигонын жабу туралы жарлық қашан жарияланды?

54.Әлемде құрлықтың көлемі қанша (млн км2)?

55.1982 жылы Рио-де-Жанейродағы шөлге айналу проблемалары туралы бағдарламаға қанша ел қатысты?

56.Рекультивация процесі неше кезеңнен тұрады?

57.ТМД қандай көлемде орман ресурстарын сыртқа шығарады (млн м3)?

58.Табиғатты рационалды пайдалану жӘне қорғау сұрақтары республикада кімдерден дайындалып, ұсынылады?

59.Қазақстан территориясының қанша проценті шөлге айналған (%)?

60.Табиғатты экономикалық пайдалану білім өрісі нені қамтиды?

61.Шетелдердің ғылыми Әдебиеттерінде «табиғатты қорғау» деген мазмұнға сӘйкес қандай ұғым пайдаланылады?

62.Квази табиғи орта дегеніміз не?

63.Жердің географиялық қабық ортасы қай ортаға жатады?

64.Гидросфера дегеніміз не?

65.Өмір сферасы дегеніміз не?

66.Аутэкология дегеніміз не?

67.Экология термині қай жылы ұсынылды?

68.Ландшафт экологиясы дегеніміз не?

69.Экономикалық маңызы мен шаруашылықтағы роліне байланысты бағыт бойынша ресурстар қалай бөлінеді?

70.Ормандарды жаппай кесу қандай игеру тӘсіліне жатады?

71.Ұлттық байлықты бағалау формуласына мыналардың қайсысы жатады?

72.Пц=Қб*Ц формуласы бойынша «Қб» нені білдіреді?

73.Қазақстанның Ұлттық байлығы қазіргі кезде шамамен қанша долларға бағаланады (трлн$)?

74.Қб = ҚКШ +К*А*Ку формуласы бойынша «А» нені білдіреді?

75.Қазақстан Республикасы жерінің беткі қабатының сулылығының мөлшері қанша(млрд м3)?

76.Қазақстан территориясында ауданы 2 км2 болатын қанша көл бар?

77.1 тонна күріш суаруға қанша су қажет (тонна)?

78.Тұщы су қорларының неше проценті мұздықтарда шоғырланған (%)?

79.Нан пісіру өндірісінде сарысу пайдаланылады. Бір тонна сарысу неше кг ұнды үнемдеп қалады (кг)?

80.Семей аймағында бірінші рет қашан ядролық сынақ болды?

81.Невада – Семей қозғалысының лидері кім?

82.Қазіргі уақытта жер құрлығының қанша проценті шөлге айналу қалпында тұр(%)?

83.Қазақстан территориясының қанша проценті шөлге айналған (%)?

84.Әлемнің орманмен жабылған аудандары неше процент территорияны алып жатыр (%)?

85.Өндірістік процестерді қанағаттандыратын барлық пайдаланылатын табиғи ресурстарды қандай 2 топқа бөлуге болады?

86.Табиғатты қорғайтын мемлекеттік комитеттің функцияларына не жатады?

87.Екінші табиғат қай ортаға жатады?

88.Экология терминін кім ұсынған?

89.Қазақстан территориясының қанша проценті жартылай шөлге айналған?

90.Мұнай пласттарын беруді жоғарылатуда жүзеге асырылады?

91.Жердегі биомассаның мүмкіндіктерін бейнелейтін жаратылысты және жасанды өнім беруді түзетін не?

92.Әртүрлі экологиялық жағдай неге әкелмейді?

93.Экологиялық бағалау түрлері мынадай:

94.Топырақтың бұзылуы және ластануы немен байланысты

96.Орманды көшіруде 1 орын алатын мемлекет (405 млн км2)?

97.Қайда тұрғын қорлары алып жатқан жер салығы 0,50га құрайды?

98.Табиғи-шикізат ресустарды пайдалану тиімділігі жүзеге асырылатын техникалық-экономикалық шаралар негізіне не жатады?

99. Жер ресустарының жоғарғы қабаты қанша құрайды (млн км2)? 100.Жайылым көлемі алынатын 10% құрғақшылық қанша құрайды (км2)? 101.Кездейсоқ лас су көлемі қандай?

102.Жергілікті органдардың қанша процентке жер салығын көтеруге немесе төмендетуге мүмкіндігі бар (%)?

103.Егер бонитет 61-400-ге тең болғандағы салық ставкасы (теңгемен) қанша болады?

104.Жеке шарушылық бау-бақша құрылыстарына 0,55-га тең жер бөлінген Астана қаласы үшін жер салығын анықтаңыздар.

105.Жер салығының базалық ставкасы қандай есептеумен белгіленеді?