3 .Баав эрүл цагтан аав Далчд нөкд болад, үкр хәрүлдг билә. Баавиг гемтхлә, би баавин ормд ү.Кр хәрүлдг биләв.

О теигр һазр минь! Иим бичкн көвүн, шэһа, мяч авад наадхнн орчд, бичкнәрн бөдүн залуд хү.врәд, бәәх бәәдлин тускар нанла күүнд- жәнә. |Цагин аюл гидг,— тиим юмн чигн.

Эн өдр .Боря бидн хойр ахпдүүлә әдл таңһргуд болввдн.

Борян эк— <Шарка, модар кесн нар деер, нурһндан зузан көнжл көдрсн, чөклж сууна.

■Көвүн эк талан өөрдәд сурв:

— Цэ чанж уувчи?

— Уува.

— Ааһд бәәсн, һалд булсн картав идвчи?

— Идвә.

— Баава, эн Бадмла таньлд. Мини ур,— гиж, генткн сана авсн кевтә, нама зааж ковун келв.

— Мана Борис чини тускар мел келәд һарна. Ду көвүн, эн нег му үрндм нүдн-амн болад, хәлән бәгһич,—гиж акрмдж Шарка келв.

— Эгч, санаһан бичә зовтн. Борист.н ухата көвүн,— болҗ, эгч Шар- кан седклиг төв!кнүлхәр би келүв.

Мини магтал Боряд таасгдсн уга. Тер лан тал колс гиҗ хәләһәд үг кехләр седчкәд, хәрү экүрн өөрдәд эңкрәр сурв:

— Баава, нурһнчн даарчадг болвзго?

Экиннь келх хәрү куләлго, нурһнднь бәәсн көнжлиг чиклҗ өгв.

— Дү көвүн, чи аль һазрин кввумбчи?— болж эгч Шарка сурв.

— Баһуда Баруна.

— Нег һазра улс бәәжвдн. Бидн Ниицәнә улсадн,— гиж келәд, эгч Шарка гүүнәр саналдв.

— Хоорндан һучн дуунад бәәжвдн,— гиж би келжәнәв.

— Юда хама бәәдвчи?

— Эн станцд- 'Козулькас нүуж ирәд дөрвн сар болжанавдн.

— Хәрнь би чамаг урднь мана станцд уздго биләв...

Эгч Шарка коңжок гигәд хәнәв. Боря адһмтаһар өкәһәд, модн на- рин дор 'бәәсн, өндр хала банк а вад экдән өгв.

.Борян эклә таньлдчкад би теднәһәс һарув. Көвүн намаг дахв. Ге­рин кирлцә деер 'һарч ирәд, көвүнд келүв:

— йовий, манат орий.

— Би танаһас ю хәәх биләв,— .болж Боря хәрү цухрв.

Би танад ирәд экләчн таньлдув, ода чи мини эклә оч таньлд.

|Кввүн зөвәрт уха тунһажана. «Герүрн дахулж хәрәд энүнә кир- «уһудинь экәрн уһалһад, хувц-хунринь хатхулж өгх кергтә» гиж би до- тран санжанав.

— На, йовий,— болж Боря зөвшәрв.

Мини эк тазд 'бүлән ус кеһәд, кучәр гишң көвүг уһав. .Киртә киилг, шалвринь халун уснд хайхла, көвүн келв:

— Би нүцкәр яһж хәрхмб?

— Хувцан хагсхла хәрхч.

Боря лшкрәд авб.

— Нүл болдмн, герт ишкрдмн биш,— гиж мини эк келв.

1Көвуг, баэрас хулдж авсн мини бор салдс өрмгт цуглад, орн деер суулһввдн. Хәлстәһ-инь чансн боднцг иджәһәд, Боря нүдэн аньж, таал- таһар келв:

— Халун .картавиг киитн үснлә адхлә,— йир әмтәхн.

Мини эк келв: ¹

— Ядма, өөркдән нег ширк үс кеһәд өгч,к.

|Көвүнә хажуд сууһад, би терүнәс сурув:

— Чи нерән 1келхдән ланас юңгад нуувчи?

Боря нанур өргмҗтәһәр хәләв.

— Күн бол*һиг итиж болшго.

— Я'һад?

— Орчлң деер цаһан санатаһас хар саната улс олн.

— Әрлһә цааран. Кен типж келнә?

|Көвүн «келхв, бәәхв» гисн бәәдлтәһәр уха туңһав.

— Кү бичә итк гиж аав Далч келнә. «Күүнә эрәнь — дотрнь, мо- һан эрәнь— һазань».

Мана күүндә соңсжасн мини эк, уһажасн юмсан мошкжаһад, мусг инәв.

>Би көвүнә эцсн һариг атхад келүв:

— Боря, чи хажһр меджәнәч. Күүг 'иткх кергтә. Иткләс иткл төрдмн.

_ Би чамаг иткжәнәв. Аав Далчиг иткдговгиҗ көвүн цәәлһв.

Юкһад аав Далчиг эс иткж бээхмбч?

Маниг меклж орква.

— ?ко^К?хәрүлдг болзг төгсхлә, аав Далч үвлдән нег мишг картав егнэв гиж келлэ. Ода хавр болж йовна. Аав Далч, намаг сурсн бийнь. картав _{бичэ зов}. Терчнь ашднь егх,— гиж би көвүг иткүлж

келүв

— Нанд өдмг шиңгәх кергтә,— гиҗ нег дакж Боря келв.

— Өдмг яһж шмңгәх күмбчи?— болҗ би алң болув.

— Хәрнь, түүнәнчн тускар би мел ухалад һарнав. Мана баав йосн- дан сән болжана. Ода өдмг идеи болхла, гүүһәд бәәх бнлә.

Көвүнә келсн үгәс мини седкл уйдв.

Юн гиҗ би терүнд сүв-селвг өгхүв?

Боря гейүртәһәр келв:

— Баав эндр хоосн цә уува.

«Көвүнд яһж дөң болдмб, хотин зүүтә юм альдас олҗ өгхв» пиж би дотран ухалҗанав.

Эн саамла мана станции столяр Кужаков өвгн орҗ ирв. Көвүн, хумсан зуусн мис кевтә, тагчг болж одв.

Кужаков нанд келв:

— Көвүн, чамаг мини зург зурҗана гихлә, хәләхәр ирүв.

Мини чирә улаҗ одв. Таня Аня хойриг — зург чиклв. Ууляд, ээрәд бәәҗ, тедн зурган авхулҗ оркв. Ода, негл герән ахулҗах мет, стрелк- сән цеврәр бәрцхәнә.

Тер зургас омшгсн Михаил Александрович, намаг дуудж авад, да- кад нег даалһвр өгв. «Столяр Кужаков, көдлмшин цагла, хажуһин әм- тнд стул, стол, шкаф кеҗ өгдг чигн. Терүг зурх кергтә»,— гиж тер келв.

Кужаковиг зурхасн урд, би кесг дакж өвгнә көдлдг һазрур оч, те- рүг хәләвв.

Столяр ода мини зурҗах зург хәләчкәд, тачкнад инәв.

— Му биш. Зуг хамрнь ик болж, дакад мөңгиг үнрчлж баәсәр биш, һартан имржәсәр зурхмн билә,— гиж Кужаков нанд эврәннь зурган хәләчкәд заавр өгчәнә.

Би өвгиг дала стол, стул, шкаф деер суучкад, альдас мөңгн орҗ ирнә гигәд үнрчлжәсәр зурлав.

Кужаков гиҗгән маажчкад келв:

— Үн келхд — зург му биш. Дү көвүн, чамд би өөлж бәәхшив. Нам энчн нег зүүдән сән. Әмтн Сталиниг өдр болһн зурна. Би бас те- үүнлә цацув. Болв намаг негчн күн, негчн зурад уга. Муурулад болвчн чи, көвүн, зуржанач. Икәр ханжанав. Дакад болхла, эн зургичн үзәд, әмтн урдкасн икәр заказ өгх. йир сән юмн болв.

Өвгн зургиг бас нег эргүләд хәләчкәд, дакнас заавр өгв:

— Зуг эн столин көлмүд матьхр болж. Би чикәр, сәәнәр кедүв. Тер көлмүдинь чикләд зурчк. Эс гиж әмтн намаг коочң көлтә стол кедг болһх. Эрк биш чикл. Көвүн, чи ик сән билгтә, эрдмтә көвүн бәәжч. Юн чигн төриг седклән тәвәд кех ксргтә. Тер цагт кесн юмн күцәңһүстә болдмн. Зурсн зургдчн икәр ханжанав.

Кужаков девлиннь хормаг әрәд хаваста шалвриннь хавтхас га- зетәр цүглата юм һарһад стол деер тәвб.

— Мә, көвүн, эн мини белг. Зургим зурсндчн ханжанав.

Нанд серл өглго өвгн адһмтаһар һарч одв.

Боря стол деер бәәсн цуглата юмн тал хәләчкәд, дакад нанур хә-

ләв. Би бас кевун тал хәләчкәд, цуглата юмиг аярхн авад секув. Дот- рнь хойр зүсм өдмг, нег зүсм һахан өөкн бээж.

Теруг хәрү газетднь цуглад Боряд егув.

Боря урдк кевтән, едр дуталго станцур ирэд, эшелон болһнд эцгэн тосна. Дегд генәртә кевәр кулана.

Поезд йовж одсна хөөн тер кесгтән ардаснь хәләһәд, гейүртәһәр зогона.

« Эцгнь генткн курәд ирх яһна» гиҗ би дотран нуувчар саннав.

Дакж енгэлт уга болхла Боря нан тал орж ирна.

Нег дакж тер сурв:

— Бадма, чи юн гиҗ санҗанчи, мини баажа эмд-менд ирхйи?

— И-рлго яах билә. Ашднь ирхмн,— болж би ицлтәһәр хару егув.

•Кевунэ чира, мини халун угас, герлтсн болад одв.

— Бадма, чи эцгэн таньдвчи?— гиж кевун генткн сурв.

— Таньлго яах билав.—Борян сурврас би инавв.

— Чи бича ина. Би эцгэн таньдгов. Мана баажа дан боладго цагт цергт одсн бээж.

— Зургнь баану?

— Баана. Мини баадлта.

— Уга, чи эцгиннь бэадлта болхч.

Би Боряг чикар ухалдг дастха гиж зүткдг биләв. Хажһр келен то- отиль дор ормднь чиклдг билав. Кевун зармдэн еелдмн, болв икнкднь зевшардмн.

Тер ода хажһр келчкеан медад, нанд теруц талдан сурвр егв:

— Чи хальмг тег узлчи?

— Узла. Чи бас узен болхговч.

Тпгхд би бичкн билав. Ода ухалхнь-ухалхнь — медгдж егхш. Мана баав мел хальмг тег гигәд келәд һарна. Чи нанд тер теегин тус- кар саанэр келж егхнчн?

Би көвунә сурвриг күцәвв. Хойр һаран стол деер кирслҗ тавад, деернь толһаһан дерлчкад, тер мини келен тууҗ сонсв. Аш суулднь сурв:

— Сивр саанйи аль хальмг тег саанйи?

Би аамж одув, юн гиж хару егхнь медгджахш.

— Дассн дассндан болхгов,— болҗ дальтрж, терүнә сурврас гетл- хар келув.

— Уга, чи чикднь хару ег!— гиж Боря ээрв.

— Сиврин улсд — Сивр сан, хальмг улсд — тег сан.

— Тигхла яһад маниг нааран авч ирсмб?

Би Боряд уурлвв. Шүрүтәһәр ормасн босад, зуржасн зург талан хал аж келув:

— Болх-болшго сурвр бийдм бича ег!

— Чи сурврас бича дальтр,—гиж Боря, медата кун кевтәһәр, цец- нар келж, мини ардас босҗ ирв.

Кевунэ сурврт хару еглго бээж болшгог би медув.

— Яһад гихла,— даана цаг. Дан дотр келн-амтн биш, букл орн- нутг хольврдмн...

— Чи бича уурл,— гиж Боря намаг тогтнулв.— Би чамас суршго билав. Баав сур гнлэ. Чамаг сурһульта, ухата кевун гина.

— Би сурһульта бишв, би һәргтәв,— болж урдкасн үлүһәр би шурулкув.

Боря нан тал хәләһәд ээман хумчкад, хусм модан тушад йовж одв.

«Эн хусм модан яһад эс хайдг болхув» — гиж би кевунэ ардас тер- зәр хәләҗәһәд санув.

и.

— Би дуулхар бәәнәв,— гиж маңһдуртнь Боря нанд келв.

— Альд дуулхмбчи?

— Станц деер. Салдомудта поезд ирон цагт.

— Юнгад дуулжахмбчи?

— Өдмг шиңгәх кергтэ.

Би саналдув. Боря цәэлһв:

— Баавд чинәжүч орулх кергтэ. Эс пиж гедр хәрн гиҗәнә.

«Арһ ядсн үүл» гиж би санҗанав.

— Дуулҗ чаддвчи?

— Чаддв.

— Альков, дууллч?

— Сәәхн юмбчи!.. Наад бәрхәрйи...

— Би чамаг кезә наад бәрләв?

— Мини келен үг.ит мел гетлдәд һарналмч...

Би улан кенчрт бичжәсн лозунган цааранднь экләд бичүв. Боря нүдән авлго мини көдлмш хәләҗәнә. Урлнь гүвр-гүвр гигәд көндрәд бәәнә. Дуулх дуунаннь үгмүд дотран давтад, тодлж авчах болҗ нанд медгдв. |Көвүн ардасм өөрдәд, эвцсн дууһар келв:

— 'Нә, соңс.

Борян келсиг эс соңссн бәәдлтәһәр, би үзг болһниг кев-янзтаһар бичжәнәв.

— Соңс гинэв!— гиж көвүн ээрв.

Би көвүн тал эргүв.

Боря, бичкн хойр һаран өмнән атхж бәрәд, чееҗәрн әрвҗго ура- лан өкәһәд, дуулв:

Өрүлж һарсн шар марка толян,

Өвснә бичр деернь мандлна,

Өвснэ бичрин ке-һоаднь дурлхшв,

Өрчннчн хойр-һурви товчдчнь дурлнав.

(Көвүн дууһан төгсәһәд, сурв:

— Нә, ямаран?

— Му биш. Зуг келдг ду дуулсн цагтан 'биилх кергтә, һаран көн- дәх кергтэ.

— Биилж чаддго болхла' яахмби?

— Дасх кергтэ.

— .На, чи, амарн айс цокж өглчн, би бииләд хәләсв,— болж Боря

келв.

— Би айс меддгов.

— Э-э, хәәмнь, ода күртл альд йовсмбч,— гиж намаг дамбрлад. Боря хойр һаран, шиңкән эклж, иисхәр бәәх һәрдин һуужмлин далваг кевтә, хойр талан теләд, амарн келдг айс дуулад, дор ормасн дошад һарв.

—Хәдрис, хәдрис!—гиж, би көвү.нд сүрә өгүв.—Көлән мульжх кергтэ, ескэһәрн дуһрад одх кергтэ... хәдрис, хәдрис!..

Ермотик орҗ ирв. Үүдн тал нурһан өгәд биилжәсн көвүн узловой станции партийн комитетин сегләтр орж ирсиг үзҗәхш. Боряд докья егхәр седхләм, Ермотик барун Һариннь дунд хурһар аман зааһад, бичә ду һар гиҗ намаг закв.

— Нә, ямаран?—1ГИЖ. Боря, бииллһән зогсаһад суржана.

— Хорошо, очень хорошо,—гиж. көвүг хальмгар нанас юуни тус- кар сурсиг тааж медэд, мини орчд Ермотик хәрү егч, магтв.

Көвүн чочн тусхларн ардан тент эргәд, гүүж одад бешин ард орв.

— Бичэ булт, нааран һар,— гиж (Ермотик көвүн тал өөрдәд, тол- һаднь бәәсн хаһрха хар тиирцгинь авад, үсинь илэд келв.

Көвүн маштг залуһин сү дораһар һульдрж һарад, зулхар седв, болв Ермотик хар тлнрцгинь үзүләд келв:

— Махлаһаи ав.

(Боря тиирцгән шүүрч авад, ардан үүд цокж хааһад, гүүһәд йовҗ одв.

Борян түрүн үзүлсн билг-эрдмнь ик диилвртә болв. Салдсмуд кө- вүг селгәдәр суүһәснь авч өрглдәд, вагон тал дахулҗ одад, вещмөшо- касн цаһан шикр, хатасн өдмгин тасрхас өгцхәв.

— Боря, Боря, Боря...— 1ГИЛДЖ тедн дуудлдад, көвүг дакн-дакн теврлдәд, өрчдән шахад, халхаснь үмслдәд, көл-жөдлцхәв.