Заўвагі

РАЗДЗЕЛ 1.

1. ПАШУТО В Т. Образованме Литовского государства. М., 1959 С.322. Гэты пункт гледжання знайшоў адлюстраванне і ў калектыўнай працы "Древнерусское наследие и исторические судьбы восточного славянства" (М.,1982), аўтарамі якой, акрамя У.Пашуты, былі такія вядомыя савецкія гісторыкі, як Б.М.Флоря і Г.Л.Харашкевіч. Яго падтрымлівалі і беларускія гісторыкі, напрыклад, Л.С Абэцадарскі (гл.: Абэцадарскі Л. У святле неабвержаных фактаў. Мн., 1969 С. 17-41). Разам з тым гэтыя і іншыя псторыкі прызнавалі той факт, што ўсходнеславянскія землі, у тым ліку і беларускія, не толькі карысталіся значнай аўтаноміяй ў складзе ВКЛ, але і захоўвалі сваё ўнутранае палітыка-геаграфічнае адзінства. Больш падрабязныя матэрыялы па гіста-рыяграфіі ВКЛ можна знайсці ў энцыклапедыі гісторыі Беларусі (т.2. Мн., 1994., С.422), іншых працах

2. Гэта назва маецца ў летапісу нямецкага горада Кведлінбурга Літва ўпамінаецца і ў "Аповесці мінулых гадоў" без вызначэння дат, у тым месцы, дзе гаворыцца пра рассяленне славянскіх плямёнаў і тых неславянскіх плямёнаў, якія выплачвалі даніну Русі. Пра Літву тут яшчэ раз коратка паведамляецца пад 1040 годам, калі кіеўскі князь Яраслаў Мудры зрабіў паход на яцвягаў Праз два гады, адзначаў летапісец, "Ярослав иде на Литву". Гл.: Повесть временных лет. Ч.1.М., 1950,С.103.

3.ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь. Полацкі і Новагародскі перыяды Мн., 1990 С352.

4. ШТЫХАЎ Г.В. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да канца XIII ст. Вучэбны дапаможнік для вучняў 10 класа. У дзвюх кнігах Кн.1. Мн., 1994.С.100.

5.РОГАЛЕЎ А. "Гістарычная Літва'' на беларускіх землях? " Беларуская думка. 1993. №6. С.65.

6. РОГАЛЕВ А Белая Русь и белорусы (в поисках истоков). Гомель, 1994. С.111.

7. Больш падрабязна гл.: ЛАСКОЎ I. Племя пяці родаў. Летапісная Літва: сваяцтва і лёс. //Літаратура і мастацтва. 1989, 18 жніўня; Ён жа. Нашчадкі таямнічае Літвы. // Полымя. 1991, №8. С.204-228.

8. НАСЕВІЧ В.Л. Працэс утварэння Вялікага княства Літоўскага (ХІІІ-ХІУ стст). // Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі. Зборнік артыкулаў Мн., 1992. с.59.

9. ДОЎНАР-ЗАПОЛЬСКІ М.В. Гісторыя Беларусі. Мн, 1994. С.56.

10. ІГНАТОЎСКІ У.М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. 5-е выданне. Мн., 1991. С.92.

11. ГРЕКОВ Н. Б. Очерки по истории международных отношений Восточной Европы ХІУ-ХУІ вв, М, 1963. С.39-40

12. Цыт. паводле кн.: ПАШУТО В Т. Образование Литовского государства. С.186, 189.

13. Больш падрабязна гл.: РОГОЛЕВ А. Белая Русь и белорусы (в поисках истоков) С.139; ПІЛІПЕНКА М Ф. Новы погляд на этнагенез беларусаў // Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі. Зб.арт. Мн., 1992. С.36-37.

14. ДУМИН С.В. Другая Русь (Великое княжество Литовское и Русское). // История Отечества: люди, идеи. решения. Очерки истории России IX — началаХХвв. М., 1991. С.87.

15. ШТЫХАЎ Г.В. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да канца XIII ст. Вучэбны дапаможнік для вучняў 10 класаў. Мн , 1994. С.106.

16. Гл.: РОГОЛЕВ А. Великое княжество Литовское: поиски исторических закономерностей. // Крыжовы шлях. Дапаможнік для вывучаючых гісторыю Беларусі. Мн., 1993.С.57-95.

17. Беларускі гісторык Я.А.ЮХО сцвярджае, аднак, не прыводзячы ніякіх доказаў, што Вялікае княства Літоўскае пачало складвацца ў канцы XII ст. Гл.: ЮХО Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі Мн., 1992 С.72.

18. ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь. Полацкі і Новагародскі перыяды. С.315-317 Трэба адзначыць таксама, што паходжанне Міндоўга М.ЕРМА-ЛОВІЧ выводзіць з дынастыі полацкіх князёў. Гл.: ЕРМАЛОВІЧ М Стара-жытная Беларусь. Віленскі перыяд. 1994. С.8-9.

19. Хронмка Быховца. М, 1966, с. 41.

20 ДОЎНАР-ЗАПОЛЬСКІ М.В. Гісторыя Беларусі. С.55

21. ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь. Полацкі і Новагародскі перыяды С.332.

22. Гл.: ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь Віленскі перыяд. С.8-10.

23. Гл.: НАСЕВІЧ В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. Падзеі і асобы Мн., 1993. С58.

24 Там жа. С.64

25. Больш падрабязна аб паходжанні князя Віценя гл.: НАСЕВІЧ В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. Падзеі і асобы. С.69-70; ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь Полацкі і Новагародсю перыяды С.343-344; ЧАРОПКА В. Віцень // Спадчына, 1991 №6. С 89-94

26. ЧАРОПКА В. Віцень. // Спадчына 1991 №6 С 90.

27. Аб прыходзе да ўлады, княжанні Гедыміна, яго паходжанні больш падрабязна гл.: ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь Віленскі перыяд С 10-38; НАСЕВІЧ В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. Падзеі і асобы. С.76-88; ЧАРОПКА В. Гедымін. // Спадчына. 1992 №1. С.85-89, КАЗБЯРУК У. Гедымін у летапісах // Спадчына. 1992. №5. С 93-96 і інш.

28. Ёсць падставы сцвярджаць, што Вільня — славянскі горад, які ўзнік не ў час Гедыміна (у летапісах ХУІ ст. гаворыцца аб заснаванні Вільні менавіта гэтым князем), а значна раней, калі адбывалася славянская (крывічская) каланізацыя гэтых зямель. Больш падрабязна гл.: ЕРМАЛОВІЧ М. Стара жытная Беларусь. Віленскі перыяд. С.3-6.

29. ГРЕКОВ М.Б. Очерки по истории международных отношений Восточной Европы ХІУ-ХУІ вв. С.40.

30. Падрабязныя матэрыялы па гэтым пытанні выкладзены ў артыкуле: НАСЕВІЧ В.А. Да пытання аб нацыянальным характары Вялікага княства Літоўскага //Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск. 3-5 лютага 1993 г. Тэзісы дакладаў і паведамленняў. Частка 1. Гісторыя Беларусі. Мн., 1993. С.56-57.

31. Беларусь у Вялікім княстве Літоўскім. Беларусістыка. Мн., 1992. С.122.

32. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.2. Мн., 1994. С.387-423.

33. ЦІТОЎ А. Наш сімвал — Пагоня. Шлях праз стагоддзі. Мн., 1993. С.7.

34. Там жа.

35. ЕРМАЛОВІЧ М. Старажытная Беларусь. Полацк! і Новагародскі перыяды. С.352.

36. Трэба, аднак, адзначыць, што ў нормах праза і, у прыватнасці, дзяржаўна-га права, выкладзеных ў Статуце ВКЛ 1588 года, утрымліваліся і парасткі новага, буржуазнага права. Падрабязней гл.: ЮХО Я. Крыніцы беларуска-літоўскага права. Мн., 1991.

37. Больш падрабязна гл.: ЮХО Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Бёларусі. С.75-76.

38. ДОЎНАР-ЗАПОЛЬСКІ М.В. Гісторыя Беларусі. С.81.

39. КАНАНОВІЧ У. Шляхецкая дэмакратыя // Беларуская мінуўшчына. 1994. №2. С.20-21.

40. ДОЎНАР-ЗАПОЛЬСКІ М.В. Псторыя Беларусі. С.81.

41. ЮХО Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі. С.77.

42. Больш падрабязныя матэрыялы аб цэнтральных органах кіравання можна знайсці ў спецыяльнай навуковай і вучэбнай літаратуры: Рэкамендуецца, у прыватнасці, азнаёміцца з адпаведнымі раздзеламі кнігі Я.А.ЮХО "Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі" (Мн., 1992), а таксама з наступнымі артыкуламі: КАНАНОВІЧ У. Шляхецкая дэмакратыя. // Беларуская мінуўшчына. 1994. №2. С.20-21.; СМОЛІКА., БАРЫС С. Органы ўлады і кіравання ў Вялікім княстве Літоўскім (ХУ-ХУІ стст.) //Беларускі гістарычны часопіс. 1995. №4. С.161-175.

43. Табліца складзена па матэрыялах акадэмічнага выдання: Гісторыя Беларускай ССР у 5-ці тамах. Т.1. Мн., 1972. С.225.

44. Цыт. па кн.: Нарысы гісторыі Беларусі. У 2-х частках. Частка 1. Мн., 199 С.116.

45. Гл.: Гісторыя Беларускай ССР у 5-ці тамах. Т.1.С.255.

46. Больш падрабязна гл.: ЮХО Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і праі Беларусі. С.114-126; Ён жа. Крыніцы беларуска-літоўскага права. С.11, 130.

47. ЮХО Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі. С.114.

48. ДОЎНАР-ЗАПОЛЬСКІ М.В. Гісторыя Беларусі. С.150.

49. Псторык І.І.ЛАПО лічыў, што Судзебнік 1468 г. прызначаўся спачатку дг Аўкштайціі і Чорнай Русі, аднак хутка ён пачаў выкарыстоўвацца і ў некатарых іншых землях ВКЛ, г.зн. стаў выступаць у якасці агульнадзяржаўнага прававога дакумента.

50. Для больш паглыбленага азнаямлення з прававымі і заканадаўчымі акта» ВКЛ, у тым ліку і Статутамі, трэба звярнуцца да навуковай літаратуры. Рэкамендуюцца, у прыватнасці, наступныя працы: ПИЧЕТА В.М. Белорусся и Литва ХУ-ХУІ вв. Мн., 1961. С.283-521; 473-502; 487-502; ЮХО Я Статут Вялікага княства Літоўскага // Полымя. 1966. №11; Ён жа. Скарбніца прававой культуры. // Полымя. 1988. №12; Ён жа. Скарына і прававая культураБеларусі. //Спадчына 1984. № 2; Ён жа. Крыніцы беларуска-літоўскага прг ва. С.29-90; Статут Вялікага княства Літоўскага 1588 г. Мн., 1989. і інш.