Шпоры по ист бел(2)

3. Балты і славяне ў 6-8ст. н.э. Усходнеславянскія саюзы.

УЛИЧИ — восточнославянский союз племен, существовавший в 9 - сер. 10 вв.

ТИВЕРЦЫ — восточнославянский союз племен, обитавший в 9 - нач. 12 вв. на р. Днестр и в устье Дуная.

СЛОВЕНЕ ИЛЬМЕНСКИЕ — племенной союз восточных славян на территории Новгородской земли, в основном в землях около оз. Ильмень, по соседству с кривичами.

СЕВЕРЯНЕ — восточнославянский союз племен, обитавших в 9-10 вв. по pp. Десна, Сейм, Сула.

РУСЫ — в источниках 8-10 вв. название народа, участвовавшего в образовании Древнерусского государства.

РАДИМИЧИ — восточнославянский союз племен, обитавший в восточной части Верхнего Поднепровья, по р. Сож и ее притокам в 8-9 вв.

ПОЛЯНЕ — племенной союз восточных славян, обитавший на Днепре, в районе современного Киева. ПОЛОЧАНЕ — славянское племя, часть племенного союза кривичей; жили по берегам р. Двина и ее притока Полота, от которого и получили свое название.

КРИВИЧИ — племенной союз восточных славян 6-11 вв.

ДУЛЕБЫ — племенной союз восточных славян.

ДРЕГОВИЧИ — племенной союз восточных славян.

ДРЕВЛЯНЕ — восточнославянский племенной союз, занимавший в 6-10 вв. территорию Полесья, Правобережье Днепра, западнее полян, по течению рек Тетерев, Уж, Уборт, Ствига.

ВЯТИЧИ — восточнославянский союз племен, обитавших в бассейне верхнего и среднего течения Оки и по р. Москва.

ВОЛЫНЯНЕ, велыняне — восточнославянский союз племен, заселявший территорию по обоим берегам Западного Буга и у истока р. Припять.

21. Паўстане 1863-1864 гг. Яго вынікі і значэнне

З часоў падзелу Рэчы Паспалітай польскі патрыятычны рух не даваў спакою расійскім уладам. Польскі патрыятычны лагер падзяліўся на дэмакратаў, якія выступалі за паўстанне, і лібералаў – прыхільнікаў мірных сродкаў барацьбы. Тыя, хто быў за паўстанне, атрымалi назву “чырвоныя”. Яны падзялялiся на правых i левых. Першыя рабiлi стаўку на шляхту i асцерагалiся шырокага сялянскага руху.Яны прадугледжвалi надзяленне сялян зямлёй за кошт яе частковай канфiскацыi ў памешчыкаў пры абавязковай грашовай кампенсацыi. Левыя разлiчвалi на сялянскую рэвалюцыю. Працiўнiкаў паўстання называлi “белымi”. Гэта былі пераважна памешчыкi, сярэдняя буржуазiя, частка iнтэлiгенцыi. Гэтыя палiтычныя плынi сфарміраваліся і iснавалi не толькi ў Польшчы, але i на тэрыторыi Беларусi i Лiтвы. Восенню 1861 г. у Варшаве з разнастайных рэвалюцыйных груповак быў арганiзаваны паўстанцкi гарадскi камiтэт. “Левых” ў Беларусi ўзначальваў Канстанцiн Калiноўскi (1838–1864). Ён паходзiў з сям’i збяднелага шляхцiца Гродзенскай губернi, скончыў Пецярбургскi ўнiверсiтэт. Вярнуўшыся ў 1861 г. на радзiму, К. Каліноўскі стварыў у Гродне нелегальную рэвалюцыйную арганiзацыю з разначыннай iнтэлiгенцыi. Выдаў 7 нумароў падпольнай рэвалюцыйнай газеты на беларускай мове “Мужыцкая праўда”. Была выкладзена праграма паўстання: Польшча абвяшчалася незалежнай краiнай з роўнымi правамi ўсiх яе грамадзян перад законам, дазвалялася дзейнасць ўнiяцкай царквы, планавалася перадаць сялянам iх зямельныя надзелы ў поўнае ўладанне, а памешчыкам выплацiць кампенсацыю з дзяржаўнай казны. У студзенi–лютым 1863 г. ў Беларусi з’явiлiся першыя паўстанцкiя атрады, якiя прыйшлi з Польшчы. Найбольш актыўна паўстанцы дзейнiчалi ў Гродзенскай губернi, дзе ваяводскiм камiсарам быў К. Калiноўскi. Паўстанне 1863–1864 гг. адбывалася ва ўмовах правядзення аграрнай рэформы ў Расii. Поспеху ў барацьбе з паўстаннем расійскiя ўлады дасягнулi не толькi дзякуючы вайсковай сiле. У чэрвенi 1863 г. ў Вiльню вярнуўся К. Калiноўскi, а ў лiпенi ён стаў старшынёй Вiленскага аддзела. Да канца лета ў руках К. Калiноўскага сканцэнтравалася ўсё кiраўнiцтва паўстанцкiмi атрадамi на тэрыторыi Лiтвы i Беларусi. Аднак выратаваць паўстанне ўжо не удалося. 25. Паўстанне пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкi.

Последней попыткой консолидации общества и противостояния пол¬ному исчезновению Речи Посполитой как самостоятельного государства было восстание 1794 г. под руководством уроженца Беларуси Анджея-Тадеуша Бонавентуро Костюшко. 24 марта в Кракове был объявлен «Акт восстания». В нем определялись цели: борьба за суверенность РП, восстановление ее государственных границ по состоянию на 1772 г., возвращение к Конституции 3 мая 1791 г.. Как руководитель восстания Костюшко принял присягу на верность польскому народу., 24 апреля, на площади перед городской ратушей был объявлен виленский «Акт восстания народа литовского» и одновременно начал работать орган по руководству восстанием во всем Великом княжестве - «Наивысший Ли¬товский Совет», в который вошли 29 наиболее активных деятелей восста¬ния, а также 37 представителей воеводств, поветов и городов. В «Акте восстания народа литовского» со-держались требования не только свободы, но и «равенства гражданского». Между восставшими в Польше и ВКЛ сразу же возникли недоразумения. Создание отдельного высшего органа восстания в княжестве противоречило Краковскому акту, по которому высшим органом власти, возглавляемом Т. Костюшко, во всей РП должен быть «Высший национальный совет». На местах же, в том числе и в ВКЛ, должны были создаваться только комис¬сии, подчиненные этому Совету. Руководителей восстания в Вильно стали обвинять в сепаратизме, ссылаясь на то, что имя Костюшко даже не упо-миналось в виленском «Акте». В апреле-июне 1794 г. действия колькасць палiтычных выступленняў рэзка зменшылася, але адбылося значнае павелічэнне эканамiчных забастовак. Вясною 1905 г., як следства ўздзеяння рабочага руху, на Беларусi разгарнуўся масавы рэвалюцыйны рух сялянства. Восенню 1905 г. шматлiкiя агульнагарадскiя стачкi злiлiся ва Усерасiйскую палiтычную стачку. Ва ўсёй Расii баставала звыш двух мiльёнаў чалавек. 18 кастрычнiка ў Мiнску на плошчы адбыўся мiтынг, у якiм удзельнiчалi каля 20 тыс. чалавек. Каб разагнаць мiтынгуючых, губернатар Курлаў загадаў прымянiць зброю. У снежнi 1905 г. палiтычная барацьба пралетарыяту Расii працягвалася. У Маскве яна перарасла ва ўзброенае паўстанне. Забастоўка ахапiла большасць чыгуначных вузлоў Беларусi. У апошнія месяцы 1905 г. зноў узрос сялянскi рух. Аднак збiць рэвалюцыйную хвалю ўладам ўсё ж такi ўдалося. У пэўнай ступенi гэтаму спрыяў Манiфест 17 кастрычнiка. Пасля снежаньскiх падзей 1905 г. рэвалюцыйны рух паступова iдзе на спад.

20 Спробы дзяржаўных рэформ у друг палове Унутраныя і знешнія прычыны заняпаду Рэчы Паспалiтай і яе падзелы..Першы выток палітычнага крызісу Рэчы Паспалітай – гэта Люблінская унія – гэта пачатак канца, згубы не толькі Вялікага княства Літоўскага, але і Польшчы як самастойных, незалежных дзяржаў. Другім вытокам стаў палітычны лад Рэчы Паспалітай, які падрываў асновы дзяржаўнасці. Трэцім вытокам палітычнага крызісу з’явілася бязглуздая рэлігійная палітыка. Берасцейская царкоўная унія не дала жаданых вынікаў. Чацвёрты выток палітычнага крызісу – спалучэнне нацыянальнага і рэлігійнага прыгнёту з феадальным Пяты выток паглыблення палітычнага крызісу – барацьба паміж магнатамі за ўладу. У другой палове XVII ст. у Вялікім Княстве Літоўскім асноўнымі сапернікамі былі Радзівілы, Пацы і Сапегі. У 1768 г. сейм (пад націскам рускіх войск) прыняў пастанову аб ураўнаванні ў правах праваслаўных і пратэстантаў з католікамі. У Пецярбургу была падпісана канвенцыя аб падзеле Рэчы Паспалітай паміж Расіяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Прусія атрымала паўночна-заходнюю частку Польшчы і частку Заходняй Украіны са Львовам. Да Расіі адышлі Інфлянты, большая частка Полацкага ваяводства, амаль усё Віцебскае, усё Мсціслаўскае ваяводства і ўсходняя частка Рэчыцкага павета, Магілёўскае ваяводства. У 1793 г. адбыўся другі падзел Рэчы Паспалітай паміж Расіяй і Прусіяй. Да Прусіі адышлі Данцыг і Вялікая Польшча, а да Расіі – частка Полацкага ваяводства, рэшткі Віцебскага і Мсціслаўскага, Мінскае і ўсходнія часткі Навагрудскага і Брэсцкага ваяводстваў. У 1795 г. адбыўся апошні падзел Рэчы Паспалітай. Расія атрымала Заходнюю Беларусь і Усходнюю Літву, а таксама Украіну да Заходняга Буга. Аўстрыя і Прусія захапілі карэнныя землі, частку ўкраінскіх і літоўскіх зямель. Такім чынам, палітычны лад Рэчы Паспалітай, неабмежаваныя шляхецкія вольнасці, рэлігійны фанатызм, падзенне нораваў шляхецкага саслоўя з’явіліся галоўнымі прычынамі гібелі дзяржавы.

60.Абвяшчэнне незалежнасцi Рэспублікі Беларусь

Канец 80-х пачатак 90-х гадоy. У iсторыi былога СССР пачаyся рyх народа за разбyрэнне iмперыi i набыцця рэспyблiкамi сапраyднага дзяржаyнага сyверэнiтэтy. Першай да рэалiзацыi гэтых мэт прыстyпiлi Прыбалтыйскiя рэспyблiкi. 27 лiпеня 1990г. Вярхоyны Савет БССР прыняy Дэкларацыю аб дзяржаyным сyверэнiтэце рэспyблiкi. Прыняy закон "Аб абеспячэннi палiтычнай i эканамiчнай самастойнасцi БССР". Усе прадпрыемствы на тэрыторыi Беларyсi пераходзiлi y яе yласнасць. 19 верасня 1991г. Вярхоyны Савет прыняy Закон аб назве БССР, яна пачала называцца-"Рэспyблiка Беларyсь". Новым сцягам з'явiлася палотнiшча з бела-чырвона-белымi палосамi, а дзяржаyным гербам - "Пагоня". 8 снежня 1991г. Беларyсь падпiсала пагадненне аб сyтварэннi Садрyжнасцi Незалежных Дзяржаy. Усё гэта закрапiла Канстытyцыя рыспyблiкi Беларyсь, прынятая вярхоyным саветам 15 сакавiка 1994 года, якая yключае y сябе 8 раздзелаy з 8 глаy y адпаведнасцi з ёй y нас yтвараyцца прэзiдэнская yлада. Па рашэнню i адпаведнасцi з канстытyцыяй, y рэспyблiцы прайшлi выбары першага y гiсторыi рэспyблiцы прэiдэнта. На выбарах перамог А.Р.Лyкашэнка, якi i стаy прэзiдэнтам. За даглядам над выкананнем закона т адпаведнасць iх канстытyцыi yпершыню y рэспyблiцы створан Канстытyцыйны сyд Рэспyблiкi Беларyсь.

Распад СССР і ўтварэнне Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД).

Палітычны крызіс працягваўся. 8 снежня 1991 г. у Бела-вежскай пушчы (у Віскулях Камянецкага раёна Брэсцкай воб-ласці) кіраўнікі Расіі, Беларусі і Украіны Б. Ельцын, С. Шушке-віч і Л. Краўчук, ігнаруючы волю сваіх народаў, якая была выказана на агульнасаюзным рэферэндуме 17 сакавіка 1991 г., дэнансавалі дагавор 1922 г. аб утварэнні СССР і тым самым разбурылі вялікую і магутную дзяржаву. Гэты дзяржаўны пера-варот быў здзейснены са згоды прэзідэнта СССР М. Гарбачова. На руінах СССР утварылася аморфная, нежыццяздольная Са-дружнасць Незалежных Дзяржаў.Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі. Яшчэ да распаду СССР 27 ліпеня 1990 г. сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР. Было абвешчана вяршэпства на тэрыторыі рэспублікі Кансты-туцыі БССР і яе законаў. Гэтмм быў пакладзены пачатак шляху да дзяржаўнага суверэнітэту.Дзяржаўны пераварот у Маскве ў жніўні 1991 г. узмацніў цэнтрабежныя тэндэнцыі. Нечарговая сесія Вярхоўнага Савета БССР у жніўні гэтага года прыняла пастанову аб забеспячэнні палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларускай ССР У гісторыі Беларусі пачаўся новы этап - этап незалежнай дзяржавы.Адбылася замена назвы рэспублікі і дзяржаўнай сімволікі. Беларускую Савецкую Сацыяліс-тычную Рэспубліку надалей на:шнаці, «РэспублІка Беларусь», а ў скарочаных і састаўных назвах - «Беларусь». Дзяржаўнымі сімваламі Рэспублікі Беларусь гтнлі бсла-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня».Пасля абвяшчэння незалежнагці Інмінрусі ІІачалася работа па фарміраванню органаў дзяржаўмага кіракаммя. Былі створа-ны Узброеныя Сілы. АрганізавамІ,І мытпая глужба, новая бан-каўская сістэма, камітэты па кіранаішю д.Іяржаўнай маёмасцю і па знешніх эканамічных суннзнхРэспубліка Беларусь - прэзідэнцкая рэгпубліка. 15 сакаві-ка 1994 г. была прынята Канстытуцыя (Асноўны Закон) Рэспуб-лікі Беларусь. Ёю наша дзяржана абвяіпчалася ІІрэзідэнцкай рэспублікай.Першым Прэзідэнтам РэсІІублікі Беларусь быў выбра-ны А. Р. Лукашэнка.

1. Предмет и задачи курса история РБ. История Бел-си берет начало в глубине тысячелетий. История Б-си изучает развитие гос-ва, культуры, общества на территории РБ на различных этапах жизнедеятельности бел. народа. Как наука история РБ легла в основу аналогичного учебного курса, который относится к фундаментальным правовым дисциплинам, необходимым для получения высшего юридического образования. Предметом изучения истории РБ являются общие закономерности и особенности возникновения, становления и развития государства и права у белорусского народа с древних времен до наших дней, научное отражение особенностей процесса всемирного исторического развития государственных институтов и правовых норм на территории, которую ныне занимает наша страна; развитие культуры, искусства, экономическое и социальное развитие, формирование государственности. Задачи изучения данного учебного курса сводятся к следующему: - изучение конкретных причин и конкретных условий процесса возникновения и развития форм государства и права у бело-русского народа в определенный период време-ни; - точное, систематичное изложение основных фактов и событий, вызывавших изменения в области государства и права; - изучение культуры, искусства, архитектуры с древних времен и до наших дней и выявление основных закономерностей ее проявления; - изменение социального строя, экономического, политического строя. Периодизация: Древнерусское государство (- до сер. 12 в), ВКЛ – (сер. 12- сер. 16 вв.), Бе-ларусь в составе РП (сер.16-конец 18 вв.), Беларусь в составе России (конец 18- начало 20 вв.), Беларусь в составе СССР, образование РБ. Источниками, по которым мы можем судить о древнем обществе на терр-рии Бел-си явл. ле-тописи, «Повести временных лет», свод законов «Руская правда». Ф. Скорина в предисловии к «Библии» подчеркнул, что право в целом и каждый закон соответствуют своему времени. Концепцию построения государства, основанного на идее подчинения каждого праву, развил в «Песне о зубре» Н. Гусовский. Резко выступал против наличия в обществе неравенства, и в частности холопства, С. Будный. Все люди в государстве должны быть свободными - вторил ему А. Волан. Во всем должен верховенствовать закон - провозглашал Л. Сапега.

2. 1-я половина XIII в. Восточные славяне представляли собой ряд союзов племен, имевших общие черты. На территории Бел-си главным образом проживали кривичи, дреговичи, радимичи. Формирование племенных «княжении» у восточных славян проходило одновременно с формированием Древнерусского гос-ва — Киевской Руси. Это было связано с тем, что воинственные соседи славян — варяги и хазары — вынуждали их платить дань. Чтобы противостоять агрессивным устремлениям соседей, славяне объединялись. В середине IX в. уже существовали северный и южный союзы восточнославянских племен. Позже они объединились и создали единое гос-во — Киевскую Русь. Как явствует из древнерусских летописей, Полоцкая земля первоначально входила в состав северного союза восточнославянских племен во главе с Новгородом. Полочане (кривичи) принимали участие в призвании Рюрика в Новгород. В летописях сообщается также, что Рюрик, став новгородским князем, начал раздавать города «мужам своим». Среди них упоминается и город Полоцк. Но в 867 г. киевские князья Оскольд и Дир совершили поход на Полоцк и присоединили его к Киеву, который в это время являлся столицей южного союза восточнославянских племен. По всей вероятности, в это же время к Киеву были присо-единены и земли дреговичей. Одним из первых начало обособляться Полоцкое княжество. В законодательном отношении управлялась вечем, в исполнительном – князем и его дружиной. Вече, или народное собрание, созывалось в главном городе княжества, а в его состав-ных частях проводились свои вечевые собрания. На ве-чевой сход люди собирались по звуку особого вечевого колокола. Право голоса имели все свободные взрослые люди, независимые хозяева. Волеизъявление собрания чаше всего определялось не большинством проголосо-вавших, а общим одобрением или неодобрением. В конце X в. Туров был стольным городом отдельного княжества. В 988 г. Владимир Святославович отдал Ту-ров своему сыну Святополку, который вступил в брак с дочерью польского короля Болеслава. Наиболее выда-ющимся деятелем Туровского княжества первой поло-вины XII в. был князь Вячеслав, сын Владимира Моно-маха. Классовая структура общества в этот период еще четко не сложилась. Шло формирование двух основных классов класса феодалов и класса феодально-зависимых людей. В силу многоукладности экономики существовали такие социальные группы как холопы, челядь и сво-бодные люди. Последние не находились в зависимости от отдельных феодалов, а выполняли повинности и платили феодальную ренту в пользу гос-ва. Социальная структура общества была довольно пестрой князья, бояре, духовенство, купцы, ремесленники, сильные мужи, служанины, крестьяне, простые люди, холопы и др. Но даже в начальный период развития феодальных отношений феодально-зависимое население уже уплачивало подати или дань и выполняло различного рода повинности (подводную, мостовую, дорожную, сторожевую и др.) в пользу феодала или государства. О начале этого периода термина «государство» не существовало, а использовался ряд других терминов «земля», «город», «княжество». Каждая «земля» имела свой полит. центр - стольный город. Преобладали мелкие государства-княжества, которые по мере развития феодальных отношений объединялись под протекторатом более сильных княжеств или сливались с ними как на основе добровольных соглашений, так и по принуждению. Высшими органами были князь, совет (рада), вече (сейм). Функции дворцово-вотчинных органов выполняли тиуны, ключники, тысяцкие, войские, а местные органы были представлены намест-никами, волостелями и старцами. По форме правления княжества были монархией. Князь был главой государства и дворцовой администрации. Имея право решать все вопросы, важнейшие из них (сбор дани, ополчения, организация во-енного похода и т.п.) он решал только после обсуждения в совете или на вече, т.е. власть монарха была ограниченной. К тому же князь должен был учитывать и мнение представителей православной церкви епископа, игумена.

9. У X-XII ст.пачынае складвацца беларускi народ-этнас.Беларуская народнасць

сфармiравалася на аснове трох блiзкiх этнiчных аб'яднанняу:крывiчоу,дрыга

вiчоу,радзiмiчау.Яны былi непасрэднымi продкамi беларусау. Кожная народнасць,у тым лiку i беларуская,характарызуецца шэрагам адметных рыс. Сярод iх наiбольш важныя - сумеснае пражыванне на адпаведнай тэрыторыi,адзiнства гаспадаркi,мовы i культуры.Людзi адной народнасцi усведамляюць сваю прыналежнасць да яе i складаюць тым самым народ-этнас.Фармiраванне беларусау было выклiкана з нешнiмi i утутранамi умовамi развiцця Панямоння,Падзвiння,Верхняга Прыдняпроуя,Пасожжа,Палесся i Пабужжа. Над гэтымi землямi у XII-XIII ст.навiсла з захаду пагроза з боку кры-

жакоу,а з усходу - вельмi блiзка прадыйшлi татары.Панямонне i Верхняе Па-

дняпроуе знаходзiлася далей ад знешнiх ворагау.Таму Наваградская, Менская

i Мсцiслауская землi сталi аб'яднальным цэнтрам тэрыторыi беларусау.Выгад

нае становiшча Панямоння i Падняпроуя было прычынай перасялення сюды асоб

ных груп падзвiнскага i палескага насельнiцтва.

З утварэннем Вялiкага княства Лiтоускага склалiся спрыяльныя умовы для

фармiравання тэрыторыi беларусау.Яго ядром стала Наваградская зямля. Уста-

науленне адзiнай вярхоунай улады у канцы XIII ст. спрыяла росту сувязей

памiж асобнымi беларускiмi землямi.

Межы i характар рассялення беларусау у многiм былi прадвызначаны пры-

роднымi умовамi тых зямель,дзе адбывалася утварэнне iх супольнасцi.Клiмат

рэльеф,глебы аказалi значны уплыу на заняткi i побыт мясцовых жыхароу.

З цягам часу родная зямля стала спадчынай кожнага беларуса.Важнай ры-

сай у фармiраваннi народнасцi з'яуляецца складанне старабеларускай мовы.

Паступова у мове насельнiцтва панеманскiх,падзвiнскiх,падняпроускiх i iнш

зямель замацавалiся агульныя рысы. На працягу XIV o- XVI стст. на аснове старажытнарускай мовы развіваліся такія спецыфічныя рысы беларускай гаворкі, як цвёрдае "р" (рабіна, бяроза), "дзеканне" і "цеканне" (дзеці замест детн, цень замест тень), "аканне" і "яканне" (кароль, лебяда), прыстаўныя гукі на пачатку слова (восень замест осень, вобраз замест образ). Фарміравалася гутарковая мова як сродак зносін паміж людзьмі. У лексіку гэтай мовы траплялі запазычанні з польскай, балцкай і некаторых заходнееўрапейскіх моў, што нада-вала ёй спецыфічную афарбоўку.

Адметныя рысы беларускай народнасцi праявiлiся i у фальклоры. Гэта во-

бразы жывельнага свету:хiтрая лiса,мудры кот, прагны воук, баязлiвы заяц.

Распаусюдзiлiся вусныя апавяданнi пра дрэвы,кветкi i дэманiчных iстот:

русалак,лесавiкоу,дамавiкоу i iнш. Цудоуныя паданнi створаны пра гiстрыч-

ныя падзеi на тэрыторыi Беларусi.Значная частка паданняу расказвае аб па-

ходжанняу беларусау,iх продкау.

Утварэнню беларускай народнасці садзейнічаў і шэраг эканамічных фактараў.

Эканамічнай асновай этнаўтваральных працэсаў з'явіліся далейшае развіццё сельскай гаспадаркі (замена двухполля і іншых архаічных форм - ляснога пералогу, ворыва наездам, падсекі - па-парнай зерневай сістэмай трохполля), удасканаленне рамяства (разам з традыцыйнымі рамёствамі__- ганчарнае, ткацкае, бандарнае, сля-сарнйвт-анрацоўка дрэва, косці, металаў і іннгшг растгаўсюджваліся новыя віды рамёсніцкай дзейнасці - выраб паперы, адліўка шкла ў гутах, кнігадрукарства і інш.), пашырэнне гандлю на тэ'рыторыі ад Прыпяці да Заходняй Дзвіны і ад Нёмана да Дняпра

3 папярэднімі этнаўтваральнымі фактарамі цесна звязаны сацы-ьныя фактары. Далейшае развіццё феадальных адносін, паступо-Іае ўсталяванне прыгоннага права садзейнічалі кансалідацыі аматлікіх катэгорый насельніцтва зямель Беларусі ў сацыяльныя рупы з агульнымі п'равамі і абавязкамі для кожнай з іх. Так, розныя сатэгорыі свецкіх феадалаў кансалідаваліся ў шляхецкае саслоўе, Ікому належала вядучая роля ў дзяржаўным кіраванні. Асобным Іаслоўем з'яўлялася духавенства. Фарміраваліся таксама саслоўі пры-'онных сялян і мяшчан - жыхароў гарадоў і мястэчак. Гэты працэс адзейнічаў усталяванню больш шырокіх сувязей у межах кожнага ;аслоўя і паміж імі. Так сацыяльныя ўмовы ўплывалі на ўтварэнне беларускай народнасці.

15. В конце 15 в. в странах Европы наступает новый этап в развитии истории и культуры, который пришел на смену средневековью. Эпоху эту стали называть Возрождением или Ренессансом (14-16вв.) для западной Европы, и 14 – 1я половина 17 вв. для восточной. В экономической, политической и идеологической жизни Европы произошли изменения, связанные с ломкой феодальных отношений и зарождением капиталистических. Укреплением буржуазной прослойки в обществе и развитии ее идеалогии на смену на смену господству церковной культуры приходит светская. Это было время великих географических открытий, книгопечатания, развития искусства и т.д. В каждой стране появились свои художники, ученые, мыслители. С возрождением связан гуманизм – это система взглядов, которая формировалась в период ренессанса и составляла идеологическую основу его культуры, литературы, искусства. Гуманизм утверждал высокую значимость человека, защищал идеал справедливости, свободы и честолюбия. В15-16 в сложились условия для становления культуры ВКЛ: рост городов, развитие товаро-денежных отношений, национальное самосознание. В это время на Б появляется светское направление в живописи, литературе, формируются библиотеки. Специфическая черта- существование веротерпимости. Новый шаг был сделан в области права и закона- созданы статуты ВКЛ. Идет становление искусства, бел языка, лит-ры. В первой пол 16в произошли изменения в обычаях, морали. Появляется стремление к роскоши. Шляхта начинает перенимать обычаи и моду Зап Европы. Новая особенность общественной жизни ВКЛ- появление мещанства. Дворы крупных магнатов становятся центрами светской жизни. Радивил открывает первый театр, типографию. Ренесанс в ВКЛ утвердился позже чем в Европе.Францыск Скарына (каля 1490 г. – каля 1551 г.). Ф. Скарына аснаваў друкарню. 6 жніўня 1517 г. выйшла з друку першая кніга “Псалтыр”. Першадрукар выдаў пераважную частку Старого Запавету Бібліі, прычым выбраў найбольш важныя кнігі. У 1520 г. Скарына пераехаў у Вільню, дзе ў 1522 г. выйшла ў свет зборнік рэлігійных і свецкіх твораў. Зборнік был больш даступным шырокаму колу насельніцтва.Ф. Скарына выступіў у якасці стваральніка новага літаратурнага жанру – прадмоў. Яны змяшчалі ў сабе кароткі змест твора. Ф. Скарына ўнёс уклад у распрацоўку беларускай літаратурнай мовы.Развитие культуры Возрождения осталось у нас незавершенным, но именно в эту эпоху бел народ достиг высочайшего уровня развития

16. Напярэдадні Люблінскай уніі на Беларусі пражывала 1 800 тыс. жыхароў, якія па свайму сацыяльна-эканамічнаму становішчу адносіліся да трох саслоўяў: шляхты, сялян, мяшчан. Шляхецкае саслоўе дзялілася на групоўкі. Найбольш буйнымі былі магнаты. Яны складалі сенатарскае саслоўе і валодалі ў большасцю сялянскіх гаспадарак.Самай шматлікай была група дробнай шляхты, але ў яе руках былі толькі 28% сялянскіх гаспадарак.У сярэдзіне XVI ст. шляхта, як ваенна-служылае саслоўе, пачынае разлагацца знутры: шукала багацця праз рамяство і гандаль. У 1633 г. сейм абвясціў, што не толькі шляхціч, але і яго нашчадкі назаўсёды будуць пазбаўлены шляхецкіх правоў за гандаль ці шынкарства.Самым шматлікім саслоўем феадальнага грамадства былі сяляне. Аграрная перабудова гаспадаркі была вызначана каралём у 1557 г. Незалежна ад мясцовых асаблівасцей рэформы, яе вынікі ўсюды былі аднолькавыя: заснаванне фальварачнай гаспадаркі, канчатковае запрыгоньванне сялян, павелічэнне сялянскіх павіннасцей, рост даходаў дзяржаўнага скарбу і шляхты.У выніку рэформы адбыліся змены ў прававым становішчы сялян. Пасля рэформы сяляне дзеляцца на наступныя катэгорыі: цяглыя, асадныя, сяляне-слугі.У выніку аграрнай рэформы адбыліся амаль што рэвалюцыйныя змены:1) Была разбурана сялянская абшчына ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, дзе пачало ўкараняцца падворнае землекарыстанне;2) змяніліся катэгорыі сялян, іх прававое і эканамічнае становішча;3) сялянская гаспадарка пачала ўцягвацца ў рыначныя адносіны;З другой паловы XVII ст. пачынаецца эканамічны заняпад Беларусі. Ён быў выкліканы ўзмацненнем феадальнага прыгнёту, разбурэннем гаспадаркі, як у выніку антыфеадальнай, нацыянальна-вызваленчай барацьбы, так і знешніх войнаў. Аднаўляць разбураную гаспадарку пачалі з раздачы зямлі сялянам і перавод іх на грашовы і натуральны аброк.З аднаўленнем гаспадаркі вяртаецца паншчына і павялічваюцца павіннасці.Яшчэ адным саслоўем былі мяшчане – жыхары гарадоў. Саслоўе мяшчан павялічвалася за кошт вольных сялян, уцекачоў і прыгонных.Да першай паловы XVIII ст. магдэбургскае права мелі ўсе буйныя гарады.Саслоўе мяшчан складалася з заможных вярхоў, сярэдняга пласта і беднаты.Асновай эканамічнага жыцця гарадоў былі рамёствы і гандаль.У той час пачынаюць стварацца ўласныя карпарацыі рамеснікаў – цэхі.Пашыраўся гандаль як унутраны, так і знешні. Найбольш трывалыя сувязі былі з Расіяй, Польшчай, Левабярэжнай Украінай, Рыгай, з краінамі Заходняй Еўропы.У 1784 г. было завершана будаўніцтва канала Агінскага, які злучаў Нёман з Прыпяццю. У 1781 г. пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала.Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена.

25. Вайна 1812 года на Беларусi пакiнула спаленыя, разрабаваныя гарады, мя­стэчкi,вескi.Холад,голад,хваробы прывялi да масавай пагiбелi людзей.У Мiн ску у 1811 г. налiчвалася 11 тыс чалавек, а у канцы 1812 г. - 3 тыс.480.У 1816 г. колькасць мужчынскага насельнiцтва у параунаннi з 1811 г. скарацi лася на 73 тыс. у Магiлеускай вобласцi, на 37 тыс., у Вiцебскай. Пасяуныя плошчы скарацiлiся напалову.У грашовым вылiчэннi страта Беларусi ад вайны клала 51 млн.882 тыс.615 руб. серабром.Цар,дараваушы здраду мясцовых паме шчыкау, нiчога не зрабiу для сялан, што змагалiся у партызанскiх атрадах, або у расiйскiх вайсках.Больш таго,прыгон у беларускiх весках пасля вайны 1812 года рэзка узмацнiцнiуся.

19. На фоне эканамiчнага развiцця еурапейскiх краiн у XYII-XYIII ст.Рэч Паспалiтая выглядала застылай у летаргiчным сне.Узровень канца XYI ст.застауся вышэйшай адзнакай гаспадарчай i ваеннай магутнасцi краiны.Каб рушыць паперад - патрэбны рэформы у грамадстве:палiтычныя,ваенныя,эканамiчныя.Неаб-

ходнасць была i у канцынтрацыi улады у руках манарха-дыктатара.Шляхта ж нежадала паступiцца сваiм усеуладзем,якое перарастала у разгул анархii.Вольны Сойм "дзякуючы" "лiберум вета" стау недзеяздольным.

Такое становiшча у Рэчы Паспалiтай старанна апекавалi суседзi:Прусiя,Аустрыя i Расiя.Iм было выгадна мець суседам слабую краiну. Але з 60-х гадоу XYIII ст. у Польшчы "РП" пачала праводзiцца iнтэнсiуная рэфармацыйная дзейнасць.Дзякуючы рэформан Тызенгауза на пауночным захадзе Беларусi з'явiлася значная колькасць мануфактур,скасоуваецца шэраг прывiлей шляхты,арганiзуец

ца i працуе "адукацыйная камiсiя". У 1764 г. было уведзена абмежаванне на ужытак права "лiберум вета",але ужо гэтыя рэформы прывялi да незадаволенас цi з боку магнатау якiя iмкнулiся як i раней панаваць у краiне. Грамадства аказалася расколатым на варожыя групоукi,якiя шукалi падтрымкi у больш моцных суседзяу:Расii,Аустрыi,Прусii.З дапамогай апошнiх пачалi стварацца канфедэрацыi "узброенныея арганiзацыi": у 1767 г.у Слуцку i Тарунi ( Расiя i Прусiя).У адказ на гэта была створана канфедэрацыя у Бары ( Украiна 1768г)

Пачалiся межусобныя войны.Расiя для абароны праваслауных увяла 40 тыс.войска,якое i разбiла барскiх канфедэратау у 1771 годзе.Пасля гэтых падзей адбываецца у 1772 годзе першы падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшла Усходняя частка Беларусi з гарадамi Полацк, Вiцебск, Ворша, Магiлеу, Рагачоу,Гомель

Але нават гэта трагiчная падзея не астанавiла варагуючыя магнацкiя гру

поукi.Выратаваць Рэч Паспалiтую магла толькi цэнтралiзацыя.Такая спроба была зроблена 3 мая 1791 года, падчас прыняцця канстытуцыi Рэчы Паспалiтай першай у Еуропе. Канстатуцыя 3 мая заклала асновы вываду Рэчы Паспалiтай з палiтычнагу крызiсу i ставiла яе на шлях буржуазнага развiцця. Але час рэфармавання быу упушчаны.Ды гэтыя мерапрыемствы выклiкалi незадаволенасць у Расii Аустрыi i Прусii.У сярэдзiне мая 1792 года Расiя накiравала у Польшчу 100 тыч. войска.Пад час баявых дзеянняу войскi Рэчы Паспалiтай панеслi паражэнне Опсай, Мiрам, Зельвай, Бярэсцем.Рэч Паспалiтая капiтулiравала, канстытуцыя 1791 года была адменена.А у студзенi 1793 года Прусiя, Аустрыя i Расiя ажыццявiлi другi падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшлi землi Беларусi па лiнii Друя-Пiнск.Стала зразумела,што ад канчатковага падзелу Рэчы

Паспалiтай можа выратаваць рашучае супрацiуленне аб'яднанага грамадства. Паустанне 1794г. на чале з Тадэвушам Касцюшкам давала для гэтага апошнi шанс.Але атрады Касцюшкi не вытрымалi удары рускiх войск на чале з Суворавым.6 лiстапада 1794 года рускiя войскi занялi Варшаву.Паустанне было разгромлена,чакаць выратавання Рэчы Паспалiтай цяпер не было адкуль.

У кастрычнiку 1795 года Расiя,Прусiя, Аустрыя ажыццяуляюць трэцi падзел Рэчы Паспалiтай.Па iм уся тэрыторыя Беларусi была далучана да Расiйскай iмперыi.Сяляне,гараджане спакойна успрынялi далучэнне да Расii.Новыя парадкi заусёды неслi у сябе надзею на лепшую будучыню,на мiрнае жыццё.

Северная война (1700—1721) — война между Российским царством и Швецией за господство на Балтике, также известна как Великая Северная война. После заключения Нарвского договора, 19 (30) августа 1704 года, между Россией и представителями Речи Посполитой о союзе против Швеции, Речь Посполитая официально вступала в войну на стороне Северного союза. Россия совместно с Саксонией развернула военные действия на польской территории. Беларусь тем самым оказалась в самом центре военных событий северной войны

28. Дзве галоўныя прычыны абумовiлi адмену прыгоннага права ў Расii: iснаванне прыгоннiцтва стрымлiвала эканамiчнае развiцце дзяржавы; узрастанне антыпрыгоннiцкага руху, перш за ўсе сярод сялянства, пагражала моцным сацыяльным выбухам. Стала вiдавочна, што прыгоннiцкая сiстэма гаспадаркi значна праiграе капiталiстычнай.Ва ўрадавых колах у рэшце рэшт зразумелi, што час адмены прыгоннага права наспеў. Рэформу вырашана было пачаць з заходнiх губерняў.19 лютага 1861 г. Аляксандр II зацвердзiў заканадаўчыя акты, якiя тычылiся адмены прыгоннага права i звярнўся да народа з “Манiфестам”. У адпаведнасцi з “Манiфестам” селянiн адразу атрымлiваў асабiстую свабоду i шэраг грамадзянскiх правоў.Для непасрэднага правядзення рэформы на месцах стваралiся спецыяльныя органы – павятовыя мiравыя з’езды i губернскiя па сялянскiх справах установы.Калi да рэформы ў селянiна зямлi было звыш вышэйшай нормы, то памешчык меў права адрэзаць лiшак на сваю карысць. Свой палявы надзел зямлi сяляне павiнны былi выкупiць ва ўласнасць. У вынiку сяляне станавiлiся даўжнiкамi дзяржавы i на працягу 49 гадоў павiнны былi выплочваць выкупныя плацяжы разам з працэнтамi за пазыку. Паўстанняе 1863–1864гг. прымусiла ўрад унеслi iстотныя змены ў ажыццяўленне сялянскай рэформы на Беларусi. Тут уводзiўся абавязковы выкуп сялянскiх надзелаў; спынялася часоваабавязанае становiшча сялян, яны станавiлiся ўласнiкамi; выкупныя плацяжы знiжалiся; былi створаны павятовыя паверачныя камiсii для праверкi i выпраўлення ўстаўных грамат; у адпаведнасцi з законам 1867 г. дзяржаўныя сяляне на Беларусi пераводзiлiся з аброку на выкуп i станавiлiся ўладальнiкамi сваiх надзелаў.

Рэформа 1861 г. Лiквiдавала прыгоннае права. Аднак гэтага было не дастаткова. Расii былi патрэбны iншыя рэформы дзяржаўна-палiтычнага ладу. У 60–70-я гады ўрад шэраг пастаноў аб правядзеннi рэформ: земскай, судовай, гарадской, ваеннай, у галiне народнай адукацыi i друку. Самай радыкальнай была судовая рэформа (20 лiстапада 1864 г.). Былi абвешчаны нязменнасць суддзяў, незалежнасць суда ад адмiнiстрацыi, вусны характар, спаборнасць i галоснасць судовага працэсу. Пры разглядзе крымiнальных спраў прадугледжваўся ўдзел у судовым працэсе прысяжных засядацеляў, ствараўся iнстытут адвакатаў. На Беларусi судовая рэформа пачалася толькi ў 1872 г. з увядзення мiравых судоў.Земская рэформа, прынятая 1 студзеня 1864 г., прадугледжвала стварэнне ў паветах i губернях выбарных устаноў для кiраўнiцтва мясцовай гаспадаркай, народнай асветай, медыцынскiм абслугоўваннем насельнiцтва i iншымi справамi непалiтычнага характару. На Беларусi была праведзена гарадская рэформа (прынята ў 1870, а пачалася ў 1875). Яна абвяшчала прынцып усесаслоўнасцi пры выбарах органаў гарадскога самакiравання. Права выбіраць і быць абранымі ў гарадскую думу атрымалі толькі тыя, хто плаціў гарадскія падаткі.Рэфармаванне армii ў Расii пачалося ў 1862 г., калi былi ўтвораны 15 ваенных акруг i скарочаны тэрмiн службы да 7–8 гадоў. У 1874 г. з была увядзена усеагульная воiнская павiннасць.Буржуазны характар насiлi школьная (1864 г.) i цэнзурная(1865 г.) рэформы. Школа абвяшчалася ўсесаслоўнай. Новы цэнзурны статут значна пашыраў магцымасцi друку

38. Пасля вызвалення Беларусі ад нямецкіх акупантаў і аднаўлення савецкай улады зноў паўстала пытанне аб утварэнні беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці. Існавала некалькі пазіцый:1. Пазіцыя кіраўніцтва Паўночна-Заходняга абкома РКП(б). Яны лічылі, што Беларусь павінна быць тэрытарыяльнай адміністрацыйна-гаспадарчай адзінкай РСФСР.2. Іншую пазіцыю па пытанні аб нацыянальным лёсе Беларусі адстойваў Беларускі нацыянальны камісарыят (Белнацком), якія лічылі неабходным стварэнне Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Была прынята рэзалюцыя аб утварэнні беларускага савецкага ўрада.Пленум ЦК РКП(б) прыняў пастанову аб утварэнні Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі (БССР).31 снежня 1918 г. ЦБ КП(б)Б абмеркавала пытанне аб складзе Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага ўрада БССР.1 студзеня 1919 г. Часовы ўрад Беларусі абнародаваў маніфест у сувязі з утварэннем БССР. 1-ы усебеларускi з'езд Саветау, якi павiнен быу зацвердзiць утварэнне

Лiтоуска-Беларускай ССР,адбыуся у Мiнску 2-3 лютага 1919 годаНа iм прысут

нiчау старшыня ВЦВК Я.М.Свярдлоу. Па прапанове Свярдлова з'езд прыняу ра-

шэнне аб аб'яднаннi БССР з Лiтоускай ССР. З'езд прыняу канстытуцыю БССР,

аналагiчную канстытуцыi РСФСР 1918 года. Па канстытуцыi, вышэйшым органам

улады у БССР абвяшчауся Усебеларускi з'езд Саветау,а у перыяд памiж з'ез-

дамi - ЦВК выбраны з'ездам.Функцыi урада ускладалiся на Вялiкi прэзiдыум,

якi фармiравауся ЦВК.Узначалiу Вялiкi Прэзыдыум - Мяснiкоу.Аб'яднанне Лiт

вы i Беларусi у адзiную дзяржаву ЛiтБел адбылося 27 лютага 1919 года.

Старшыней новай дзяржавы са сталiцай у Вiльнi стау Цыхоускi,а СНК узнача-

лiу Мiцкявiчус-Кансукас. ЛiтБел праiснавау да наступлення палякау у 1919

годзе.

45. У выніку савецка-польскай вайны 1919–1920 гг., паводле Рыжскага мірнага дагавора ад 18 сакавіка 1921 г., вялікая частка тэрыторыі Беларусі з насельніцтвам перайшло ва ўладанне польскай дзяржавы.Заходняя Беларусь і яе насельніцтва апынуліся ў вельмі цяжкім становішчы.На заводах і фабрыках працоўны дзень працягваўся 10–11 гадзін. У сярэднім на аднаго працуючага прыходзілася два беспрацоўныя. Людзі згаджаліся на любую работу і любую аплату.Вельмі цяжка жылося ў вёсцы.Аграрныя пераўтварэнні вялі да ўзрастання дыферэнцыяцыі сялян, колькасць бедных жыхароў вёскі пачала няўхільна павялічвацца.Сяляне павінны былі пастаянна выконваць павіннасці.У пошуках заробкаў, даведзеныя голадам і ўціскам да адчаю, сяляне шукалі выйсця ў эміграцыі.Вядучую ролю ў паланізацыі беларускага насельніцтва адыгрывала каталіцкая царква.У Заходняй Беларусі панаваў жорсткі палітычны рэжым і паліцэйскі тэрор.Такім чынам, сацыяльнае, нацыянальнае і палітычнае становішча працоўных мас на тэрыторыі Заходняй Беларусі штурхала іх на актыўныя антыўрадавыя дзеянні.У пачатку і сярэдзіне 20-х гадоў сацыяльная і нацыянальная барацьба характарызавалася не толькі эканамічнымі забастоўкамі і антыўрадавымі дэманстрацыямі, але і праявамі ўзброеных выступленняў у форме партызанскага руху.Ва ўзмацненні сацыяльнага і нацыянальна-вызваленчага руху значную ролю адыгралі партыі і арганізацыі камуністычнага і нацыянальна-дэмакратычнага напрамку.Выдаваліся газеты, якія па прычыне праследавання ўладамі часта закрываліся.У студзені 1927 г. улады пачалі ліквідацыю гурткоў і камітэтаў БСРГ. Па ўсім краі прайшлі масавыя арышты яе актывістаў.Польскія ўлады чынілі розныя перашкоды для стварэння сеткі гурткоў на месцах, а таксама ажыццяўлялі жорсткі ўціск на перыядычныя выданні.Важную ролю ў грамадска-палітычным жыцці Заходняй Беларусі адыграла культурна-асветная арганізацыя – Таварыства беларускай школы (ТБШ).За перыяд свайго існавання (да 1937 г.) ТБШ заваявала вялікую любоў насельніцтва Заходняй Беларусі. Заслуга ТБШ была не толькі ў асветніцкай ролі, але і ў тым, што яна падрыхтавала і выхавала ў вельмі цяжкіх умовах нацыянальнага прыгнёту значную колькасць беларускай творчай інтэлігенцыі.У канцы 20 – пачатку 30-х гадоў адбыліся значныя палітычныя і эканамічныя змены на тэрыторыі Заходняй Беларусі. Уз’яднанне Зах Бел з БССРу 20-я – 30-я гг. Першыя пераутварэнні.Эканамічны крызіс 1929–1933 гг. надзвычай абвастрыў міждзяржаўныя і ўнутрыкласавыя супярэчнасці ў большасці краін свету.Пасля заключэння ў студзені 1934 г. германска-польскага дагавора ў краіне хутчэй пайшла фашызацыя грамадскага жыцця. У красавіку 1935 г. былі прыняты новая канстытуцыя Польшчы і новы выбарчы закон. Рашаючую ролю ў перабудове ўсяго рэвалюцыйнага руху адыграў VII кангрэс Камінтэрна (1935), які распрацаваў тактыку барацьбы супраць фашызму і вайны.Працэс рэалізацыі задачы па стварэнні адзінага фронту барацьбы ўсіх дэмакратычных сіл супраць фашысцкага наступу праходзіў вельмі цяжка і з пераменным поспехам.Польская сацыялістычная партыя (ППС), створаная ў 1892 г., стаяла на антысавецкіх і антыкамуністычных пазіцыях.Значны ўплыў на працоўных гарадоў і мястэчак Заходняй Беларусі мелі яўрэйскія дэмакратычныя арганізацыі.Асобнае месца займалі беларускія нацыянальныя партыі.Ва ўмовах нарастання барацьбы працоўных і значных поспехаў па стварэнні адзінага народнага фронту ў Польшчы, Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне Кампартыя Польшчы і яе састаўныя часткі – КПЗБ і КПЗУ – у сакавіку 1938 г. былі распушчаны і перасталі існаваць.Нягледзячы на такі ўдар па сацыяльным і нацыянальна-вызваленчым руху ў Польшчы, барацьба працоўных, хоць і не так інтэнсіўна, як раней, усё ж працягвалася аж да 17 верасня 1939 г.У 1921–1939 гг. заходнебеларускія землі з’яўляліся прыдаткам Польшчы. Беларускі народ не мірыўся з прыгнечаным становішчам і змагаўся за сацыяльную і нацыянальную незалежнасць, за ўз’яднанне з БССР. У 1939 г. здзейснілася мара беларускага народа. Заходняя Беларусь уз’ядналася з БССР.

44. У комплексе праблем культурнага будаўніцтва важнае месца займала ліквідацыя непісьменнасці і малапісьменнасці дарослага насельніцтва.Была створана Рэспубліканская надзвычайная камісія па ліквідацыі непісьменнасці.Але ў канцы 30-х гадоў частка дарослага насельніцтва рэспублікі, асабліва на вёсцы і сярод жанчын, яшчэ заставалася неахопленай навучаннем.Разам з ліквідацыяй непісьменнасці і малапісьменнасці дарослага насельніцтва праводзілася вялікая работа па стварэнні сістэмы народнай адукацыі.Да сярэдзіны 20-х гадоў такая сістэма адукацыі была створана і складалася з наступных частак: 1) дашкольных устаноў; 2) масавых чатырохгадовых працоўных школ; 3) сямігадовых працоўных політэхнічных школ; 4) школ сялянскай моладзі; 5) рабфакаў; 6) тэхнікумаў; 7) вышэйшых навучальных устаноў.Асаблівая ўвага надавалася ўвядзенню ўсеагульнага абавязковага навучання дзяцей.Значнае развіццё атрымала сярэдняя спецыяльная адукацыя.Кадры кваліфікаваных рабочых рыхтаваліся ў прафесійных школах.20-я гады сталі часам нараджэння беларускай савецкай навукі.Вучоныя займаліся даследаваннем рэсурсаў, праблемы прыкладнога характару.Праводзіліся даследаванні і ў галіне гуманітарных навук.Развіццё літаратуры і мастацтва адбывалася ў складаных умовах.Беларуская паэзія вітала рэвалюцыю. Для яе характэрны былі аптымізм, дух змагання за новае жыццё. Гэта быў час агульнага духоўнага ўздыму, час надзей, веры і мар.У другой палове 20-х гадоў развіццё беларускай савецкай літаратуры адбывалася ў вострай барацьбе ідэйна-эстэтычных тэндэнцый, розных літаратурных груповак.У 30-я гады завяршыўся працэс стварэння адзінай пісьменніцкай арганізацыі Беларусі.У вострай барацьбе розных мастацкіх школ і плыняў стваралася беларускае савецкае тэатральнае, музычнае і выяўленчае мастацтва.У сярэдзіне 20-х гадоў першыя поспехі былі дасягнуты ў развіцці беларускага музычнага мастацтва, у якім усё яшчэ пераважала самадзейная творчасць музычных, харавых і танцавальных калектываў.Значны крок наперад зрабіла музычнае мастацтва ў 30-я гады.Паспяхова развівалася кінамастацтва. Ствараліся дакументальныя і мастацкія фільмы, кінахроніка.Дасягненні ў сферы культурнай дзейнасці сведчаць аб сапраўдным ажыццяўленні культурнай рэвалюцыі ў рэспубліцы.У 20–30-я гады паспяхова развіваліся жывапіс, скульптура, архітэктура.20-я гады ў гісторыі беларускага жывапісу былі часам збірання творчых сіл, першых спроб засваення новай тэматыкі, актыўнага ўкаранення мастацтва ў жыццё шырокіх пластоў народа.У 30-я гады мастацтва Беларусі ўзбагачалася новымі тэмамі і вобразамі.Буйной падзеяй у культурным жыцці стаў Першы з’езд мастакоў Беларусі, які адбыўся 6 снежня 1938 г. у Мінску.Багатыя і цікавыя традыцыі мае беларуская графіка.У 20–30-я гады шэраг манументальных помнікаў стварылі беларускія скульптары.У цэлым для прамысловай архітэктуры 20-х гадоў характэрна выкарыстанне жалезабетонных і металічных канструкцый.У канцы 20-х гадоў рабіліся спробы распрацаваць тып дома з агульнымі бытавымі элементамі. Такія будынкі атрымалі назву дамоў-камун.Галоўнымі задачамі архітэктуры Беларусі ў перадваенныя пяцігодкі (1933–1941) сталі рэканструкцыя і развіццё гарадоў.Кожны твор архітэктуры ўяўляе сабой спалучэнне трох прынцыпаў: функцыянальнасці, трываласці і прыгажосці.

48. Тэрыторыя Беларусі, цалкам ці часткова, знаходзілася пад акупацыяй з чэрвеня 1941 г. да ліпеня 1944 г.Акупацыйны рэжым у Беларусі – гэта сістэма мер, накіраваных на ліквідацыю савецкага грамадска-дзяржаўнага ладу, рабаванне нацыянальных багаццяў і рэсурсаў, зняволенне і знішчэнне беларускага народа.У адпаведнасці з планам “Барбароса” акупанты знішчылі дзяржаўнасць беларускага народа і тэрытарыяльную цэласнасць рэспублікі.Фашысты зацвердзілі бела-чырвона-белы сцяг і герб “Пагоня” – сімвалы эмігранцкага ўрада БНР, які супрацоўнічаў з немцамі.Пры стварэнні фашысцкай акупацыйнай адміністрацыі і паліцэйскіх фарміраванняў немцы выкарыстоўвалі беларускіх нацыяналістаў.Уся паўната ўлады належала фашысцкай ваеннай і цывільнай акупацыйнай адміністрацыі.Генеральны план “Ост” вызначаў праграму каланізацыі захопленых тэрыторый, германізацыі, высялення і знішчэння народаў Усходняй Еўропы.У межах рэспублікі было арганізавана шмат лагераў смерці, гета.Канцлагеры, турмы, гета дзейнічалі практычна ў кожным раёне Беларусі.Палітыка каланізацыі і генацыду ўключала і гвалтоўны вываз савецкіх людзей на катаржныя работы ў Германію.За гады акупацыі Беларусі ў Германію было вывезена амаль усе тэхнічнае абсталявання.На гэтых прадпрыемствах рабочыя працавалі ў прымусовым парадку, праз абавязковую рэгістрацыю на біржах працы. Працоўны дзень доўжыўся 10–12 гадзін.Імкнучыся духоўна заняволіць народ, гітлераўцы разрабавалі ўсе навучальныя установы, Беларускі дзяржаўны гістарычны музей, Дзяржаўную карцінную галерэю, знішчылі тысячы помнікаў старажытнасці.Каб раскалоць адзінства беларускага народа, знайсці ў яго апору, гітлераўцы спрабавалі ствараць нацыяналістычныя арганізацыі.З дазволу акупантаў у чэрвені 1943 г. быў створаны Саюз беларускай моладзі (СБМ), які аб’ядноўваў каля 8 тыс. юнакоў і дзяўчат.У снежні 1943 г. была створана Беларуская цэнтральная рада (БЦР). Рада ставіла мэтай мабілізацыю ўсіх сіл беларускага народа для знішчэння бальшавізму.Падпарадкаваныя Радзе ці створаныя ёю мясцовыя арганізацыі і саюзы – Беларуская самапомач, Саюз беларускай моладзі, Беларускае культурнае аб’яднанне, Беларуская краёвая абарона (БКА) і іншыя.Спроба стварэння беларускай дзяржаўнасці з дапамогай акупантаў не мела рэальнасці.Такім чынам, у час вайны гітлераўцы імкнуліся шырока выкарыстоўваць у сваіх мэтах мясцовае насельніцтва, прымушаючы яго супрацоўнічаць з імі. Гэта з’ява ў 1953 г. атрымала назву калабарацыя. У склад белрускіх калабарацыяністаў уваходзілі палітычныя сілы, якія знаходзіліся ў апазіцыі да камуністычнай партыі і савецкай улады, а таксама тыя асобы, якія свядома пайшлі на службу да фашыстаў. Ужо у пачатку вайны стваралася сетка падпольных цэнтрау i груп. Да жнiуня

1941г. было створана 378 атрадау i дыверсiйных груп.Першыя групы з'явiлiся на

тэрыторыi Мiнска, Гомеля, Пiнска,дзе дзейнiчалi падпольныя партыйныя i камса-

мольскiя камiтэты.28 чэрвеня дау першы бой партызанскi атрад пад кiраунiцтвам

В.З.Каржа.У гэты ж час у Кастрычнiцкiм раёне Гомельскай вобласцi змагаецца атрад пад кiраунiцтвам Ц.П.Бумажкова i Ф.I.Паулоускага "Чырвоны Кастрычнiк". Iм першым з партызан 6 жнiуня 1941г. было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

Усяго у 1941г. у Бел. было арганiзавана i дзейнiчала 247 партызанскiх ат-

радау i падпольных груп,200 падпольных абкомау,гаркомау,райкомау КП(б)Б i камсамолу..Яго удзель-нiкi правялi рад дыверсiй,ажыццявiлi аперацыю па забойству В.Кубэ (А.Мазанiк,Н.Дрозд,М.Осiпава,Н.Траян атрымалi званне Героя Савецкага Саюза).

Перамога савецкiх войск пад Масквой спрыяла развiццю партызанскага руху. З вясны 1942г. пачынаюць з'яуляцца партызанскiя брыгады i злучэннi.1-й Беларускай брыгадай камандавау М.Шмыроу.

Партызанскi рух пачынае узмацняцца пасля стварэння 30 мая 1942г. Цэнтральнага штаба партызанскага руху пад кiраунiцтвам Панамарэнкi П.К. Штаб партызанскага руху на Беларусi узначальвау П.Калiнiн.

У ходзе барацьбы з ворагам у канцы 1943г. партызанам удалося вызвалiць значную частку Беларусi - 60%. З мэтай разгрому партызан фашысты праводзiлi карныя экспедыцыiАднак гэтаэкспедыцыя не дала жаданых вынiкау ворагу.

Вышэйшым уздымам барацьбы партызан была дэзарганiзацыя ваенных перавозак "рэйкавая вайна

Супраць захопнiкау вялi барацьбу не толькi партызаны i падпольшчыкi, але i насельнiцтва.

50. Пасля перамогi у Курскай бiтве, Чырвоная Армiя пачала наступленне ад Неве-ля да Чорнага мора. Восенню 1943г. яна уступiла на тэрыторыю Беларусi, 23 ве-расня быу вызвалены першы раённы цэнтр БССР - г.Камарын. За восень-зiму былi вызвалены 36 раёнау i 2 абласных цэнтра - Гомель i Мазыр. Важнае значэнне у гэтым мела фарсiраванне Дняпра у раёне Львова.. Вялiкую дапамогу наступаючым часцям Чырвонай Армii аказалi падпольшчыкi i партызаны. У 1944г. пачауся завяршальны этап Вялiкай Айчыннай вайны - поунае выгнанне ворагау з савецкай зямлi, вызваленне народау Еуропы. Значную ролю у рашэннi задач на гэтым этапе адыграла Беларуская наступальная аперацыя (кодавая назва "Баграцiён"). Гiтлераускае камандаванне надавала вялiкае значэнне утрыманню Беларусi, бо яна была важным плацдармам, якi прыкрывау усходне-прусскi i вар-шауска-берлiнскi стратэгiчныя напрамкi. Былi падрыхтаваны абарончыя рубяжы на рэках Днепр, Бярэзiна, Свiслач, Нёман i iнш. Рад гарадоу аб'яулены крэпасцямi (Мiнск, Вiцебск, Орша, Магiлёу i iнш.),якiя не належалi здачы. У Беларусi бы-ла моцная групiроука нямецкiх войск У красавiку-маi генштаб Чырвонай Армii распрацавау план аперацыi "Баграцi-ён".Яго ажыццяулялi войскi наступных франтоу: 1-ы Беларускi (камандуючы гене-рал армii К.К.Ракасоускi), 2-i Беларускi (генерал-палкоунiк Г.Ф.Захарау), 3-i Беларускi (генерал-лейтэнант I.Д.Чарняхоускi), 1-ы Прыбалтыйскi (генерал ар-мii I.Х.Баграмян) пры падтрымцы Дняпроускай флатылii, авiяцыi далёкага дзеян-

ня i ПВА. Удзельнiчалi у аперацыi партызанскiя злучэннi.Савецкiя войскi пера-

узышлi ворага Задума Вярхоунага Глаунакамандавання была наступнай - франты адначасова пе-раходзяць у наступленне на Вiцебскiм, Багушэускiм, Аршанскiм i Бабруйскiм на-

прамках,разбураюць фронт абароны ворага, акружаюць i знiшчаюць яго групоукi у

раёне Вiцебска i Бабруйска i выходзяць на Мiнск з мэтай знiшчэння i акружэння

асноуных сiл групы армiй "Цэнтр" на усходзе Мiнска.

Вясной праводзiуся рад мерапрыемствау па падрыхтоуцы да наступлення

Наступленне пачалося 23 чэрвеня 1944г. Спачатку быу нанесены бомбавы удар

авiяцыяй, потым праведзена артылерыйская падрыхтоука..Ужо на 3-цi дзень была акружа-

на Вiцебская групiроука працiунiка i вызвалены Вiцебск.Да канца чэрвеня 1944г.

былi вызвалены Орша, Магiлёу, Бабруйск. Развярнулiся баi за Мiнск. Гiтлерауцы

добра умацавалi горад (былi перакiнуты дадатковыя войскi, збудавана драуляная

сцяна, за якой размяшчалiся танкi i гарматы). Аднак i гэта не астанавiла са-

вецкiх воiнау..У ба-ях за Мiнск вызначылiся многiя савецкiя воiны. Першым уварвауся у горад танк Д.Г.Фролiкава. У баях на вулiцах Мiнска вызначыуся камандзiр танкавага узвода

М.Колычау. Iм, а таксама А.С.Бурдзейнаму,было прысвоена званне "Ганаровы гра-

мадзянiн г.Мiнска". Мiнск быу вызвалены 3 лiпеня.

У раёне Мiнска была акружана 100 тыс. групоука ворага. 7 дзен спрабавалi

вырвацца фашысты з "Мiнскага катла". 70 тыс. гiтлерауцау было забiта, 35 тыс.

узята у палон. У ходзе далейшага наступлення савецкiя войскi 28 лiпеня вызва-

лiлi г.Брэст. Фашысты былi выгнаны з беларускай зямлi. Вялiкая Айчынная вайна i фашысцкая акупацыя прынелсi беларускаму народу вялiзарныя бедствы: загiнула больш за 2 млн. 200 тыс. чалавек, толькi прамыя страты склалi 75 млрд. р., былi разбураны гарады, вескi, прамысловыя прадпрыемствы. Аднаўленне эканомiкi пачыналася адразу пасля вызвалення – у канцы 1943—1944 году.

52. Вялiкая Айчынная вайна прывяла да велiзарных матэрыяльных i людскiх страт

(75 млрд. рублёу, загiнуу кожны 4 беларус). З 1943г. пачалося аднауленне прамысловасцi i ужо да 1950г. яна перавысiла даваенны узровень. Быу асвоены выпуск аутамабiляу, трактарау, лiцейнага абсалявання, лакамабiляу i iнш. Былiпабудаваны рад прадпрыемствау лёгкай прамысловасцi, праведзена рэканструкцыя

iльнозаводау, абутковых прадпрыемствау.

Пачатак 50-х гадоу характэрызуецца разгортваннем навукова-тэхнiчнай рэвалюцыi. Да сярэдзiны 50-х гадоу Беларусь дасягнула новых поспехау. Пабудавана

150 прадпрыемствау: Аршанскi завод швейных машын,Вiцебская шоука-ткацкая фабрыка,малочна-кансервавыя заводы i iнш. Заводы папауняюцца новым тэхналагiчнымабсталяваннем;укараняюцца паточныя метады вытворчасцi.У вынiку павышэння тэхнiчнага узроуню , павысiлася прадукцыйнасць працы.

З сярэдзiны 50-х гадоу пашыраецца капiтальнае будаунiцтва, вытворчасць набывае характар навукова-iндустрыяльнага тыпу. Навука становiцца удзельнiкам

механiзаванай i аутаматызаванай вытворчасцi.

За 1956-65г.г. было пабудавана 450 фабрык i заводау (Беларускi аутазавод

у Жодзiне, 2 Салiгорскiя калiйныя камбiнаты, Полацкi нафтаперапрацоучы завод

i iнш.).

Але у 40-60-ыя гады у прамысловасцi дзейнiчалi сiлы тармажэння, якiя былi звязаны з камандна-адмiнiстрацыйнай сiстэмай. Спроба аслаблення яе заменай у 1957г. галiновага кiраунiцтва эканомiкай тэрытарыяльна-галiновым (замест мiнiстэрствау уведзены сауноргасы) iстотных змен не прынесла.

Вайна нанесла вялiкi урон i сельскай гаспадарцы. Таму на працягу 1945-50 гадоу iдзе аднауленне. Але ужо у гэты час сяляне пазбауляюцца права выбару форм гаспадарання на зямлi, адхiляюцца ад сродкау вытворчасцi, пераутвараюцца

у механiчную рабочую сiлу.Калгаснiкi аказалiся у залежнасцi ад кiраунiкоу калгасау, не маглi выехаць з вёскi. Гэта прывяло да крызiсу сельскай гаспадаркi.

У пачатку 50-х гадоу пачалi шукаць выхад з крызiсу, якi бачыуся у павышэннi цэн на сельскагаспадарчую прадукцыю, пераразмеркаваннi бюджэту на карысць

сяла i iнш.

2)Вялікая Айчынная вайна і фашысцкая акупацыя прынеслі беларускаму народу велізарныя бедствы. Аднаўленне эканомікі пачыналася адразу пасля вызвалення.Галоўнымі напрамкамі прамысловага развіцця пасляваеннай Беларусі з’явіўся паскораны рост машынабудавання, металаапрацоўкі, электраэнергетыкі, паліўнай прамысловасці, будаўнічых матэрыялаў.Пасляваеннае машынабудаванне характарызуецца не толькі адраджэннем старых, але і стварэннем шэрагу новых яе галін.Машынабудаванне і металаапрацоўка пераўтварыліся ў вядучую галіну эканомікі рэспублікі.У ходзе пасляваеннага аднаўлення і развіцця прамысловасці рэспубліка павінна была рашыць вялікую задачу падрыхтоўкі кадраў для вытворчасці. Аднаўленне і развіццё галін цяжкай прамысловасці падрыхтавала базу для развіцця вытворчасці прадметаў спажывання.Далейшае развіццё атрымала лёгкая прамысловасць.Вялікая праца вялася ва ўсіх абласцях рэспублікі па аднаўленню харчовых, мясамалочных і іншых прадпрыемстваў, якія выраблялі прадукты харчавання.Высокімі тэмпамі ішло аднаўленне і развіццё прамысловасці ў заходніх раёнах Беларусі.Складаным было становішча ў сельскай гаспадарцы.Былі прыняты меры па матэрыяльна-тэхнічнаму ўмацаванню сельскай гаспадаркі.У калгасах і саўгасах аднаўляліся пасяўныя плошчы, павялічваліся ўраджайнасць, пагалоўе жывёлы, паляпшалася арганізацыя працы.Хуткае аднаўленне і развіццё прамысловасці, некаторыя поспехі ў развіцці сельскай гаспадаркі далі магчымасць некалькі палепшыць становішча насельніцтва, хаця жыццё большасці людзей было вельмі цяжкімю.У цэлым жа складалася эканоміка, дазволіўшая БССР заняць у далейшым значнае месца ў сістэме агульнасаюзнага падзелу працы, стварыліся ўмовы для ўсебаковага развіцця рэспублікі.

58. Нягледзячы на высокія паказчыкі росту прамысловай вытворчасці, з першай паловы 70-х гадоў паралельна існавалі і ўзмацняліся негатыўныя з’явы – адставанне тэмпаў паскарэння навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўкаранення ў вытворчасць дасягненняў навукі і тэхнікі.Павелічэнне дзяржаўных асігнаванняў на патрэбы сельскай гаспадаркі, а таксама выкарыстанне ўласных сродкаў дазволілі калгасам і саўгасам ажыццявіць шырокую праграму будаўніцтва вытворчых памяшканняў.Эканоміка Беларусі была часткай агульнагаспадарчага комплексу СССР.Вынікам развіцця эканомікі БССР да сярэдзіны 80-х гадоў з’явілася стварэнне буйнога тэрытарыяльна-галіновага прамысловага комплексу.Мы бачым, што ўвесь пасляваенны перыяд, у тым ліку і ў 70-я – першай палове 80-х гг., у рэспубліцы вялося інтэнсіўнае капітальнае будаўніцтва, нарошчваліся вытворчыя магутнасці.Аднак нельга не лічыцца з тым фактам, што ў эканамічным развіцці краіны і нашай рэспублікі ў першай палове 80-х гг. сталі відавочнымі негатыўныя з’явы. Гэта перш-наперш зніжэнне тэмпаў эканамічнага росту. Не ўдалося забяспечыць у поўнай меры выхад народнай гаспадаркі БССР, як і СССР у цэлым, на якасна новы навукова-тэхнічны і арганізацыйна-эканамічны ўзровень. Рэспубліка не дабілася рашучага зруху ў інтэнсіфікацыі вытворчасці. Не адбылося значнага паляпшэння якасці вырабленай прадукцыі. Значна ўскладнілася экалагічная сітуацыя ў выніку бурнага індустрыяльнага развіцця і недаацэнкі прыродаахоўных мер, недахопаў у ахове здароўя і г.д. Усё гэта выклікала сур’ёзную заклапочанасць у грамадстве. Мацней і мацней раздаваліся галасы аб неабходнасці перамен.З другой паловы 70-х гадоў канцэпцыя пабудовы камунізму атрымала працяг у канцэпцыі развітога сацыялістычнага грамадства.З сярэдзіны 50-х гадоў неаднаразова рабіліся спробы павялічыць ролю Саветаў у кіраванні дзяржавай і грамадствам.Аднак рэальная ўлада знаходзілася ў руках партыйных камітэтаў. І наогул ўсё грамадска-палітычнае жыццё было строга рэгламентавана і цэнтралізавана.Кіруючай сілай беларускага грамадства з’яўлялася Кампартыя Беларусі. Яе колькасць павялічылася з 48,2 тыс. камуністаў у 1946 г. да 688 тыс. у 1985 г.Важную ролю ў палітычнай структуры і жыцці грамадства ігралі грамадскія арганізацыі – гэта перш-наперш прафсаюзы.Усплеск грамадскай актыўнасці быў звязаны з абмеркаваннем і прыняццем Канстытуцыі СССР 1977 г. і Канстытуцыі БССР 1978 г. Іх вартасцю была арыентаванасць на абарону сацыяльных гарантый людзей.

10. Сельское хозяйство и положение государств в ВКЛ в 14-15 веках, крепостничество.

Все земли в ВКЛ в 14-15 веках принадлежали феодалам – землевладельцам. Крестьяне были землепользователями. Крестьяне потеряли право собственности на землю(по закону) и становились крепостными(зависимыми от феодалов), крестьяне пользовались наделами земли. За пользование наделом крестьяне должны были выполнять повинности(принудительные обязанности в поьзу феодала). По видам повинностей крестьяне делились на:

а)тяглых;

б) дворовых.

Основные повинности тяглых крестьян – оброк продуктами, денежный(чиши). Дворовые крестьяне отбывали панщину – все работы на земле и в хозяйстве(пана). По степени зависимости крестьяне делились на похожих и непохожих. Похожие крестьяне могли переходить от одного пана к другому, а непохожие не могли переходить к другому феодалу т.е. были крепостными (зависимыми). Феодальное общество делилось на сословия -- группы людей имеющие права и обязанности в обществе. В ВКЛ были сословия:

1.) Шляхта.

2.) Мещане.

3.) Духовенство.

4.) Крестьяне. Важную роль играли города. В Белорусских городах жили купцы, ремесленники, шляхта с прислугой. Коренные вольные горожане назывались мещанами. Возникали небольшие поселения городского типа – местечки. Города находились на земле феожалов и вели борьбу за самоуправление – Магдебурское право. Первым в ВКЛ Магдебурское право получил Вильно. Горожане выбирали свои органы власти – Магистрат, Суд. Для магистрата возводилось особое здание – Ратуша. В Белорусских городах существовало много разных ремесел: кузнечное, ювелирное, гончарное, пивоваренное, выделка шкур и др. Внутренняя торговля велась между городами, между городом и деревней. В городах существовали рынки. Внешняя торговля велась с Польшей, Чехией, Германией, Московским княжеством.

Вывозили: лес, сало, шкуры, смолу, дёготь. С конца 14 века стали вывозить зерно, лен.

Ввозили: предметы роскоши, вино. При Витовте в ВКЛ стали чеканить металлические монеты – динарии.

Таким образом города ВКЛ в 14-15 веках превращались в ремесленно-торговые центры

33. Развитие капитализма в промышленности и сельском хозяйстве Беларуси после отмены крепостного права. Столыпинская аграрная реформа.

Рост буржуазного землевладения в Беларуси. После отмены крепостного права в белорусских губерниях начался процесс распада дворянской земельной собственности и её превращения в буржуазную. Значительная часть помещиков, которые вели хозяйство старыми методами, не выдерживали конкуренции. Их имения обрастали долгами, закладывались в банках и продавались. Покупателями земли являлись купцы, богатые крестьяне, мещане. Подавляющее большинство крестьян вело хозяйство на наделах, намеренных по реформе 1861 года. Малоземелье и безземелье было настоящим бедствием для большинства крестьян. Средний размер крестьянских наделов был от 8 до 12 десятин на двор, что не обеспечивало прожиточного минимума средней семьи из 6-7 человек.

Переход к предпринимательскому хозяйству. Часть помещиков и богатых крестьян к капиталистической системе хозяйствования (в Виленской, Гродненской, Минской губерниях преимущественно). Они нанимали в свои имения постоянных или временных работников. Их хозяйство постепенно приобретало рыночный характер. Здесь вводились многопольные севообороты, разводили породистый скот, использовали усовершенствованную технику.

Специализация сельского хозяйства. В 1860-18970 годах сельское хозяйство Беларуси специализировалось на производстве зерна: овса, жита, ячменя. Но в 1880-е года спрос на зерно на европейских рынках упал и белорусское зерно не могло конкурировать с зерном из Америки. Сельское хозяйство Беларуси переориентировалось на молочно-мясное животноводство. Также с/х Беларуси ориентировалось на винокурении. Основным сырьем для приготовления спирта было сначала зерно, потом – картофель. Витебская и Виленская губернии специализировались на выращивании льна, на Могилевщине – конопля. В Гродненской губернии – овцеводство.

Развитие промышленности. Освобождение от крепостного права помещичьих крестьян создало рынок свободной рабочей силы. За счет безземельных и малоземельных крестьян , которые покидали деревни, пополнялся рабочий класс. Свободные рабочие руки, наличие капитала и рынка создавали условия для перехода к капитализму. Капитализм – общественный строй, основанный на частной собственности, товарно-денежных отношениях, использовании наемной рабочей силы. Особенностью развития промышленности Беларуси в другой половине 19 века была многогранность: существование ремесленных мастерских , мануфактур, фабрик и заводов.

Особенности промышленности:

1. В Беларуси преобладали мелкие и средние фабрики и заводы с количеством рабочих до 50 человек .

1990 год:

Фабричное производство – 47%

Мелкое – 38%

Мануфактурное – 15% Крупных предприятий с количеством рабочих от 500 человек в 1990 году было всего 9. Самое крупное – табачная фабрика Шерешевского в Гродно, основанная в 1862 году.

2. Другой особенностью развития промышленности Беларуси была привязанность к сельской местности. В 1900 году 2/3 фабрик и заводов находилось в местечках и имениях (вблизи источников сырья и дешевой рабочей силы), но наиболее крупные фабрики и заводы находились в городах.

Специализация промышленности. Промышленность Беларуси специализировалась на переработке продукции местного С/Х, лесного и минерального сырья. Наиболее развитыми были мукомольная, льняная, винокуренная отрасли, шерстяная, спичечная, бумажная отрасли. Крупнейшие спичечные фабрики находились в Пинске, Мозыре, Борисове, Бобруйске. Крупнейшая бумажная фабрика – Добрушская (Витебская губерния). Наиболее крупный стеклозавод – «Неман» в Лидском повете (1875 год). Наиболее крупная Льнопрядильная фабрика – «Двина» в Витебске (с 1900 года).

Промышленный переворот. Промышленный переворот – переход от мануфактурного к фабрично-заводскому производству, от ручного к машинному производству. Две стороны промышленного переворота:

А. Техническая

Б. Общественная.

Промышленный переворот в Беларуси начался в 1880-1890 года и завершился в начале 20-го века.

Рост городов. В 19 веке в Беларуси было 42 города, а доля горожан составляла 10%. Города были преимущественно небольшими. Только Минск и Витебск имели от 50 до 100 тысяч, а 7 городов только от 20 до 50 тысяч жителей. В Минске в 1913 году проживало 116 тысяч , а в Витебске 103 тысячи. В крупных городах были водопровод, канализация, электрическое освещение, телефон. В 1898 году в Витебске был пущен первый электрический трамвай. В начале 20 века появился городской автомобиль. Характерными для Белорусских губерний были местечки – населенные пункты, которые занимали промежуточное место между городами и деревнями. В местечках – 60-80% евреев. По переписи 1897 года среди городского населения преобладали евреи. Белорусов в городах – 15%.

Железные дороги. Первая железная дорога – участок Петербургско-Варшавской магистрали – прошла через Беларусь в 1862 году. В 1860-е года была построена Рига-Орловская. В 1870-е года – Московско-Брестская и Литово-Российская железные дороги, Петербургско-Орловская.

Торговля.

Вывозили: лес, продукцию С/Х (мясо, молоко).

Ввозили: металл, машины, уголь, нефть, соль, зерно.

55 Успешно развивалось образование. После войны большинство учебных заведений было разрушено, поэтому ремонтом и строительством занимались не только строители, но и учителя, родители учеников, ученики. К 1951 году школьная сеть превысила довоенную. В течение 1949-1952 годов вводилось обязательное семилетнее обучение . Открывались школы сельской и рабочей молодёжи(вечерние). Произошел переход к обучению с 7-ми лет. Были введены экзамены в 4-м и 7-м классах, и в 10-м на аттестат зрелости. В 1958 году было введено обязательное 8-ми летнее образование. Были созданы средние школы с производственным обучением, работали школы сельской и рабочей молодёжи. С 1959 года они были преобразованы в ПТУ. 98% учеников 8-х классов продолжали обучение в школе или ПТУ. В 1970-х годах был совершен переход к всеобщему среднему образованию. Проходило Восстановление ВУЗов и СУЗов. В 1944 году начал работать Белорусский политехнический институт, переехал из Ярославля в Минск медицинский институт. Возобновили работу БГУ, НарХоз. В 1945 году открылся театральный, а в 1948 году и Педагогический институт иностранных языков. В первой половине 1950-х годов были открыты новые ВУЗы: сельскохозяйственный (Гродно), Железнодорожного транспорта (Гомель), Механизации и Электрификации (Минск) и т.д. В 1955 году выпуск ВУЗов превысил довоенный(1940 год) почти в 2.5 раза. В 1950-51 годах в БССР действовало 29 ВУЗов. Количество СУЗов и ВУЗов увеличивалось (в 1965 году было 27 ВУЗов, а к 1990-м годам их стало 33). Большое внимание в 1960-1980-е года уделялось развитию спорта.

Развитие науки в БССР проходило под влиянием НТР. В 1922 году был создан ИнБелКульт(с 1929 года АН БССР), а в 1944 году возобновила работу флагман белорусской науки – АН БССР. В 1951 году сотрудников АН было больше, чем до войны. За разработки в областях: математики, физики, биологии, медицины, электронно-вычислительной техники белорусские ученые стали лауреатами ленинской и государственных премий ССР и БССР(12 герои социалистического труда). Мацепуро – лауреат лауреат ленинской премии за внедрение в СХ механизированных технологий освоения заболоченных земель и уборки картофеля, Бирич – Герой Социалистического труда -- хирург-офтальмолог. В химии были важными достижения в области полимеров (пластмасс). В биологии имели особое значение достижения в области генетики и генной инженерии (выведение новых видов СХ культур и животных). Значительный вклад внес президент АН В.Ф. Купревич. Достижения начали внедряться в производство. Петр Климук и Владимир Коваленок стали летчиками-космонавтами СССР (каждый совершил по 3 полёта). Продолжали действовать Административно-командные методы управления. Началось снижение на науку и разработки. Страна постепенно стала терять позиции в области космических разработок, робототехники, компьютеров.

Развитие литературы и искусства. В литературе и искусстве того времени действовали принципы партийности и метод социалистического реализма – метод, при котором требовалось раскрывать реалии строительства социализма. Тех, кто не подчинялся приказу, осуждали: Владимир Дубовка, Сергей Граховский и др. В связи с политикой «оттепели» были реабилитированы некоторые из деятелей культуры: Тишка Гартный, Михаил Горецкий, В.Голубок. Основной темой литературы был героизм советских людей на войне: Кузьма Чёрный «Млечный Путь», Михась Лыньков «Незабываемые дни», Иван Шемякин «Глубокое течение», Иван Мележ «Минское направление». Успешно развивалась поэзия: А.Кулешов, П.Бровка, М.Танк, П.Панченко, П.Глебка. Был сильно известен Василь Быков. (Герой Социалистического труда) – «Жураулины крык», «Альпийская балада», «Трэцяя ракета». В 1960-е года ведущим жанром стал роман. Иван Мележ «полесская хроника», Янка Брыль «птушки и гнезда», В.Короткевич «Колосья под серпом твоим», «Чорны замак альшански». Революционной тематике был посвящен роман Ивана Шемякина(герой социалистического труда) «Браняпоезд «Таварыш Ленин»». С литературой тесно было связано театральное и музыкальное искусство.

В1944/45 годах в БССР работало 12 театров. 1945 год – в Купаловском театре поставлена пьеса Кучара «Заложники» . Ставились пьесы «Константин Заслонов» Мовзона, «Брестская Крепость» Губаревича. Получила известность комедия А макаёнка «Лявониха на орбите».Государственной премии был удостоен Кондрат Крапива за комедию «Брама неумиручасци». В музыке были популярны оперы Ю.Семеняка «Зорка венера», балеты Глебова «Альпийская баллада», а также пользовались популярностью вокально-инструментальные ансамбли – «Песняры» (Мулявин), «Сябры». Белорусский театр прославили: Глеб Глебов, Лидия Ржецкая, Борис Платонов, Стефания Станюта. 1944 год – открылся Государственный театр оперы и балета БССР(Евгений Тикоцкой «Алеся»). В 1952 году создан Государственный академический народный хор БССР (Жинович). Широкой популярностью пользовались кинофильмы компании БелорусФильм. Большинство кинофильмов ставилось по произведениям белорусских авторов. Было известным творчество Виктора Турова. Самые известные киноленты – «девочка ищет отца», «Часы остановились в полночь». В изобразительном искусстве преобладала патриотическая тематика: Зайцев «Оборона брестской крепости», Волков «Минск. 3 июля 1944г.», Ахремчик «Защитники брестской крепости». Был создан ряд картин на тему войны – Михаил Савицкий «Витебские ворота», «Партизанская мадонна». Среди произведений монументального искусства выделяются мемориальные комплексы «Хатынь», «Курган славы», «Брестская крепость герой», памятник в честь матери-патриотки Н. Куприяновой в городе Жодино.

46.

1.По рижскому мирному договору от 18.03.1921г. западная Беларусь вошла в состав Польши, где был введен польский территориальный раздел: воеводства, поветы, гмины, громады. Западная Беларусь была разделена на 4 воеводства: Виленское, Новогрудское, Белостокское, Полесское. Поляки их называли восточными воеводствами (крэсы восходние), белорусы (неофициально) – западная Беларусь.

По ст.7 Рижского договора и конституции 1921г. национальные меньшинства должны были быть обеспечены правом свободного развития культуры, языка, образования и религии. Но польские власти ограничивали национально-культурное развитие белорусов и проводили политику полонизации. В 1939г. были ликвидированы все белорусские школы, польские школы не охватывали всех детей (как результат много неграмотных), запрет использования белорусского языка в государственных учреждениях, белорусы не допускались на государственную службу, распространялась нетерпимость к православным. Буржуазные свободы постоянно нарушались, полиция и дефензива (органы государственной безопасности) имели огромные полномочия. С целью обеспечения военной и политической опоры власти раздают участки земли польским колонистам – осадникам.

Система органов власти. Высшие органы власти и управления: президент – руководил исполнительными органами власти, представлял страну, издавал законодательные акты, главнокомандующий, назначал и увольнял министров, судей, вопросы о помиловании, его акты должны были подтверждаться председателем правительства и соответствующим министром (нести ответственность). Избирался национальным собранием на 7 лет. Сенат: верхняя палата, сойм – нижняя. С 1921г. по 1926г. парламент играл главную роль в системе власти. После майского переворота 1926г. власть в свих руках сконцентрировал Пилсудский, который выдвинул лозунг оздоровления (санации) страны, он добился от парламента возможности самостоятельно распускать парламент и издавать законодательные акты. Роль парламента сведена к утверждению бюджета.

По конституции 1935г. и законов о выборах депутатов в сойм, активное избирательное право начинается с 24 лет, пассивное с 30 лет. Уменьшенный состав сойма, 32 сенатора начал назначать президент, 64 избирались гражданами, которым исполнилось 30 лет, которые имели образование, высшие или среднее специальное звание, занимали должность в государственном аппарате или имели заслуги перед государством.

На уровне воеводства функцию органов государственной администрации исполнял воевода и воеводское управление, на уровне повета – староста (с1933г. вместе с поветовыми управами). Воевода назначался президентом по предложению министра внутренних дел, был представителем правительства в воеводстве и осуществлял контроль над всеми учреждениями, даже теми, которые ему непосредственно не подчинялись. До 1933г. в поветах функционировали органы местного управления, поветовые сеймики, затем поветовые рады. Гминную администрацию возглавлял войт, который должен был избираться, но в Беларуси назначался. Громаду возглавлял солтыс.

Органы власти были выстроены таким образом, что полный контроль над воеводством давался воеводе, который подчинялся Совмину и отвечал перед ним.

2. 23.08.1939г. СССР и Германия заключили договор о ненападении (пакт Молотова-Рибентропа) с секретным протоколом: территория Польши делилась на сферу влияния СССР и Германии.

1 сентября 1939г. Германия начинает войну против Польши, СССР отказывается от Рижского договора и вводит свои войска для защиты белорусского населения. С 17 по 25 сентября 1939г. западная Беларусь взята под контроль советских войск. 28 сентября – договор о дружбе и мире между СССР и Германией.

3.В Беларуси назначены выборы в народное собрание, которое прошло с 28 по 30 октября 1939г. в Белостоке, которое приняло решение о передаче государственной власти в западной Беларуси советам депутатов трудящихся и попросил верховный совет СССР принять западную Беларусь в состав СССР и объединить с БССР.

Конфисковываются земли в государственную собственность, национализируются предприятия. 12.11.1939г. верховный совет БССР принял закон о включении западной Беларуси в БССР.

Население 10 млн., территория – 225,7 тыс. кв. км, но 10.10.1939г. Вильно передано в состав Литвы. В Беларуси начинаются репрессии против осадников и польских офицеров.

ТАКИМ ОБРАЗОМ произошло воссоединение белорусского народа в одно государство.

18. В сознании современников конец первой половины XVII века отложилось как время народной катастрофы. Свидетелем этому был польский писатель Ружевский. Он писал: «Ни в каких землях не было такого кровопролития, не царила такая тирания, которую познала теперь захлебнувшаяся слезами Польша.

Страшные, непоправимые бедствия принесла неслыханная война помещиков и холопов.

Помнит об этом политая кровью Быховская крепость, Подолье, Украина и Литва».

Разрушенные города и посёлки, сожженные деревни, а главное, десятки тысяч загубленных жизней – такой ужасный результат трёх лет гражданских боёв. Тысячи жертв для войны – дело привычное. Но кровь стынет от поступков казаков и оказачившихся белорусских крестьян.

Например, крепостные Давыд-Городецкой земли напали «способом казацким» на поместье князя Четвертицкого. Полностью разграбили помещичий двор и убили администратора - шляхтича К. Делячинского. В деревне Струги крестьяне разгромили двор шляхтича Я. Макрицкого, а самого утопили в речке.

Казацко-крестьянская война 1648-1651 гг. стала началом разрушительного века в истории Белоруссии. На долю белорусов выпало немало лет ужасного, нечеловеческого испытания. Испытание истреблениями, издевательствами, пытками.

Война России и Речи Посполитой 1654-1667 гг.

Эта война была самой страшной для нашей Родины. Из-за количества пролитой крови её называют «потопом». В ХХ веке, во времена «холодной войны» и ядерного противостояния, советские и американские политики считали, что для необратимого уничтожения нации достаточно истребить 25% её численности. Во время «потопа» XVII века погибло 50% белорусов, а в районах пограничных с Россией - восемь из десяти. Кроме нас, известен лишь один случай в истории, когда после таких потерь нация выжила - в балканской Черногории во время Второй Мировой войны погибло 47% жителей.

27. После присоединения белорусских земель к России национально-культурное развитие Беларуси проходило в новых условиях, связанных с формированием капиталистических производственных отношений. В ней происходили серьезные качественные изменения. Была нарушена религиозная монополия в культуре. Она все больше принимала светский характер.

Безусловно, культура Беларуси отражала социальную структуру общества. Составными частями ее были магнатская культура, поместно-дворянская культура средней и мелкой шляхты, культура мещан и населения городов и местечек, крестьянская культура. Конфессионная неоднородность населения приводила к культурной дифференциации по религиозному признаку и часто носила характер острого противостояния. По уровню развития, этнической направленности культура Беларуси в разных регионах имела отличительные черты.

В соответствии с реформой просвещения 1803 - 1804 гг. школьная система строилась по принципу единства и преемственности. В каждом губернском городе создавалась гимназия, в уездном городе - уездное училище, в деревнях - церковно -приходские школы. Все учебные заведения белорусских губерний вошли в состав Виленского учебного округа и стали подчиняться Виленскому университету, который осуществлял контроль за работой школ, его преподаватели готовили программы обучения, писали учебники. Кроме государственных, работали гимназии при католических и базылянских монастырях, которые давали среднее образование. Образование евреев, которые составляли почти половину городского населения Беларуси, осуществлялось в талмуд-торах, ходороимах и других учебных заведениях, которые содержались на деньги еврейских общин. В них дети изучали священные книги иудаизма под руководством раввинов.

Беларусь стала объектом исследований российских ученых. Уже в 1773 г. Академия наук послала сюда две экспедиции во главе с И. Исленьевым (астрономическая) и И. Лепехиным (физическая). Интерес к изучению Беларуси проявили польские ученые Т. Чацкий, Ю. Немцевич, И. Лелевель и др. Значительного развития достигла астрономия, математика, медицина - в Виленском университете, агробиология - в Гори-Горецком земледельческом институте. Выделились белорусская археология, этнография, фольклористика, где плодотворно работали З.Я. Доленга-Ходаковский, Т. Нарбут, братья Е.П. и К.П. Тышкевичи, А. Киркор, П.М. Шпилевский. Труды

белорусистики, публикации фольклористов, этнографов способствовали пробуждению национального сознания белорусов.

45. У выніку савецка-польскай вайны 1919–1920 гг., паводле Рыжскага мірнага дагавора ад 18 сакавіка 1921 г., вялікая частка тэрыторыі Беларусі з насельніцтвам перайшло ва ўладанне польскай дзяржавы.Заходняя Беларусь і яе насельніцтва апынуліся ў вельмі цяжкім становішчы.На заводах і фабрыках працоўны дзень працягваўся 10–11 гадзін. У сярэднім на аднаго працуючага прыходзілася два беспрацоўныя. Людзі згаджаліся на любую работу і любую аплату.Вельмі цяжка жылося ў вёсцы.Аграрныя пераўтварэнні вялі да ўзрастання дыферэнцыяцыі сялян, колькасць бедных жыхароў вёскі пачала няўхільна павялічвацца.Сяляне павінны былі пастаянна выконваць павіннасці.У пошуках заробкаў, даведзеныя голадам і ўціскам да адчаю, сяляне шукалі выйсця ў эміграцыі.Вядучую ролю ў паланізацыі беларускага насельніцтва адыгрывала каталіцкая царква.У Заходняй Беларусі панаваў жорсткі палітычны рэжым і паліцэйскі тэрор.Такім чынам, сацыяльнае, нацыянальнае і палітычнае становішча працоўных мас на тэрыторыі Заходняй Беларусі штурхала іх на актыўныя антыўрадавыя дзеянні.У пачатку і сярэдзіне 20-х гадоў сацыяльная і нацыянальная барацьба характарызавалася не толькі эканамічнымі забастоўкамі і антыўрадавымі дэманстрацыямі, але і праявамі ўзброеных выступленняў у форме партызанскага руху.Ва ўзмацненні сацыяльнага і нацыянальна-вызваленчага руху значную ролю адыгралі партыі і арганізацыі камуністычнага і нацыянальна-дэмакратычнага напрамку.Выдаваліся газеты, якія па

6. Развитие культуры на белорусских землях в 10 – 13 вв.

В 10 в. (992 г.) при князе Изяславе возникла Полоцкая епархия (церковный округ, которые руководил списком), стало распространяться христианство ( из Византии). Распространение христианства способствовало развитию письменности и образование. При церквах и монастырях открывались школы, переписывались книги. На белорусских землях развернулось каменное строительство. Соборы церкви и монастыри были самыми красивыми. В 11 в. в Полоцке строились Софийский собор. Слово «София» означает мудрость. Храм святой Софии имел несколько куполов, стены внутри храма хорошо украшали фрески—рисунок водяными красками по сырой штукатурке.На берегу р. Палата в 12в. была построена Спасская церковь Ефросиньевского женского монастыря. Строил её полоцкий мастер Иоан.В Каменце в 13в. была построена оборонная вежа (башня).ПИСЬМЕННОСТЬВ 11в. в Полоцком княжестве распространялась кирилло—мефодьевская письменность.На берегу Западной Двины находились четыре больших валуна с высеченными крестами и надпись «Господи, помози рабу своему Борису».Около Орши был «Рогволодов камень» высотой 3м с множеством надписей. В годы сталинской борьбы с религией он был взорван.Исключительную научную ценность имеют берестяные грамоты. При пощи писала на той стороне бересты, которая прикреплялась к дереву, вырезали буквы. Берестяные грамоты свидетельствуют о том, что в городах знали письменность не только представители духовенства и знати, но и простые горожане.РУКОПИСНЫЕ КНИГИСамым ценным источником наших знаний о жизни восточных славян является летопись «Повесть временных лет», которую составил в 12в. маннах Нестор из Киево—Печерского монастыря.Среди рукописных церковных книг самая ранняя—«Туровское евангелие» 11в.Книги в то время писали на пергаменте—тонко выделанная шкура молодых животных. Рукописи складывали в тетрадь.Обложками служили две доски. С помощью пряжки обложки скрепляли.ЦЕРКОВНЫЕ ДЕЯТЕЛИ Выдающиеся церковные деятели, писатели, просветители 12в: Ефросинья Полоцкая, Кирилл Туровский, Климент Смолятич.ЕФРОСИНЬЯ ПОЛОЦКАЯ родилась около 1104г в Полоцке в княжеской семье. Девочке дали имя Предслава. Она была внучкой великого князя Всеслава Чародея.Юная княжна была очень красивой. Отец хотел выдать её замуж, но Предслава тайно сбежала из дома в женский монастырь. Там ей дали имя Ефросинья. Позднее ей разрешили жить в Соборе Святой Софии, в каменной келье. В свободное от молитв время Ефросинья переписывала церковные книги, прибыль от их продажи отдавала беднякам.Однажды ей во сне явился ангел. Он наказал ей основать свой женский монастырь на р. Палате в Полоцке.Осуществить это ей помог тполоцкий епископ Илья, а также родственники. Для молодых женщин в монастыре она открыла школу. Ефросинья решила построить каменную церковь в честь Спаса. Этой церкви она подарила крест. Сделал его выдающийся мастер Лазар Богша. Крест имел 51см в высоту, толщина—1,5см. Сделан из ценного дерева. Поверхность покрыта золотыми пластинами. На золотых пластинах помещены изображения святых-Иисуса Хреста, Божьей Матери, Иоанна и др. Для верующих крест является символом христианской веры. В начале Великой Отечественной вайны крест был вывезен из Могилевского краеведческого музея и пропал. Была сделана копия креста. Ефросинья Полоцкая основала также мужской монастырь. Основанные монастыри стали центрами просвещения в Полоцком княжестве.На склоне жизни Ефрасиня решилась на религиозный подвиг: отправиться в далекое и тяжелое путешествие в Иерусалим, чтобы поклониться Гробу Господню в Святой земле. С великими почестями все жители Полоцка проводили монахиню. В разных странах гостеприимно встречали Ефросинью, а Византийский импиратор помог ей доехать до Константенопаля и Иерусалима. Цель жизни была достигнута. Поклонившись Святой земле, Ефросинья Полоцкая умерла в Иерусалиме в 1167г.Через 20 лет мощи (останки) Ефрасиньи были доставлены в Киево-Печорский моностырь.Неизвестный автор описал жизнь Ефросини Полоцкой. В 1910г останки Ефросиньи Полоцкой перенесли в Полоцкий Спасо – Ефросиньевский монастырь, который она оснавала.Ефросинья Полоцкая – первая из женщин среди восточных славян, которую православная церковь обьявила святой. Она признана святой и в католической церкви. Верующие считают Ефросинью Полоцкую небесной заступницей земли беларуской.КИРИЛЛ ТУРОВСКИЙ родился около 1130г в г Турове. Был он сыном богатых родителей. Решил уйти в монастырь, стать монахам. Среди монахов он пользовался большим уважением. Затем решил стать (затворником) –замуроваться в монастырской веже (башне) и жить отшельником, в изоляции от людей. В келье он читал книги, писал свои поучения. Примеров затворничества до Кирилла Туровского у восточных славян небыло.Когда умер Туровский епископ, то по просьбе князя и горожан на эту должность был назначен Кирилл Туровский.Кирилл Туровский написал много «слов» (обращение к верующим), молитв –исповедей, повестей –притчей. Творчество Кирилла Туровского было хорошо известно при его жизни. Его называли «злотоуст».Таким образом белорусская земля в ХII в по уровню развития образования, письменности, книжного дела не уступала другим государствам Западной Европы.

35.Война нач. 19 июля (1 августа) 1914г., в нее было вовлечено 38 стран. Рос. правящие круги, буржуазия, помещики были заинтересованы в войне, рассчитывали получить в ходе ее и, особенно, после победы существенные материальные и полит. выгоды. С одобрением оборонительной войны выступили не только буржуазно-помещичьи партии, но и социалис. и национальные организации. Четко выраженную позицию заняли большевики, выступавшие с призывом к пролетариату всех стран превратить империалистическую войну в гражданскую. Против войны выступала газета «Наша нива», т.е. фактически БСГ. Война причудливым образом сказалась и на бел. национальном движении. Часть его активных участников, в силу разных причин, оказалась за пределами Бел-си. Вт-я буржуазно-демокр. революция в России началась 23 февраля 1917 года в Петрограде. В этот день рабочие Путиловского завода по инициативе большевиков организовали массовый митинг у Нарвских ворот. Путиловцев поддержали рабочие других предприятий города. Митинги переросли в забастовку. К вечеру этого же дня в забастовке уже участвовали около 120 тысяч рабочих с 50 предприятий города. Основным требованием бастующих было решение продовольственной проблемы. 24 февраля, забастовка приобрела еще более широкий размах. Николай II дал согласие на отречение от престола 2 марта 1917 года, хотя фактически самодержавие было свергнуто 27 фев-раля), Временный комитет вынужден был реорганизоваться и создать новое правительство. вое-образием политической обстановки на территории Бе-ларуси являлось наличие троевластия: 1) Комитет общественного порядка и безопасности, созданный в Минске 3-4 марта 1917 г. на совещании представителей городской думы, губернских и уездных земских органов и других влиятельных лиц органов местного управ-ления, 2) Совет рабочих депутатов, созданный в Мин-ске в то же время, позднее стали создаваться подобные советы в других городах, уездах, воинских частях и т.д., 3) Комитет спасения революции, образованный 26 ок-тября 1917 г., в который вошли генералы и офицеры штаба Западного фронта и другие лица.

4..Беларусь в период раннего феодализма (IX-1-я половина XIII в. Восточные славяне представляли собой ряд союзов племен, имевших общие черты. На территории Бел-си главным образом проживали кривичи, дреговичи, радимичи. Формирование племенных «княжении» у восточных славян проходило одновременно с формированием Древнерусского гос-ва — Киевской Руси. Это было связано с тем, что воинственные соседи славян — варяги и хазары — вынуждали их платить дань. Чтобы противостоять агрессивным устремлениям соседей, славяне объединялись. В середине IX в. уже существовали северный и южный союзы восточнославянских племен. Позже они объединились и создали единое гос-во — Киевскую Русь. Как явствует из древнерусских летописей, Полоцкая земля первоначально входила в состав северного союза восточнославянских племен во главе с Новгородом. Полочане (кривичи) принимали участие в призвании Рюрика в Новгород. В летописях сообщается также, что Рюрик, став новгородским князем, начал раздавать города «мужам своим». Среди них упоминается и город Полоцк. Но в 867 г. киевские князья Оскольд и Дир совершили поход на Полоцк и присоединили его к Киеву, который в это время являлся столицей южного союза восточнославянских племен. По всей вероятности, в это же время к Киеву были присоединены и земли дреговичей. Одним из первых начало обособляться Полоцкое княжество. В законодательном отношении управлялась вечем, в исполнительном – князем и его дружиной. Вече, или народное собрание, созывалось в главном городе княжества, а в его составных частях проводились свои вечевые собрания. На вечевой сход люди собирались по звуку особого вечевого колокола. Право голоса имели все свободные взрослые люди, независимые хозяева. Волеизъявление собрания чаше всего определялось не большинством проголосовавших, а общим одобрением или неодобрением. В конце X в. Туров был стольным городом отдельного княжества. В 988 г. Владимир Святославович отдал Туров своему сыну Святополку, который вступил в брак с дочерью польского короля Болеслава. Наиболее выдающимся деятелем Туровского княжества первой половины XII в. был князь Вячеслав, сын Владимира Мономаха. 2. Продолжение вопроса. Классовая структура общества в этот период еще четко не сложилась. Шло формирование двух основных классов класса феодалов и класса феодально-зависимых людей. В силу многоукладности экономики существовали такие социальные группы как холопы, челядь и свободные люди. Последние не находились в зависимости от отдельных феодалов, а выполняли повинности и платили феодальную ренту в пользу гос-ва. Социальная структура общества была довольно пестрой князья, бояре, духовенство, купцы, ремесленники, сильные мужи, служанины, крестьяне, простые люди, холопы и др. Но даже в начальный период развития феодальных отношений феодально-зависимое население уже уплачивало подати или дань и выполняло различного рода повинности (подводную, мостовую, дорожную, сторожевую и др.) в пользу феодала или государства. О начале этого периода термина «государство» не существовало, а использовался ряд других терминов «земля», «город», «княжество». Каждая «земля» имела свой полит. центр - стольный город. Преобладали мелкие государства-княжества, которые по мере развития феодальных отношений объединялись под протекторатом более сильных княжеств или сливались с ними как на основе добровольных соглашений, так и по принуждению. Высшими органами были князь, совет (рада), вече (сейм). Функции дворцово-вотчинных органов выполняли тиуны, ключники, тысяцкие, войские, а местные органы были представлены наместниками, волостелями и старцами. По форме правления княжества были монархией. Князь был главой государства и дворцовой администрации. Имея право решать все вопросы, важнейшие из них (сбор дани, ополчения, организация военного похода и т.п.) он решал только после обсуждения в совете или на вече, т.е. власть монарха была ограниченной. К тому же князь должен был учитывать и мнение представителей православной церкви епископа, игумена.

Первые государства БеларусиТуровское княжество

Туровское княжество образовалось на территории южной Беларуси в бассейне Припяти и ее притоков. Столица княжества - город Туров упоминается в летописи под 980 г. До конца X в. Туровское княжество развивалось как самостоятельное. Здесь руководила династия князей. С конца X в. в Турове княжит сын Великого князя Киевского Святополк, который вел борьбу за самостоятельность княжества. С 1054 г. по 1119 г. Туровским княжеством владели князь Изяслав (сын Ярослава Мудрого) и его сыновья. С 1113 г. княжество перешло к наследникам В. Мономаха. В 50-е годы XII ст. Туровским княжеством овладел Юрий Ярославович, который вернул княжество династии князя Изяслава. Особенностью общественно-политического строя Туровского княжества было наличие в городе и князя, и посадника, что было еще характерно только для Новгорода Великого.

8. В своей внутренней политике В. опирался на литов. боярство. С его помощью в 90-х гг. XIV в. князь ликвидировал на территории ВКЛ бо́льшую часть полунезависимых и удельных княжеств, где правили представители рода Гедимина, не желавшие признавать его власть. Место удельных князей на рус. землях ВКЛ заняли наместники, назначавшиеся В. из числа советников его рады - преимущественно из литов. бояр. Т. о., он значительно укрепил единство гос-ва и усилил свою власть. Теперь доходы от сбора налогов и от княжеского хозяйства стали поступать в великокняжескую казну. В правление В. литов. боярство стало превращаться в серьезную политическую силу. Соглашения Ягайло и В. 1401 и 1413 гг. были скреплены коллективными присягами литов. панов. Польск. шляхта обязалась после смерти Ягайло не избирать нового короля без участия литов. знати. Король должен был также считаться с мнением литов. бояр при назначении нового вел. князя после смерти В. Земельные пожалования В. положили начало формированию крупного землевладения литов. боярства. В круг близких и доверенных советников вел. князя стали входить и католич. епископы, прежде всего епископ Вильно - столицы гос-ва. Заинтересованное в захвате добычи, получении постов и пожалований на новых землях литов. боярство поддержало активную политику В. по отношению к его вост. сосеВ 1-й период своего правления В., опираясь на поддержку Ягайло, стремился укрепить позиции ВКЛ по отношению к Сев.-Вост. Руси, Вел. Новгороду и Пскову. Позднее, перейдя к политике экспансии на восток, В. настойчиво искал соглашений с орденом, проявляя готовность идти на серьезные уступки, чтобы заручиться его помощью в походах на рус. земли. В 1395 г. В. вероломно захватил Смоленск, где правили родные братья его жены, и посадил здесь своих наместников. В 1398 г. он заключил на о-ве Салин союз с орденом, направленный против Вел. Новгорода и Пскова (Ордену должен был отойти Псков, Литве - Вел. Новгород). В 1399 г. В. предпринял попытку реставрации на ханском троне в Орде нашедшего у него приют хана Тохтамыша. В обмен на помощь хан обязался освободить рус. земли ВКЛ от уплаты ордынского «выхода». Собранное В. большое войско, в состав к-рого вошли отряды крестоносцев и поляков, практически полностью было уничтожено войсками Едигея и Темир-Кутлуга 12 авг. 1399 г. в битве на р. Ворскле. Понесли поражение и отряды татар из орды хана Тохтамыша, участвовавшие в битве на стороне В. Одним из последствий падения престижа В. после поражения стало восстание населения в Смоленске. Сюда при поддержке рязанского вел. кн. Олега Иоанновича вернулся вел. кн. Георгий (Юрий) Святославич (1401). Ближайшие неск. лет с напряжением всех сил В. вел борьбу за возвращение Смоленска под литов. власть. Лишь подчинение этого княжества позволило В. вернуться к реализации планов активной вост. политики.

В мае 1404 г. В. заключил новое соглашение с орденом. Оно подтверждало условия Салинского договора и гарантировало помощь крестоносцев в походах В. на восток. Предпринятые после этого военные действия против Пскова привели к конфликту между В. и его зятем вел. кн. Василием I, объединившим для отпора литов. наступлению все княжества Сев.-Вост. Руси. Трехлетняя война (1406-1408) не принесла успехов ни одной из сторон, и мир, заключенный 14 сент. 1408 г., зафиксировал границы, существовавшие до начала войны.дям. Др. важной частью внешней политики В. в эти годы стало его активное вмешательство во внутренние дела Золотой Орды. В 1411 г. ему удалось посадить на ханский трон скрывавшегося в ВКЛ сына Тохтамыша Джелал ад-дина. Хан вскоре погиб, но в борьбе с Едигеем В. продолжал выдвигать все новых претендентов из числа детей Тохтамыша. Ставленники В. (наиболее известный из них - Улу-Мухаммед, сын Джелал ад-дина) ценили эту поддержку и оказывали В. военную помощь в походах против ордена. Объективно эти действия В. способствовали обострению смут в Орде и ее упадку. Юж. границы ВКЛ достигли сев. побережья Чёрного м., где появился ряд литов. крепостей. На земли ВКЛ стало переселяться, спасаясь от смут, большое количество татар. знати и крымских караимов. Этим людям вел. князь давал земли и брал их себе на службу. Так, в ВКЛ образовался значительный слой «своих татар», к-рых В. использовал, чтобы помогать своим ставленникам.

Во 2-й пол. 20-х гг. XV в. позиции В. в Вост. Европе заметно усилились. Главный партнер и соперник В., препятствовавший распространению литов. влияния на восток, московский вел. кн. Василий Димитриевич, стал нуждаться в помощи тестя, чтобы сохранить права на престол для своего сына и внука В.- в будущем вел. кн. Василия II Васильевича. К 1423 г. была достигнута договоренность, закрепленная в завещании Василия Димитриевича об опеке В. над малолетним наследником в случае смерти вел. князя. Опека эта стала необходимой, когда после смерти Василия I его младший брат Юрий Димитриевич выступил с притязаниями на великокняжеский трон. Благодаря поддержке В. его дочери, матери нового вел. князя, 11 марта 1428 г. удалось заключить договор, по к-рому кн. Юрий признал себя «молодшим братом» Василия II.

В этих условиях В. мог укреплять свое влияние в Вост. Европе, не сталкиваясь с противодействием Москвы. Прежде всего литов. вел. князь попытался осуществить свои старые планы в отношении Вел. Новгорода и Пскова. В 1426 г. он предпринял поход на Псков, а в 1428 г.- на Новгород. Обе городские республики должны были выплатить В. большие денежные суммы и, по свидетельству западнорус. летописей, согласились принять его наместников. Во время поездки В. в 1427 г. на вост. границы ВКЛ вассалами В. признали себя не только верховские князья, правившие в землях вдоль Оки, но также и правители Рязани и Пронска. Эти князья обязались нести «службу» В. и выступать на его стороне, даже в случае конфликта между ним и его внуком, московским вел. князем. Тогда же был заключен договор с Тверью. Ее правитель Борис Александрович не признал себя вассалом В., но обязался помогать ему против всех, «никого не выимая».

В кон. 20-х гг. XV в. появился план увенчания В. королевской короной. Появление этого плана связано было с ситуацией, сложившейся к этому времени в Польше. Старый Ягайло хотел передать польск. трон своим сыновьям, в то время как паны, считая трон выборным, хотели сами распоряжаться судьбой всего гос-ва, включая «присоединенное» к Польскому королевству ВКЛ. В этих условиях коронация В. и превращение ВКЛ в королевство означало, что оно станет таким же полноправным гос-вом, как и Польша, и польск. паны не смогут распоряжаться его судьбой. Позднее В., не имевший сыновей-наследников, должен был передать королевство сыновьям Ягайло. План встретил сильное сопротивление польск. панов, под давлением к-рых Ягайло взял назад свое согласие на коронацию В., ссылаясь на «присоединение» ВКЛ к Польше. В. не мог отступить от открыто объявленных намерений и назначил свою коронацию на авг. 1430 г. К этому времени послы имп. Сигизмунда Люксембурга должны были доставить ему корону. К назначенному сроку в резиденцию В.- Троки съехались великий магистр Тевтонского ордена, московский вел. кн. Василий II, многочисленные рус. князья - вассалы В., послы мн. государей. Однако польск. паны не пропустили послов к В., и коронация не состоялась. Вскоре после этого В. скончался, передав великокняжеский трон Ягайло, приехавшему к нему незадолго до смерти.

11. Первая половина XVI в. была заполнена войнами с Московским княжеством. Вся захватническая политика Московии проходила под идеологическим прикрытием защиты православия. Объявив себя не только преемницей Древней Руси, но теперь и крестницей Византии и главой всех православных христиан Восточной Европы, она объявляет, что все восточнославянские земли ВКЛ являются вотчиной Московии.

В 1508 г. вспыхнул мятеж Михаила Глинского, целью которого являлось образование самостоятельного от Великого княжества государства, ядром которого стали бы восточные белорусские и украинские земли. Умело была разыграна заговорщиками антикатолическая карта. Мятежники нашли поддержку в Москве, которой были выгодны разного рода «взбунтования» на землях западного соседа. Несколько месяцев отряды Глинского пытались закрепиться на территории от Менска до Гомеля и Мстиславля. Мятеж окончился поражением, а сам князь Глинский был вынужден искать спасения в Москве.

В 1512 г. возобновились военные действия между ВКЛ и княжеством Московским. В это время была организована под эгидой Великого княжества Московского и Священной Римской империи антия геллоновская коалиция из семи европейских государств. В ее стратегических планах был раздел Восточной Европы, в результате которого белорусские земли должны были оказаться в составе Московской державы. Победа под Оршей 8 сентября 1514 г. войска ВКЛ под предводительством Константина Острожского позволила на время приостановить территориальную экспансию на запад Москвы.

Пограничные войны с Московией оказывали непосредственное влияние на внутриполитическое положение ВКЛ. Дело в том, что московская политика в отношении западного соседа базировалась на идее обороны православия. Это вынудило великокняжескую власть пойти на значительные перемены во внутренней политике. С начала ХУ1 в. проводится линия на уравнивание в правах представителей шляхетского сословия ВКЛ независимо от этнического происхождения и религиозной принадлежности. Повышается роль православной знати. Была отменена статья Городельского привилея 1413 г., закрепившая представителем православного вероисповедания занимать высшие должности в аппарате центрального и местного управления. Равенство в правах всей шляхты «веры христианской» нашло отражение в Статусе ВКЛ 1588 г.

К середине ХУ1 в. ВКЛ вынуждено было признать растущую мощь Русского государство. Логика борьбы с ним и международная обстановка заставляли ВКЛ идти на более тесные связи с Польшей. Существуют неподтвержденные крымскими источниками предания о том, что в XIV веке Крым якобы неоднократно подвергался разорению армией Великого княжества Литовского. Великий князь Литовский Ольгерд разбил татарское войско в 1363 году близ устья Днепра, а затем якобы вторгся в Крым, опустошил Херсонес и захватил здесь все ценные церковные предметы. Подобное предание существует и о его преемнике по имени Витовт, который в 1397 году якобы дошёл в крымском походе до самой Каффы и вновь разрушил Херсонес. Витовт в крымской истории известен также тем, что во время ордынской смуты конца XIV века предоставил убежище в Великом княжестве Литовском значительному количеству татар и караимов, потомки которых живут теперь в Литве и Гродненской области Беларуси. В 1399 году Витовт, выступивший на помощь ордынскому хану Тохтамышу, был разбит на берегах Ворсклы соперником Тохтамыша Тимур-Кутлуком, от лица которого Ордой управлял эмир Едигей, и заключил мир.

14. Мікалай «Чорны» РАДЗІВІЛ (4 лютага 1515 — 29 мая 1565) — вялікалітоўскі дзяржаўны, палітычны, культурны і рэлігійны дзеяч.

Сын кашталяна троцкага Ян Радзівіла. Атрымаў хатнюю адукацыю, выхоўваўся пры каралеўскім двары, ведаў беларускую, польскую і лацінскую мовы.

Удзельнічаў у вайне Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ 1534—37, на якую разам з братам Янам выставіў 160 коннікаў. У 1544 атрымаў пасаду маршалка земскага (вялікага) і ўзначаліў Раду ВКЛ і сеймы. 3 гэтага часу ўдзельнічаў у вызначэнні палітыкі дзяржавы. Спрыяў у 1547 шлюбу сваёй стрыечнай сястры Барбары з вял. князем ВКЛ Жыгімонтам Аўгустам. У 1547 атрымаў тытул князя «Свяшчэннай Рымскай імперыі» «на Алыцы і Нясвіжы». З 1550 канцлер ВКЛ, выступаў за суверэннасць ВКЛ у Рэчы Паспалітай. Таксама займаў пасаду віленскага ваяводы. Узначальваў дзяржаўную камісію па правядзенні аграрнай рэформы (валочнай памеры) у гаспадарскіх маёнтках.

З усіх магнатаў княства ён першым прыняў Рэфармацыю. Паводле веравызнання кальвініст, прапагандыст кальвінізму ў ВКЛ. Свае творы яму прысвячаў Жан Кальвін. У 1553 заснаваў друкарню пры Берасцейскім зборы, пад яго апекай існавала таксама друкарня ў Нясвіжы. У першай з іх за кошт магната выйшла ў 1563 г. так званая Радзівілаўская Біблія — пераклад кальвінісцкай Бібліі на польскую мову. У 1647 яго парэшткі разам з парэштакмі жонкі былі ўрачыста перанесены з Вільні ў Дубінкі.

У Сярэдняй Еўропе ўжо ў XIV ст. развіліся перакананні ў неабходнасці рэфармавання Каталіцкага Касцёла. Першыя серыі разломаў і новыя перспектывы паходзілі ад Джона Уікліфа з Оксфардскага універсітэта, а пазней ад Яна Гуса. Каталіцкі Касцёл абодвух іх прызнанаў ерытыкамі.

Прычынай Рэфармацыі быў, таксама, упадак аўтарытэту папы рымскага і ўсяго Каталіцкага Касцёла. Да гэтага спрычыніліся: авіньёнская няволя рымскіх папаў, заходняя схізма (папская схізма), нізкі ўзровень адукацыі духавенства, гандаль індульгенцыямі (адпустамі), скіраванасць іерархаў Каталіцкага Касцёла да спраў выключна свецкіх (уладанне землямі, маёмасцю, прыбытак і г.д.). Свой уплыў аказала з'яўленне гуманізму.

Сусветныя саборы, якія адбыліся напярэдадні Рэфармацыі — Канстанскі і Пяты Латэранскі саборы, не займаліся рэформай Каталіцкага Касцёла, патрэба якой была відавочнай.

17. Гістарычна склалася, што Беларусь знаходзіцца на памежжы дзвух хрысціянскіх канфесій – праваслаўя і каталіцтва, гэта адбілася на рэлігійнай гісторыі краіны, культуры і менталітэце народа.

На працягу XI – XIII стст. тэрыторыя сучаснай Беларусі была выключна праваслаўнай, дзейнасць біскупа Рэйнберга ў Тураве ў 1015 г. і заснаванне манастыра ордэна дамініканцаў у Любчы (зараз Навагрудскі раён) – хутчэй выключэнне, як і прыняцце каталіцтва Міндоўгам у 1251 г. (у 1261 г. ён адрокся ад хрысціянства). Манаполію праваслаўя парушыў Ягайла, калі здзейсніў унію з Польскім каралеўствам. Пашырэнню каталіцтва спрыяла падзенне Канстантынопаля ў 1453 г. і рост канфрантацыі з Масквой. Вялікае княства ўсё болей арыентавалася на каталіцкі Захад. Тым не меньш, на працягу XVI – сярэдзіны XVI стст. праваслаўе заставалася галоўнай рэлігіяй княства, яно задавала тон у жыцці, культуры, ідэалогіі. Адначасова каталіцтва абапіралася на падтрымку кіруючых колаў дзяржавы. Абедзве рэлігіі ўраўнаважвалі адна адну. У княстве працягвалася традыцыя рэлігійнага дуалізму (да хрышчэння ў каталіцтва літоўская і жмудская частка дзяржавы была язычніцкай).

Праваслаўная царква на беларускіх землях была прадстаўленна Полацкай і Тураўскай (з 1241 г. Пінскай) епархіямі, часткова Смаленскай і Ўладзіміра-Брэсцкай епархіямі. Яны ўваходзілі ў склад Кіеўскай мітраполіі і падпарадкоўваліся Канстантынопальскаму патрыярху. Калі мітрапаліты з Кіева выехалі ў Маскву, вялікія князі пачалі дамагацца асобнага мітрапаліта для ВкЛ. У 1316 г. была створана Наваградска-Літоўская мітраполія з цэнтрам у Наваградку. Яна складалася з Полацкай і Турава-Пінскай епархій. Патрыярхі не жадалі падзелу “рускай” царквы, таму рэдка прызначалі асобных для ВкЛ мітрапалітаў. У 1415 г. Вітаўт без згоды патрыярха загадаў выбраць мітрапаліта – ім быў абраны Грыгоры Цамблак. Галоўныя духоўныя пасады ў праваслаўных часта займалі выхадцы з мяшчанства і дробнай ці сярэдняй шляхты, шмат было выхадцаў з Балгарыі і Візантыі. Гэтыя абставіны мелі вынікам: невялікі ўплыў духавенства на дзяржаўныя справы і значную папулярнасць уніяцкіх настрояў, асабліва сярод святароў-іншаземцаў. Але рашэнні Фларэнтыйскай уніі 1439 г. не падтрымалі праваслаўныя князі і феадалы ВкЛ, таму часова ідэя ўніі ў княстве была адкладзена.

У той час каталіцтва пасля Крэўскай уніі 1385 г. стала дзяржаўнай рэлігіяй ВкЛ, хаця свабода веравызнання была пакінута. У 1387 г. была створана Віленская епархія, што першапачаткова складалася з 7 парафій – ніжэйшых адзінак царквы, прыходаў. Спачатку віленскі біскуп падпарадкоўваўся непасрэдна Папе Рымскаму, але з 1415 г. яго перападпарадкавалі прымасу польскай каталіцкай царквы – архіепіскапу гнезненскаму. Як і з праваслаўем, гэта стварыла падставы для ўмяшання палякаў у дзяржаўныя справы княства. Да канца XV ст. было заснавана яшчэ тры біскупствы – Кіеўскае, Луцкае і Жмудскае. Першымі біскупамі былі палякі, але з XVI ст. гэтыя пасады займалі выключна прадстаўнікі знаці ВкЛ. Яшчэ ў 1387 г. каталіцкая царква атрымала поўны імунітэт у сваіх маёнтках, судовых пытаннях і фінансах. Па-сутнасці, царква была непадкантрольна дзяржаве.

26. В первой половине XIX в. в Беларуси происходили общие для Российской империи процессы, которые вели к распаду феодально-крепостнической системы, к возникновению новых - капиталистических отношений. Об этом свидетельствует развитие промышленности, рост городов и торговли. С 1825 по 1859 гг. в пяти западных губерниях число промышленных предприятий увеличивалось с 96 до 549, а количество рабочих на них - с 3310 до 6508 человек, среди которых вольнонаемные составляли 43%. Появились первые фабрики в местечках Хомск и Косово Гродненской губернии, где применялись паровые двигатели. Сформировались такие отрасли, как железообрабатывающая, стекольная, бумажная, свеклосахарная. Владельцами мануфактур и фабрик были помещики. В целом же промышленность Беларуси вплоть до реформы 1861 г. развивалась слабо. Предприятий фабрично -заводского типа было мало. Число рабочих на предприятиях редко достигало 10 человек.

В первой половине XIX в. происходил заметный рост городов и торговли. С конца XVIII в. по 60-е годы XIX в. население белорусских городов возросло в 4 раза (с 82 тыс. до 320 тыс. чел), а удельный вес горожан в общей численности населения увеличился с 3,5 до 10%. Рост этот был обусловлен главным образом тем, что еврейское население было принудительно переселено из деревень в местечки. Развитие промышленности и городов стимулировало развитие торговли. Во внутренней торговле появились новые организационные формы: лавочная торговля промышленными изделиями и продуктами питания, еженедельные ярмарки в городах и местечках. Купечество в большом объеме вывозило продукты сельского хозяйства и лесных промыслов за границу. На протяжении первой половины XIX в. значительно возрос торговый капитал. В конце 50-х годов в Беларуси объявили капиталы 1060 гильдейских купцов на сумму до 2 млн. 600 тыс. рублей.

Новые явления, связанные с развитием капиталистических отношений, проявились и в сельском хозяйстве, которое все прочнее связывалось с рынком. С возрастанием спроса на хлеб на внутреннем и внешнем рынке росла товарность помещичьих хозяйств. Помещики расширяли запашку новых площадей, в том числе и за счет крестьянских угодий. В 30 - 40-е годы 80% доходов им давала продажа продукции сельскохозяйственного производства, главным образом зерна, водки, спирта.

Приспосабливаясь к потребностям рынка, помещики перестраивали свое хозяйство, высевая более выгодные в товарном отношении культуры. Появились районы с той или иной специализацией сельскохозяйственного производства. Одной из доходнейших культур стал картофель.

29. Развіццё капіталістычнага спосабу вытворчасці ў сельскай гаспадарцы. Памешчыцкая гаспадарка. У 60-70-я гг. у памешчыцкай гаспадарцы ўсталявалася пераходная сістэма гаспадарання – адработачная сістэма, якая спалучала рысы феадальнай і капіталістычнай сістэм. Яе сутнасць – сяляне, з прычыны эканамічнай неабходнасці, арандавалі зямлю ў памешчыкаў, за што працавалі на зямлі памешчыка са сваім інвентаром і рабочай жывёлай. Пры капіталістычнай сістэме гаспадарання памешчыцкая зямля апрацоўвалася ўжо інвентаром і цяглай жывёлай уладальніка. Дэфіцыт сродкаў у часткі памешчыкаў не дазволіў ім адразу перайсці да капіталістычнага спосабу вытворчасці. Капіталістычная сістэма гаспадарання пераважала на захадзе Беларусі, а на ўсходзе – змешаная адработачна-капіталістычная.

Землеўладанне на Беларусі. Памешчыкам у другой палове 70-х гг. належала 50,5% зямлі, дзяржаве – 9,9%, цэрквам і манастырам каля 0,7%. На Беларусі пераважала буйное памешчыцкае землеўладанне, калі на ўладальнікапрыходзілася звыш 500 дзесяцін зямлі.

Працэс пераходу да бессаслоўнага землеўладання адбываўся замаруджана. Прычынамі гэтага былі эканамічная ўстойлівасць буйных памешчыцкіх гаспадарак, арганізаваных на капіталістычны лад, а так сама абмежаванні, уведзеныя ўрадам пасля 1863 г., якія забаранялі каталікам-дваранам набываць зямлю, а сялянам-каталікам купляць больш за 60 дзесяцін на аднаго чалавека. забаранялася мець зямлю яўрэям, адначасова мэтанакіравана насаджалася землеўладанне рускіх памешчыкаў.

У гэты перыяд павелічэнне вытворчасці ў памешчыцкай гаспадарцы ішло экстэнсіўным шляхам, у выніку пашырэння пасяўных плошчаў. Вядучай галіной, як і раней, заставалася вытворчасць збожжа. Беларусь у 60–70-я гг. становіцца важным рэгіёнам экспарту збожжа за мяжу. Традыцыйна, частка памешчыцкіх гаспадарак развівалася па капіталістычнаму шляху. Там распаўсюджваюцца мнагапольныя севазвароты, выкарыстоўваюцца сельскагаспадарчыя машыны (у Мінскай губерні ў кожным пятым маёнтку). Але капіталізм у памешчыцкай гаспадарцы рабіў першыя крокі.

Сялянская гаспадарка. Сярэдні надзел былых памешчыцкіх сялян вагаўся ад 3,9 да 5,1 дзесяцін на рэвізскую душу, а былых дзяржаўных ад 5,5 да 6 дзесяцін. Пражытачны мінімум забяспечваў надзел больш 8 дзесяцін зямлі на душу. Па дэмаграфічных прычынах надзелы хутка скарачаліся – да 1900 г. на адну душу прыходзілася ад 2,1 да 3,2 дзесяціны.

Галоўнай галіной сялянскай гаспадаркі было земляробства. Павольна раслі пасевы і ўраджайнасць збожжавых культур. Але хутчэй пашыраліся плошчы і раслі зборы кармавых і тэхнічных раслін. У гаспадаркахзаможных сялян выкарыстоўваліся палепшаныя прылады працы, штучныя ўгнаенні, сартавое насенне. За 60-90-х гг. пагалоўе буйной рагатай жывёлы ў сялян павялічылася на 50%, галоўным чынам у гаспадарках заможных сялян.

У другой палове XIX ст. на Беларусі сялянства давала каля 25% таварнага збожжа, 75% таварнага льну, значную частку бульбы, прадуктаў мясной і малочнай жывёлагадоўлі. Тым не менш, сялянская гаспадарка заставалася адсталай, аб гэтым сведчыць ручная праца, трохпольная сістэма, састарэлыя прылады працы – драўляная саха і барана.

Стрымліваючымі фактарамi развіцця для сялянскай гаспадаркі было існаванне буйнога памешчыцкага землеўладання, а так сама шматлікія павіннасці, захаванне абшчыны, захаванне сервітутаў – уласнасці памешчыкаў, якой сяляне карысталіся на пэўных умовах, захаванне церазпалосіцы, якая на Беларусі была пашырана больш, чым у Расіі.

Маёмаснае і класавае расслаенне сялянства паскорылася пасля рэформы 60-х гг., калі зямля стала аб’ектам свабоднай куплі-продажу. Яе сяляне набывалі праз Сялянскі банк, заснаваны у 1882 г. Там сяляне атрымлівалі доўгатэрміновыя пазыкі. Банк дапамагаў памешчыкам у выгадным продажы зямлі сялянам па завышаных цэнах, праводзіў банкаўскую ацэнку прадаваемай зямлі. Да 1890 г. праз Сялянскі банк было прададзена каля мільёна дзесяцін зямлі.

Сусветны аграрны крызіс 80-90-х гг. XIX ст. Прычынай крызісу быў увоз у Еўропу таннага збожжа з Амерыкі, Канады, Аргенціны і Аўстраліі, а гэта вызвала рэзкае падзенне коштаў на збожжа. На Беларусі з 1881 да 1887 г. цэны на жыта знізіліся ў сярэднім у 2 разы.

Вынікі крызісу былi вызначальнымі для Беларусі. Адбылася пераарыентацыя памешчыцкай гаспадаркі на вытворчасць жывёлагадоўчай прадукцыі. Для гэтага заводзілі жывёлу палепшаных парод. Пашырылася вытворчасць масла і сыру. Памешчыкі пачалі шырока ўкараняць машынную тэхніку. Паскорыўся пераход да шматпольных севазваротаў, больш увагі надавалася насенняводству.

Не ўсе памешчыцкія гаспадаркі здолелі выйсці з крызісу, так у 1899 г. у банкі было закладзена больш паловы панскіх маёнткаў. Пашырылася здача ў арэнду дваранскай зямлі, хутка памяншалася дваранскае землеўладанне і павялічвалася сялянскае. Паскорылася дыферэнцыяцыя сярод сялян. 10% утваралі групу заможных, 32% – сераднякоў, а бедната – гэта 60% (лічбы на пачатак XX ст.).

Яшчэ больш выразнай стала спецыялізацыя сельскай гаспадаркі. Асноўныя галіны для Беларусі – малочная жывёлагадоўля, ільнаводства, бульбаводства. Ільнаводства было пашырана ў Віленскай, Віцебскай і Магілёўскай губернях. Лён прадаваўся на ўнутраным рынку і за мяжой у Германіі, Аўстра-Венгрыі. Канапляводства было пашырана ў Магілёўскай губерні. Рынак збыту пянькі – Англія (праз Рыгу) і Германія (праз Польшчу і Лібаву). Бульбаводства пашыралася па ўсіх беларускіх губернях. Бульба ўжывалася ў ежу, была асноўнай сыравінай для вінакурнай прамысловасці. Гандлёвае агародніцтва і садоўніцтва існавала ў асобных гаспадарках памешчыкаў і заможных сялян і адыгрывала прыкметную ролюрэформы 1861 г. поспехі у развіцці сельскай гаспадаркі стрымліваліся перажыткамі прыгонніцтва. Тым не менш, гаспадарка Беларусі здолела выйсці з ціскоў крызісу, знайсці сваё месца як ў расійскай, так і сусветнай гаспадарцы. на мясцовым узроўні.

Пасля

43. канцы 1920-х гг. пачаўся курс на згортванне беларусізацыі. Усталёўваліся загадныя метады кіравання ва ўсіх сферах грамадскага жыцця. Бюракратычны апарат зліўся з партыйным і пераўтварыўся па сутнасці ў асобны сацыяльны клас. У выніку зрошчвання дзяржаўнага і партыйнага апарату рэзка знізілася роля выбарных Саветаў. Выканаўчая ўлада стала кантраляваць органы заканадаўчай улады. Тэрытарыяльныя рэспубліканскія прафсаюзы ліквідаваліся, у БССР быў прызначаны ўпаўнаважаны ВЦСПС. У кіраванні спалучаліся метады татальнай цэнтралізацыі, адміністрацыйна-загадныя метады кіравання і дзяржаўны тэрор у дачыненні да незадаволеных і патэнцыяльна незадаволеных асоб. Адбылася змена сацыяльных слаёў насельніцтва і яго інстытутаў, на якія зараз абапіраліся ўлады – гэта люмпенізаванае насельніцтва, бюракратыя, армія, праваахоўчыя і карныя структуры.

Адначасова Канстытуцыя СССР 1936 года і напісаная на яе аснове Канстытуцыя БССР 1937 года былі амаль не самымі дэмакратычнымі ў свеце. Яна вызначала вышэйшым органам улады Вярхоўны Савет. Дэкларавала шматлікія дэмакратычныя свабоды. Аднак выбары ў Вярхоўны Савет БССР 1938 года і давыбары 1940 года ў Заходняй Беларусі прайшлі на безальтэрнатыўнай аснове, была зафіксавана 100% яўка выбаршчыкаў.

Усталяванне ў СССР дыктатуры Сталіна прывяло да масавых чыстак партыйных арганізацый ад “ворагаў народа” і палітычных рэпрэсій. “Ворагі народа” былі патрэбны, каб спісаць на іх няўдачы ў эканамічным развіцці. Гэта так сама было падставай для ліквідацыі палітычных праціўнікаў улады, паралізавання пратэстных настроеў у насельніцтва. Да тагож з абвінавачаных можна было стварыць шматмільённую працоўную армію рабоў (ГУЛАГ), на якую не распаўсюджваліся сацыяльныя гарантыі і працоўнае заканадаўства.

І.Сталін заявіў, што рэпрэсіі ў галіне сацыялістычнага будаўніцтва з’яўляюцца неабходным элементам. Карані рэпрэсій 1930-х гадоў ляжалі ў вераснеўскай пастанове СНК РСФСР яшчэ 1918 года, якая ўводзіла “чырвоны тэрор”. Падрыхтоўка да вынішчэння “класавых ворагаў” пачалася ў пачатку дзесяцігоддзя. Так, міліцыя была выведзена з падпарадкавання мясцовых уладаў і перададзена АДПУ СССР, якое ў ліпені 1934 года было перайменавана ў НКУС СССР. У рамках НКУС ствараліся Асобыя нарады, якія мелі права караць без судовых пастаноў. Пасля забойства Кірава ў снежні 1934 года спрашчалася следства па “тэрарыстычных” справах, якія праводзіліся без адвакатаў і пракурораў, “нарадамі” з 3-5 асоб. Спрошчанае следства было ў 1937 годзе пашырана на справы па шкодніцтву і дыверсіям. Смяротны прысуд выконваўся адразу. Да арыштаваных дазвалялася (а з 1939 года патрабавалася) прымяненне фізічнага ўздзеяння. Судовая “тэорыя Вышынскага” – Генеральнага пракурора СССР – дазваляла выносіць абвінаваўчыя пастановы на падставе прызнанняў падсудных. Нават дзеці падпалі пад рэпрэсіі – бо з 1935 года ўводзілася крымінальная адказнасць з узросту ў 12 год.

Рэпрэсіі ў СССР пачаліся яшчэ ў 20-я гады, у дачыненні да праваслаўнага, каталіцкага і інш. духавенства. На рубяжы дзесяцігоддзяў рыпрэсіравалі кулакоў, а на пачатак 1930-х гадоў рэпрэсіі перакінуліся на іншыя слаі грамадства, у тым ліку блізкія да ўлады. Так, па справе 1930 г. аб неіснуючым “Саюзе вызвалення Беларусі” было арыштавана 108 чалавек, у тым ліку дзяржаўныя і культурныя дзеячы, галоўным чынам, рээмігранты В.Ластоўскі, Дз.Прышчэпаў, А.Смоліч, М.Гарэцкі і інш. З кожным годам карны механізм паскараўся, дасягнуўшы піка ў 1937 годзе.

Пачала рэпрэсіі партыйная сістэма, але хутка пачаліся чысткі партыйнага апарата, сярод радавых членаў партыі і кіраўніцтва. З 1933 па 1937 год колькасць членаў партыі на Беларусі паменьшылася з 65 да 31 тыс. чалавек. Напярэдадні ліпеньскага пленума 1937 года быў арыштаваны першы сакратар партыі В.Ф.Шаранговіч, даведзены да самагубства А.Чарвякоў. У Маскве ў чэрвені 1937 года арыштавалі старшыню СНК БССР М.М.Галадзеда (пазней выкінуўся з акна НКУС БССР). Да пачатку 40-х былі рэпрэсіраваны кіраўнікі партыі на Беларусі Я.Б.Гамарнік, К.В.Гей, М.Ф.Гікала, пры якіх і распачаліся рэпрэсіі. Амаль усе наркомы БССР, камсамольскія лідары, кіраўнікі прафсаюзаў і прадпрыемстваў народнай гаспадаркі былі рэпрэсіраваны. На месцах у сельскай мясцовасці пры МТС былі ў студзені 1933 года створаны палітаддзелы пры МТС. Гэтыя надзвычайныя партыйныя органы прызваны былі замацаваць калгасы палітычна, дзеля чаго праводзілі чыстку сярод сялян-камуністаў, у выніку колькасць іх паменшылася амаль напалову. Адначасова палітаддзелы вышуквалі “падкулачнікаў” – бо сапраўдных кулакоў ліквідавалі ў пачатку калектывізацыі, наглядалі за выкананнем “закону аб 5 каласках” – закон ад 7 жніўня 1932 года “Аб ахове маёмасці дзяржаўных прадпрыемстваў, калгасаў, кааператываў і ўмацаванні сацыялістычнай уласнасці”. Ва ўмовах страшэннага голаду 5 каласкоў, падабраных на ўжо ўбраных калгасных палетках з’яўляліся падставай для растрэлу з канфіскацыяй маёмасці (у 1933-34 гадах асуджана каля 10 тыс. чалавек).

Цяжкія страты панесла навука – 26 акадэмікаў і 6 членаў-карэспандэнтаў АН БССР, у тым ліку прэзідэнты акадэміі П.В.Горын, І.З.Сурта, акадэмікі Я.М.Афанасьеў, Т.Ф.Домбаль, П.Я.Панкевіч, І.А.Пятровіч, Б.Тарашкевіч. Былі абвінавачваны ў стварэнні тэрарыстычнай арганізацыі і расстраляны сыны першага прэзідэнта акадэміі навук У.Ігнатоўскага Юрый і Валянцін. Расстраляны так сама пісьменнікі М.Гарэцкі, М.Зарэцкі, М.Чарот, П.Галавач і інш. Не пазбеглі арышту Я.Колас і Я.Купала.

З далучэннем да БССР Заходняй Беларусі там адразу падвегліся рэпрэсіям асаднікі, леснікі, каталіцкае духавенства, супрацоўнікі польскай адміністрацыі. Каля 50 тыс. чалавек, ці больш за 9 тыс. сямей было адразу выселена ў Сібір. Ахвярамі ўнутранага тэрору сталі многія палітычныя і культурныя дзеячы, вучоныя, артысты, пісьменнікі, святары і простыя людзі.

Рэгламентацыя паўсядзённага жыцця савецкіх людзей узмацнялася. У чэрвені 1940 года Указ ВС СССР уводзіў 8-мі гадзінны працоўны дзень і 7-мі дзённы працоўны тыдзень. Адначасова забаранялася самавольна пакідаць прадпрыемствы і ўстановы. Яшчэ раней сялянам было забаронена пакідаць без дазволу калгасы. Па сутнасці, гэта было мадэрнізаванае прыгонніцтва.

47. Нягледзячы на тое, што германскія войскі акружылі савецкую групоўку каля Мінска, спроба з ходу фарсіраваць водны рубеж на Бярэзіне і выйсці да Дняпра вермахту не ўдалося. Толькі 1 ліпеня часці 47-га германскага танкавага корпуса змаглі прарвацца на ўсходні бераг Бярэзіны. Так сама ўпарта абараняліся часці 47-га стралковага корпуса генерал-маёра С.І.Паветкіна і 4-га паветрана-дэсантнага корпуса генерал-маёра А.С.Жадава ў раёне Бабруйска. Гэта дазволіла заняць баявыя рубяжы свежым савецкім дывізіям, падцягнутым на лінію Дняпра з цэнтральных раёнаў краіны.

12-16 ліпеня цяжкія баі за Оршу вялі войскі 18-й (палкоўніка П.К.Жывалёва) і 73-й (палкоўніка А.І.Акімава) стралковых дывізій са складу 20-й арміі Заходняга фронту, а таксама знішчальны батальён з ліку 1200 мясцовых жыхароў. Пад Оршай 14 ліпеня ўпершыню нанесла ўдар па ворагу батарэя рэактыўных установак пад камандаваннем капітана І.А.Флёрава.

З 3 па 26 ліпеня савецкія войскі гераічна абаранялі Магілёў. Праціўнік сканцэнтраваў тут 4 пяхотныя і 1 танкавую дывізіі, матарызаваны полк СС «Вялікая Германія» і іншыя вайсковыя фарміраванні. Ім супрацьстаялі часці 61-га стралковага корпуса генерал-маёра Ф.А.Бакуніна і байцы народнага апалчэння. Толькі воінамі 172-й дывізіі генерал-маёра М.Ц.Раманава за 10 дзён баявых дзеянняў было знішчана 179 танкаў і бронетранспарцёраў, каля 4 тыс. салдат і афіцэраў праціўніка. Асабліва ўпартыя баі разгарнуліся на Буйніцкім поле пад Магілёвам. Цяжкія баі адначасова ішлі на подступах да Віцебска і Гомеля.

22 чэрвеня 1941 г. гітлераўскія войскі ўварваліся ў межы Савецкага Саюза. Дзякуючы падрабязнай інфармацыі, сабранай на тэрыторыі рэспублікі з дапамогай агентурнай сеткі, вораг наносіў дакладныя ўдары па аэрадромах, скапленнях ваеннай тэхнікі. Часці Чырвонай Арміі неслі велізарныя страты. Удар групы армій "Цэнтр" прынялі на сябе арміі Заходняй асобай ваеннай акругі. Насмерць стаялі на сваіх рубяжах пагранічнікі. За тыдзень баёў байцы пагранічнай заставы лейтэнанта А. Кіжаватава, што знаходзіліся ў заходняй частцы Брэсцкай крэпасці, знішчылі каля батальёна гітлераўцаў. А. Кіжаватаў загінуў як герой. Сем атак, адна за другой, адбіла застава пагранатрада на чале з лейтэнантам В. Усавым. Лейтэнанта пяць разоў ранілі, але ён працягваў кіраваць боем. Лейтэнант В. Усаў пасмяротна ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза.

Гераічна трымаліся абаронцы Брэсцкай крэпасці. Штаб абароны ўзначаліў капітан I. Зубачоў і палкавы камісар Я. Фамін. Ім давялося абараняць цэнтральную частку крэпасці. Абаронай Усходняга форту кіраваў маёр П. Гаўрылаў.

Толькі нямногім абаронцам удалося вырвацца з крэпасці і прадоўжыць барацьбу з фашыстамі. Большасць з іх пазней падверглася сталінскім рэпрэсіям.

Нягледзячы на ўпартае супраціўленне, савецкім войскам не ўдалося ўтрымаць Мінск. Стойка трымалі абарону 64-я, 100-я, 108-я стралковыя дывізіі. Але гераізм воінаў не мог кампенсаваць адсутнасці рэзерваў і прадуманай сістэмы абароны. Сілы былі няроўныя, і 28 чэрвеня нямецкія танкі прарвалі абарону, уварваліся ў Мінск. У акружэнні праціўніка аказаліся 11 баяздольных злучэнняў. Гэта пазбавіла магчымасці стрымліваць націск праціўніка ў цэнтральнай частцы Беларусі.

Адступаючы на ўсход, часці Чырвонай Арміі працягвалі весці цяжкія абарончыя баі. У пачатку ліпеня арганізуецца лінія абароны па Заходняй Дзвіне і Дняпры. Упартае супраціўленне ворагу было аказана пад Оршай, дзе 14 ліпеня ўпершыню ўступіла ў бой батарэя рэактыўных мінамётаў (камандзір - капітан I. Флёраў). Каля тыдня цягнуліся баі за Віцебск. 23 дні савецкія войскі стрымлівалі націск танкавай групы ў раёне Магілёва. Больш месяца ішлі баі за Гомель. Толькі 19 жніўня цаной вялікіх страт гітлераўцам удалося захапіць горад.

54. В связи с усиливающейся конфронтацией двух систем, состоянием «холодной войны» в мире, стремлением СССР изменить положение в мире в своих интересах предпринимаются конкретные действия для обеспечения выхода союзных республик на международную арену. 01.02.1944 г. Верховный Совет СССР принял закон, по которому все союзные республики получали право вступать в непосредственные отношения с зарубежными государствами, заключать с ними соглашения и обмениваться дипломатическими представителями.

В марте 1944г. в БССР создан Народный комиссариат (с 1946г. Министерство иностранных дел). Первым министром стал К. Киселев.

Это позволяет БССР войти в число 50 государств-основателей Организации Объединенных Наций. Статут ООН вступил в силу 24 октября 1945г. Тем самым был признан огромный вклад нашего государства в разгром фашистской Германии.

Беларусь в этот период приступила к заключению 2-х сторонних договоров. 9.09.1944 заключается первое такое соглашение с Польшей об эвакуации белорусского населения с территории Польши, а польских граждан с территории Беларуси.

Представители белорусской общественности приняли участие в создании и деятельности международных демократических организаций: международная организация профсоюзов (1945г.), Международная организация демократической молодежи (1945г.), Международный Совет Мира (1948г.).

Беларусь настойчиво и последовательно выступала за наказание военных преступников. С этой инициативой она выступала на первой сессии

Генеральной Ассамблеи ООН (1946г.) .

В 1946г. на Парижской мирной Конференции обсуждались территориальные и репарационные вопросы. Белорусская делегация выступила с предложением об установлении таких отношений в Европе, которые исключали бы дискриминацию между народами и государствами.

Белорусская делегация выступила с инициативой принятия международного соглашения о недопустимости пересмотра возникших после II Мировой войны границ между государствами.

В 1948г. Беларусь поддержала идею о создании государства Израиль. Но эта страна не стала проводником интересов СССР на Ближнем Востоке и тогда СССР и Беларусь начали осуществлять противоположную политику, выразившуюся в поддержке арабских стран и разрыва дипломатических отношений с Израилем.

После смерти Сталина (март 1953г.) происходят важные изменения во внутренней и внешней политике СССР. Хрущев ориентируется на снижение международной напряженности и противостояния. Это положительно отразилось на сотрудничестве БССР с другими государствами.

В 1954г. Беларусь стала постоянным членом ЮНЕСКО, Международной Организации труда. Представители Беларуси приняли участие в 100 международных конференциях.

БССР поддержала соглашение о прекращении войны в Корее (1953г.), Индокитае (1954г.), о сокращении вооруженных сил ядерных государств.

В марте 1958г. было открыто постоянное представительство Беларуси при ООН. Это способствовало расширению участия Беларуси в решении сложных проблем.

Беларусь как член ООН оказывает помощь странам третьего мира в национальном освобождении и получении государственной независимости. Она выступает за ликвидацию колониализма во всем мире. В 1960г. белорусская делегация вместе с СССР и Украиной вносят предложение о принятии Декларации о предоставлении независимости колониальным странам и народам18.

Беларусь принимает участие в подготовке и принятии в 1968г. XXII сессией ООН Договора о нераспространении ядерного оружия. Учитывая угрозу использования ядерного оружия, Беларусь присоединяется к международным договорам, которые ограничивают возможности его использования.

Представители Белорусского комитета защиты мира в 1973 и 1979гг. участвовали в рейдах мира по Северной Европе.

Значительным достижением стран-участников ООН, в том числе и Беларуси, стало проведение в 1975г. Совещания по безопасности и сотрудничеству в Европе. На этом совещании присутствовали 33 европейских государства, США и Канада. Это событие свидетельствовало о вступление Европы в новый исторический период разрядки международной напряженности. Беларусь поддержала в 1979г. решение СССР об одностороннем сокращении его войск в Восточной Европе.

На рубеже 70-80-х гг. разрядка международной напряженности сменилась обострением отношений между США и СССР, возрождением отношений «холодной войны». В этих условиях БССР и Украина в 1981г. вносят предложения, которые принимаются ООН как Декларация о предотвращении ядерной войны. В ней указывается, что если государство и его руководящие круги начнут первыми боевые действия с использованием ядерного оружия, то они будут признаны международным сообществом как военные преступники.

В 1981-1985гг. Белорусская делегация вместе с другими делегациями ведут борьбу в рамках ООН о запрещении использования космического пространства в военных целях.

БССР выступила за принятие международного соглашения «О недопустимости политики государственного терроризма, направленного на подрыв общественно-политического строя в суверенных странах».

Таким образом, на протяжении 1945-1985гг. БССР принимала активное участие в подготовке и осуществлении решений ООН. Республика через международные организации внесла большой вклад в сохранение мира и безопасности между народами, в предотвращение международных конфликтов, нераспространении ядерного оружия.

57. Канстыту́цыя Рэспу́блікі Белару́сь — найвышэйшы закон, якім замацаваны прынцып вяршынства права. Дзяржава, усе яе ворганы і службовыя асобы дзейнічаюць у рамках Канстытуцыі і прынятых у адпаведнасьці зь ёю актаў заканадаўства. Забесьпячэньне правоў і свабодаў грамадзян Рэспублікі Беларусь ёсьць найвышэйшай мэтай дзяржавы.

Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь усталёўвае адказнасьць дзяржавы перад грамадзянінам за стварэньне ўмоваў для свабоднага і годнага разьвіцьця асобы, а таксама адказнасьць грамадзяніна перад дзяржавай за няўхільнае выкананьне абавязкаў, ускладзеных на яго Канстытуцыяй.

Канстытуцыя гарантуе грамадзянам Рэспублікі Беларусь права на ахову здароўя, у тым ліку бясплатнае лячэньне ў дзяржаўных установах аховы здароўя. Асноўным Законам гарантуецца таксама бясплатная агульная сярэдняя, прафэсійна-тэхнічная адукацыя. Сярэдняя спэцыяльная і вышэйшая адукацыя даступная для ўсіх у адпаведнасьці са здольнасьцямі кожнага. Грамадзяне маюць права на сацыяльнае забесьпячэньне ў старэчым узросце, у выпадку хваробы, інваліднасьці і ў іншых выпадках, прадугледжаных законам. Канстытуцыя замацоўвае права кожнага грамадзяніна на юрыдычную дапамогу для ажыцьцяўленьня і абароны правоў і свабодаў.

Гражданское общество — система негосударственных организаций, объединений, учреждений, институтов, политических партий, профессиональных и иных союзов, других неправительственных структур, взаимодействующих с официальной властью на равноправной основе. В идеале государство должно находиться под контролем гражданского общества, служить ему, а не наоборот. В России сегодня насчитывается свыше 300 тыс. различных самодеятельных, относительно автономных организаций, объединяющих 2,5 млн. наиболее активных граждан. Плюс многочисленные коммерческие образования, корпорации собственников, предпринимателей, субъектов рынка. Между властью и бизнес-сообществом налаживается конструктивный диалог — они не антиподы.

Россия провозгласила цель построения гражданского общества и правового государства. Следовательно, их пока еще нет. Однако общие контуры возводимого здания ясны, известны основные элементы (узлы, блоки, несущие конструкции). Но одно дело — проект, другое — его реальное воплощение в жизнь. Сложился пока только некий идеальный образ гражданского общества, требующий глубокого научного осмысления. К тому же реализация замысла осуществляется в труднейших условиях российской действительности.

Сущность гражданского общества состоит в том, что оно объединяет и выражает прежде всего интересы граждан, их чаяния, свободу, запросы, потребности, а не волю правящих элит, власти, государства. Последнее (государство) призвано выступать лишь слугой общества, его доверенным представителем. Государство для общества, а не общество для государства. В то же время антагонизма между ними не должно быть.

Можно указать ряд наиболее общих идей и принципов, лежащих в основе любого гражданского общества, независимо от специфики той или иной страны. К ним относятся:

1) экономическая свобода, многообразие форм собственности, рыночные отношения;

2) безусловное признание и защита естественных прав человека и гражданина;

3) легитимность и демократический характер власти;

4) равенство всех перед законом и правосудием, надежная юридическая защищенность личности;

5) правовое государство, основанное на принципе разделения и взаимодействия властей;

6) политический и идеологический плюрализм, наличие легальной оппозиции, многопартийности;

7) свобода мнений, слова и печати, независимость средств массовой информации;

8) невмешательство государства в частную жизнь граждан, их взаимные обязанности и ответственность;

9) классовый мир, партнерство и национальное согласие;

10) эффективная социальная политика, обеспечивающая достойный уровень жизни людей.

Гражданское общество — не государственно-политическая, а главным образом экономическая и личная, частная сфера жизнедеятельности людей, реально складывающиеся отношения между ними. Это свободное демократическое правовое цивилизованное общество, где нет места режиму личной власти, волюнтаристским методам правления, классовой ненависти, тоталитаризму, насилию над людьми, где уважаются закон и мораль, принципы гуманизма и справедливости. Это рыночное многоукладное конкурентное общество со смешанной экономикой, общество инициативного предпринимательства, разумного баланса интересов различных социальных слоев.

Роль государства заключается в первую очередь в том, чтобы охранять правопорядок, бороться с преступностью, создавать необходимые условия для беспрепятственной деятельности индивидуальных и коллективных собственников, реализации ими своих прав и свобод, активности и предприимчивости. Государство должно выполнять в основном функции «по ведению общих дел» (К. Маркс). Его задача — не мешать нормальному течению экономической жизни.

59.Беларусь находится на духовной границе Восточной и Западной Европы, на разломе их культур и религий, что, сказалось на специфике собственной культуры.

Культура Беларуси отличается самобытностью, разнообразием форм, стилей и направлений. Являясь на протяжении столетий пространством пересечения различных культурных влияний и традиций, страна накопила и сохранила свой богатый опыт национального образа.

Сегодня культурная политика государства проводится практически во всех направлениях, основанная на основных принципах сотрудничества: дружественные отношения, взаимная готовность к сотрудничеству и помощи. В области сотрудничества поставлены цели активизации культурного обмена с другими государствами в области науки, образования, спорта.

На современном этапе Беларусь располагает всеми необходимыми условиями для обеспечения прогресса в культурной жизни. Впитывая в себя без всяких комплексов и предрассудков все лучшее, что создало человечество. Эта страна имеет все шансы занять достойное место в мире, сохранив при этом свою национальную идентичность и самобытность.

Каждое поколение вносит свой вклад в историю своего народа. Хочется верить, что нынешние поколения живущих на белорусской земле сохранят и приумножат лучшее, что сделали их предшественники для белорусского народа.

56. Декларация о государственном суверенитете Республики Беларусь

Декларация провозгласила «полный государственный суверенитет Республики Беларусь как верховенство, самостоятельность и полноту государственной власти республики в границах ее территории, правомочность ее законов, независимость республики во внешних отношениях». 18 июня 1990 года — под влиянием Декларации о государственном суверенитете РСФСР 12 июня, Верховным Советом БССР принимается решения о подготовке Декларации о государственном суверенитете[1].

23 июля проект декларации был представлен и находился на утверждении по статьям и отдельным формулировкам. В итоге 27 июля за принятие Декларации целиком проголосовало 229 депутатов из 232 зарегистрировавшихся (при трёх не голосовавших)[1].

27 июля 1990 года Верховным Советом БССР была принята Декларация Верховного Совета «О государственном суверенитете Белорусской Советской Социалистической Республики». В Декларации было заявлено о верховенстве на территории республики Конституции БССР и её законов[2].

В то же время, 17 марта 1991 по итогам референдума о сохранении СССР 82,7 % проголосовавших высказались за сохранение СССР.

Однако после событий августа 1991 Верховный Совет БССР 25 августа 1991 принял решение о придании Декларации о государственном суверенитете статуса конституционного закона (для принятия было необходимо 232 голоса, 253 высказались «За»[3]). На основании этого были внесены изменения и дополнения в Конституцию 1978 г. В этот же день были также приняты постановления об обеспечении политической и экономической самостоятельности республики и о приостановке деятельности КПБ.

19 сентября 1991 г. Белорусская Советская Социалистическая Республика (БССР) была переименована в Республику Беларусь, были приняты новый государственный герб и новый государственный флаг, а позднее — новая Конституция и гражданский паспорт.

День независимости (главный национальный праздник) был приурочен к дате принятия Декларации о государственном суверенитете и c 1991 по 1996 годы отмечался 27 июля. После республиканского референдума 1996 года было принято решение о праздновании Дня независимости 3 июля, в день освобождения Белорусии от немецко-фашистских захватчиков