впыад

10билетБиліктің легитимділігі. Биліктің түрлері.

Легитимдік д/з халық-ң үстемдік етіп отырған саяси билікті мойындауы, оның заңдылығы мен шешімдерін растауы.Демократиялық жағдайда мемл билік легитимді болу үшін мынадай 2 шарт қажет:

1. ол халықтың қалауы бой-ша қалыптасуы және көпшіліктің еркіне қарай орындалуы керек

2. мемл-к билік конституциялық қағидаларға сәйкес жүзеге асырылуы керек

МАкс Вебер легитимдікті 3-ке бөлді: әдет-ғұрыптық л., харизматикалық л., ақыл-парасат және құқық легитимдігі

Легитимдіктің ең жоғары дәрежесі-конституция.

Биліктің монархия және республика деген екі түрі бар.Монархия деп мемл-ң жоғарғы өкімет билігі жеке-дара, бір билеушінің қолында болып, ол әкеден балаға мұра ретінде қалатын түрінайтады.Оны ханғ патща, император, король деп атайды. Монархия өз кезегінде абсолюттік және конституциялық болып екіге бөлінеді. Абс мондеп жоғарғы өкімет билігі бүтіндей, тұтас түрде де шектелместен бір адамның қолында тұрған қоғамдық құрылысты айтады. Конст монархияда монархтың билігі белгілі дәрежеде заң шығараын билік парламентпен шектеледі.Алғаш рет от англияда болды. Республика деп мемл-к биліктің барлық жоғары органдары белгілі бір уақытқа сайланатын немесе өкілдік мекемелер арқылы қалыптасатын мемл-к басқарудың түрін айтады. Республика президенттік, парламенттік, аралас болып 3-ке бөлінеді. Президенттік басқруда мемле-ң де, үкіметтің де басшысы президент б.с. Оны парламент немесе халық сайлауы мүмкін.Парламенттік тәртіпте елдің жоғарғы басшысы парламентке бағынады. Онда заң шығарушы билік те, атқарушы билік те парламентке тәуелді. Ол салықты белгілейді, бюджетті бекітеді, соттарды құрады, сауданы реттейді, х/а келісімш-ды қабылдайды, соғыс ашады

12билетСаяси жүйе туралы ұғым, құрылымы, жіктелуі.

«жүйе»ұғымын 20 ғ 20-ж ғылыми айналымға алғаш енгізген неміс биологы Л.Ф.Борталанфи. Саяси жүйе теориясын 20 ғ 50 ж Американың саясаттанушысы Дэвид Истон ойлап тапты. Саяси жүйе сыртықы ортамен «кіріс» пен «шығыс» принциптері арқ байланысады. «Кірістің» 2 түрі бар: талап және қолдау. Талап халықтың билік органдарына қоғамдағы құндылықтардың, қазына мен қаржының, қоғамдық қордың әділетті, дұрыс немесе әділетсіз, бұрыс бөлінуі туралы пікіі, билік органдарына үндеуі. Қолдау қоғам мүшелерінің саяси жүйеге ниеттестігін, адалдығын, саяси институттарға сенетіндігін, адалдығын, саяси институттарға сенетіндігін білдіреді.

Шығыс –саяси жүйе жұмысының нәтижесі. Онда саяси жүйе түскен талап-тілектерге сәйкес саяси шешімдер қабылдайды.

Қоғамның саяси жүйесі деп билік жүргізіп, қоғамда тұрақтылық пен тәртіпті қамтамасыз ететін, әлеум топтар, таптар, ұлттар, мемл-р арас-ғы саяси өзара қатынастарды реттейтін ұйымдар, мекемелердің жиынтығын айтады.

С.ж-ң 4 бөлігі бар: саяси институттар, саяси қатынастар, саяси ережелер, саяси мәдениет.С.и.-ға мемлекет, саяси партиялар, кәіподақтар, кооперативтік, жастар, әйлдер ұйымдары мен бірлестіктері жатады. Ең маңыздысы-мемлекет.С.қатынастарға таптардың, этникалық бірлестіктердің, тұлғалар мен қоғамның, азамат пен мемлекеттің арас-ғы қатынастар кіреді. Саяси ережелер саяси институттардың өзара бірлесіп әрекет етуін қамтамасыз етеді және саясижүйенің ережелік негізін құрайды. Ең маңыздысы-конституция және заңдар, нормативтік актілер.Саяси мәдениет саяси сана мен іс-әр-те, саяси көзқ-да, идеяларда, теорияларда, саяси тұғырнамаларда, бағдарламаларда, шешімдерде көрініс табады.

С.ж-ң жіктелуі б-ша ғалымдар рас-да ортақ пікір жоқ.Ж.Блондель саяси жүйені басқарудың мазмұны мен түрлеріне басқарудың мазмұны мен түрлеріне сай оны 5 түрге бөлді: 1)либералдық демократия-ол саяси, мемл-к шешімдерді қабылдағанда меншікке иелік етуі, жекешілдік, еркіндік сияқты құндылықтарды басшылыққа алады. 2)комунистік жүйе-ол әлеум-к игілікті тең бөлуге бағдар ұстайды3) дәстүрлі саяси жүйе-ол ат төбеліндей ақсүйектердің саяси және экономикалық үстемдігіне негізделеді 4)дамып келе жатқан елдерде қалыптаса бастаған саяси жүйе,мұнда авторитарлық басқару белең алады.5)авторитарлық-консервативтік жүйе-онда әлеум-к және экон-қ теңсіздік сақталады, халықтың саяси билікке қатысуына шек қойылады

13билетДемократия туралы ұғым және оның белгілері. Демократияның антикалық теориясы.

Демократия деген сөз гректің демос-халық кратос-билік деген сөздерден тұрады, халық билігі дегенді білдіреді. Қазір бұл сөз бірнеше мағынада қолданылады.1)мемл-ң тұрпаты мен жалпы саяси жүйесі2)мүшелерінің теңдігіне, басқару оргнадарынң мерзімді сайлануы және көпшілік дауыспен шешімдер қабылдау принциптеріне негізделген кез келген ұйымның ұйымдастыру түрі 3)қоғамдық құрылымның мұраты және соған сәйкес көзқарастар. Белгілері:

1. халық- мемл-ң бил-ң бастауы саналуы

2. теңдік

3. заң, құқық теңдік

4. әділеттілік

5. Бостандық еркіндік

Демк-қ мемлекеттің ең бірінші түріне Афины респб жатады. Ол бзб 5 ғ пайда болды. Онда жоары билік ұдайы шақырылып отыраты. Ол мем-ң ішкі, сртқы саясатына байл барлық мәс-ді шешетін. Халық кеңесіне 20 жасқа жеткен афинылық әрбір азамат қатыса алатын. Халық кеңесімен бірге демократиялық жолмен сайланатын бесжуздік кеңесі болды.

Антикалық демократия тура демократияға жатты. Әрбір еркін азамат мемл-к билеуге қатысуға құқықты және міндетті болатын.Сонд адам мен мемл*ң арас қазіргідей партия мен парламент, бюрократия болған жоқ. Афинылық демкр Периклдің басшылыққ еткен дәуірінде әсіресе гүлденіп өркендеді.

9билетСаяси билік пен мемлекеттік билік.

Cаяси билік жөнінде ғлымдар арс әр түрлі

анықтамалар бар

Олар: билік-

1. телеологиялық

2. бихевиористік

3. инструменталистік

4. структуралистік

5. конфликтілік

6. ықпал

7. әсер ететін, өзгертуге бағытталған

8. шешім қабылдауға қатысу мүмкіндігі

саяси билік таптық, топтық жеке адамның саясатта тұжырымдалған өз еркін жүргізу адамдарға міндетті заңдарды шығаруға жеке-дара құқығы бар заңдар мен ұйымдарды сақтау үшін ерекше күштеу аппаратына сүйенетін саяси биліктің түрі жатады.

Саяси билік ұғымы мемлекеттік билік ұғымынан кең. Себебі,1-ден, саяси билік адамзат тарихының барлық кезең-де болды, 2-ден с.б. тек мемл-к аппарат арқ ғана емес, сон.бірге партиялар, кәсіподақтар, халықар. Ұйымдар сияқты саяси жүйенің басқа элементтері арқ да жүрг., 3-ден, м.б.,

ерекше күштеу аппаратына сүйенеді және оың билігіне қоғамның барлық мүшелері тегіс бағынады

Мемлекеттік билік саяси биліктің ең жоғары, ең дамыған түрі оның өзегі б.т.Мемл-к биліктің заңдылығы оның легитимділігінен білінеді.

Саяси биліктің теңсіздігін қамтамасыз ететін әдіс-

құралдары бар:

экономикалық қор

• әлеуметтік әдіс-құр

• күш жұмсау құр

• ақпарат құр

• информациялық қор

Саяси билік әлеум институттар арқ жұмыс істейді. Ол ұйымдар, мекемелер, техникалық, информациялық, адамдық жайттар, қоғ-қ қатынастарды ұйымдастыру мен реттеуді қамтамасыз ететін ережелер арқ іске асады

11билетСаяси тәртіп (авторитарлық, тоталитарлық және демократиялық режимдер).

Саяси тәртіп деп саяси билік, қоғамды басқарудың әдіс-тәсілдер жиынтығын, азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерінің демократиялық дәрежесін айтады.

Демократиялық тәртіпке халықты биліктің қайнар көзі деп санап, оған мемл-к істерді шешуге құқық берілген және ол үшін қажетті жағдайлар жасалған биліктің түрі, қоғамның мемл-к-саяси құрылысы жатады. Мұнда тәртіпте азаматтардың негізгі құқықтары мен еркіндіктеріне кепілдік беріледі. Тоталитарлық тәртіп деп қоғам, адап өмірінің барлық салалары тұтасымен мемл-к бақылауға алынған мемлекеттік-саяси құрылымды айтады. Онда өндіріс, экономика, бұқаралық ақпарат құрадары, білім, мәдениет, адамдардың жеке өмірі – бәрі тегіс бақылаудың астында болады. Авторитарлық тәртіп деп күштеуге, жеке адамның билігіне негізделген мемлекеттік-саяси құрылысты айтады. Мұнда атқарушы билік үстемдік етеді. Парламент жойылмайды, бірақ ол кеңесші рөлін атқарады. Экономика қатал бақылауға алынбайды және күштеу әдістері азырақ.

14билетДемократияның алуан түрлілік және төбе топ теориялары.

Алуан-түрлілік (плюрализм) элементтері дем-ң классикалық теориясын қалаушылардың еңбектерінде байқалған.Оған ең алд Дж.Локк пен Монтескье атап көрсеткен биліктің тармақталу теориясы кіреді. Демократияның алуан түрлілік теориясы саяси процесске барлық азаматтардың тікелей қатысу теориясынан бас тартты. Демок-ң алуантүрлілік теориясы саяси процестің өзін бұрынғыдай жеке адам-ң қатынасы рет қарамайды, топтардың және топ мүдделерінің өзара қатынасы рет қарамайды. Д-ң а.т. теориясының тағы бір ерекш-билік-ң араласуы, сіңуі,саяси жүйеде биліктің ыдырауы, бөлініп-бөлініп кетуі. Дем-ң төбе топ (элитарлық( теориясы жоғарыда көрсетілген теорияға ұқсас.Ол халықтың саясаттан шеттетілуімен келіседі. С.қ саяси шешімдерді аз ғана, санаулы адамдар қабылдайды.Бұл теорияны жақтаушылар халыққа өз мүдделерін қорғап, саяси шешім қабылдаушы кәсіби саясаткерлерге жүктеуге көздерін жеткізгілері, сендіргілері келді.

15билетМемлекеттің пайда болуы мен мәні.

Мемлекет д/н ұғым 2 мағынада қолд. 1)кең м үлкен әлеу-к топтың ұйымын білдіреді де «халық», «қоғам», «ел» д/н ұғымға сәйкес.2)тар м басқару құрылымының, мемл-к аппараттың жиынтығын білдіріп, «үкімет», «әкімшілік» д/н ұғымдарға сай. Мемлекет-саяси жүйенің басты элементі, оның нег ұйымы.Ол-керек кез арнаулы күштеу органдарын пайдалана отырып өз аум-да тұратын дам-ң мүддесін қорғауға тиіс және оған орай олардың арс-ғы арақ-ды құқықтық ережелер арқ рет қоғ-қ механизм. Мемлекеттің пайда болу жөніндегі теориялар:

1. теологиялық (Августин,Ф.Аквинский)-құдайдың құд

2. патриархтық (р.Филмер)-тайпа, қауымдастықтардың бірігуі арқ

3. қоғамдық келісім(Гоббс,Гроций,Руссо) –егеменді әмірші мен қол астындағылардың өзара келісі арқ

4. зорлық жасау(Дюринг, Гумплович, Каутский)-1 елдің 2-ші елді жаулап алу арқ

5. географиялы(Ратцель, соловьев, Чичерин)-мемл пайда болуы геогр ортаның өзгешеліктерінен

6. психологиялық-адамдарға бағыну мен құлшылық ту қажеттігінен

7. марксистік(Энгельс, К.Маркс)жеке меншік пен таптардың пайда болуынан.

8. татуластырудан

Мемлекет деп белг бір аумақ шеңб-де адам-ң әлеу-к топтар, таптар, бірлестіктердің қатынастары мен қызметтерін ұйымдастыратын, бақылайтын қоғамның саяси жүйесінің негізгі элементін айтамыз.