- •Глоссарий
- •6.Пәннің дәріс кешені
- •1. Өндіріс факторларының халықаралық бөлінісі
- •3. Халықаралық экономика және оның құрылымы
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •1. Халықаралық сауданың классикалық теориялары
- •2.А.Смиттің халықаралық еңбек бөлінісі жөніндегі идеясы
- •3.Халықаралық сауда теориясындағы салыстырмалы артықшылықтар қағидасы.
- •1.Негізгі әдебиет
- •1. Өндіріс факторлары арақатынас теориясы
- •2.Хешкер-Олин моделі
- •3 Өндіріс факторларының халықаралық қозғалысын реттеу
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •2. Халықаралық сауданың стандартты моделі
- •3. Сауда шарттары
- •2.Сауда нәтижесінде табыстардың бөлінуін түсіндіруші теория
- •3. Рыбчинский теоремасы
- •1.Негізгі әдебиет
- •3. Р. Вернердің тауардың өмірлік циклы теориясы
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •1. Протекционизм:мәні және формалары
- •2. Халықаралық сауданы тарифтік реттеу әдістері.
- •1.Кедендік баж салықтарының жіктемесі.
- •3. Халықаралық сауданы бейтарифтік реттеу әдістері
- •1.Негізгі әдебиет
- •1. Әлемдік рыноктағы капиталдар қозғалысының қазіргі жайы
- •1.Негізгі әдебиет
- •3. Жұмыс күші миграциясын мемлекеттік реттеу
- •4. Қазақстан Республикасындағы жұмыс күші миграциясы мәселелері
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •2. Технологияларды құқықтық қорғау формалары
- •3.Технологиялар қозғалысын халықаралық реттеу
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •1. Интеграциялық үдерістердің қалыптасуы
- •2. Интеграциялық бірлестіктер түрлері
- •3. Батыс Еуропалық экономикалық интеграция
- •1.Негізгі әдебиет
- •1.Жүйенің валюталық және қаржылық элементтері
- •2. Валюта жүйесінің эволюциясы
- •3. Еуропалық валюталық жүйе
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •1.Негізгі әдебиет
- •1. Халықаралық валюталар рыногы
- •2. Қарыз міндеттемелерінің халықаралық рыногы
- •3. Қаржылық дериваттардың халықаралық рыногы
- •1.Негізгі әдебиет
- •2.Қосымша әдебиет
- •11.«Экономика және менеджмент» кафедрасы бойынша мамандандырылған аудиториялар, кабинеттер, лабораториялар тізімі
3.Технологиялар қозғалысын халықаралық реттеу
Техногиялардың халықаралық қозғалысы келесі негізгі формалар арқылы жүзеге асырылады.
патенттік келісімдер – патент иесі өз құқығын патентті сатып алушыға беретін халықаралық сауда келісімі;
лицензиялық келісімдер - жаңалық иесі өз жаңалығын басқа біреуге уақытша пайдалануға рұқсат ететін халықаралық сауда келісімі;
ноу-хау – техникалық тәжрибе мен өндіріс құпияларын (технологиялық, экономикалық, қаржылық) беру немесе сату.
техникалық ықпалдасу бағдарламалары – халықаралық ұйымдар тарапынан және екі жақты келісім негізінде жүргізіледі. Келесі түрлері жиі қолданылады:
технологиялық гранттар;
бірлесіп қаржыландыру.
Бағдарламалар дамушы елдерге дамыған елдер тарапынан тәжрибе алмасу, білім беру, кадрлар даярлау, технологияларды табыс ету сияқты жұмыстарды іске асырады.
Көптеген елдер технологияларды ұлттық шеңберде (мемлекеттік территорияларда) сақтап тұру үшін оларды экспорттауда шектеулер қолданылады. Сонымен бірге, мұндай шектеулер елдің бәсекелестік артықшылығын қамтамасыз етеді. Технологиялар қозғалысына мемлекеттік реттеу еңгізу бірнеше себептерге байланысты болуы мүмкін.
технологиялық жетекшілікті ұстап тұру;
ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары;
халықаралық келісімдердің шарттары. (негізінен екі жақты тауарлар мен технологияларға байланысты қолданылады).
Лицензияларды экспорттауда АҚШ, Жапония, Германия, Италия алғашқы орындарда тұрады.Қазіргі заманғы технологиялардың әлемдік рыногында төмендегідей ерекшеліктер тіркелген:
ең жоғарғы технологиялық сыйымды өнімдер саудасы қатарында: 1-ші орында – аэрокосмостық құралдар саудасы. (22,7%); 2- ші орында – кеңсе құрал жабдықтары және компьютерлер – 17,5%; 3-ші орын электроника және оның компоненттері – 10,4%; 4-ші орын - дәрі-дәрмек – 8,7%; 5-ші орын- құралдар – 4,8%; электр құрал-жабдықтары – 4,4%.
орташа сыйымды өнімдер: автомобильдер саудасы – 2,7%; химия өнімдерінің лицензиялық саудасы – 2,3% және т.б.
төменгі технологиялық сыйымды өнімдер: кірпіш, шыны, мұнай, қара металдар және т.б.
Технологиялар қозғалысын тікелей мемлекеттік реттеу экспорттық бақылау органдары арқылы кедендік және шекаралық бақылау әдістерін қолдана отырып жүзеге асырылады.
Жанама мемлекеттік реттеу көптеген елдерде, патенттер мен сауда белгілерін тіркеудің мемлекеттік жүйесі арқылы жүргізіледі. Кейбір жағдайларда технологияны экспорттауда арнайы үкімет рұқсат қажет. Технологиялар қозғалысын реттеуші заң талаптарын бұзу мемлекеттік қылмыс ретінде саналып, заң нормаларына сәйкес жазаланады.
1.Негізгі әдебиет
1.Киреев А.П. Международная экономика. В 2- ч. – М., 2000.
2.Миклашевская Н.А., Холопов А.В. Международная экономика: Учебник / Под. ред. д.э.н. , проф. А.В.Сидоровича; МГУ им. М.В.Ломоносова. – 2-е изд., доп. – М.: Издательство «Дело и Сервис», 2000. .
3.Кругман П.Р., Обстфельд М. Международная экономика. Теория и политика; Учебник для вузов/Пер. с англ. под. Ред. В.П.Колесова, М.В.Кулакова. –М.: Экономический факультет МГУ, ЮНИТИ, 1997.