19. Культура Беларусі хііі - першай паловы XVI ст.

Беларуская культура другой паловы XIII – першай паловы XVI ст. развівалася на аснове засвойвання багатых традыцый высокаразвітых візантыйскай і старажытнарускай культур, пад уздзеяннем мясцовых умоў.У другой палове XIII – першай палове XVI ст. паралельна з працэсамі стварэння беларускай арыгінальнай літаратуры ішло развіццё старабеларускай літаратурнай мовы.З усіх жанраў беларускай літаратуры перыяду яе станаўлення найбольш дынамічна развіваліся летапісы.У другой палове XVI ст. летапісы сталі паволі адміраць, уступаючы месца іншым гістарычным жанрам.У канцы XV – пачатку XVI ст. складаліся перадумовы Рэнесанса на Беларусі: рост гарадоў, фарміраванне беларускай народнасці, ажыўленне грамадска-палітычнай дзейнасці і нацыянальна-класавай барацьбы.Прадстаўніком рэнесансавай культуры на Беларусі быў першадрукар, гуманіст і асветнік Францыск Скарына (каля 1490 г. – каля 1551 г.). У Празе Ф. Скарына пры дапамозе заможных віленскіх і полацкіх мяшчан заснаваў друкарню. 6 жніўня 1517 г. выйшла з друку першая кніга “Псалтыр”. Першадрукар выдаў пераважную частку Старого Запавету Бібліі, прычым выбраў найбольш важныя кнігі. Выдатным дзеячам беларускай культуры быў паэт-гуманіст, прадстаўнік новалацінскай літаратурнай школы М. Гусоўскі. Нарадзіўся будучы паэт у сям’і вялікакняскага лоўчага і атрымаў адукацыю ў Вільні, Польшчы, Італіі.На працэс станаўлення і развіцця беларускай архітэктуры і выяўленчага мастацтва значна паўплывалі старажытнарускія традыцыі, а таксама лепшыя дасягненні архітэктуры і мастацтва заходнееўрапейскіх краін.Готыка на Беларусі была прадстаўлена шматлікімі абарончымі збудаваннямі – замкамі, якія адначасова з’яўляліся адмістрацыйнымі, палітычнымі, эканамічнымі і культурнымі цэнтрамі. Мураваныя замкі пачалі будавацца ў першай палове XVI ст.У сувязі з пашырэннем каталіцызму на ўсёй тэрыторыі Беларусі пачалося будаўніцтва касцёлаў.У культавай архітэктуры канца XV – першай паловы XVI ст. з’яўляецца новы тып пабудоў – інкастэляваныя храмы, прыстасаваныя да абароны.У выяўленчым мастацтве Беларусі другой паловы XIII – першай паловы XVI ст. вылучаюцца іконапіс, фрэскі, кніжная мініяцюра, гравюра, арнамент, драўляная разьбяная скульптура.У рамках дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва на Беларусі ў другой палове XIII – першай палове XVI ст. развівалася размалёўка па дрэву, чаканка па металу, выраб керамікі.

20. Люблінская унія. Утварэнне Рэчы Паспалітай.

З закл. Люблінскай уніі незалежн. краiна ВКЛ страцiла сваю самаст., увайшла ў склад новай дзярж. -- Рэч П. Прычыны: 1) а) Важнае знач. мелi знеш.палiт. абстав.. На поўд. ВКЛ вымуш. было абаран. i весцi няспынныя войны з крымск. татар.. З 1500 па 1569 г. апошнiя 45 раз. рабавалi бел. землi, уводзячы палон. у рабст.. б) У гэты ж час на ўсх. ўзмацн. маск. дзярж.. Яна iмкн. да берагоў Чорн. мора i ў 1568 г. вяла вайну з Лiвонс. ордэн., якi запрасiў дапам. ў ВКЛ. Расiя пач. баявыя дзеяннi на тэрыт. ВКЛ. Над княствам навiсла смяр. пагр.. Спробы заключ. мiр з Iв. Грозн. не мелi поспеху. Адначас. з боку Польш. ўзмацнял. дзеяннi па ўключ. ВКЛ у склад адзiн. дзярж.. У такiх умов. 10 студз. 1569 г. пачаў працаваць Любл. Сейм. Кароль i яго прыхiль. iмкнул. шляхам унii ўключ. ВКЛ у склад кароны. Пасля ВКЛ вымушана было iсцi на саюз з Польшчай, але iмкнул. захав. незал. сваей краiны. У снеж. 1568г. на аг. Сейме у Любліне яны прапанав. свае ўмовы аб`ядн.: адзiн кароль абiраецца роўнай кольк. паслоў ад Польш. i ВКЛ, кар-цца ў Кракаве i Вiльнi, княства i карона будуць мець свае ас. орг. ўлады i кiрав., захоўваць сваю тэрыт., цэласн. i недатык. i iнш. Гэт. прапан. не знайшлi падтр. на сейме. Паслы ВКЛ ад`ехалi на месцы. Гэта выклiкала абурэнне караля i польс. паслоў. Пад iх уцiскам, не маючы права без згоды сейма i рады прымаць раш., 5 сак. 1569г. Жыг. II Аў. скасоўвае ўсе папярэд. прывiлеi, дадз. ВКЛ i шляхце, далуч. Падляшша, Валынь i Падоллю да Поль.. Пад пагроз. пазбаўл. маёнтк. i высылкi з краю ён прымуш. паслоў гэтых зямель падпiс. унiю. У складзе ВКЛ застал. Лiтва i Бел..2) ун.паліт. абстав. – шляхта ВКЛ не задав. моцн. уладай кн., хацела такія ж правы, як і у поль. шл., выст. за унію.3) прыч. дынаст. характ. – Жыг. II не меў нашчадкаў.Катал. духав. выкарыст. Жыг. у сваіх паліт.-ідэалаг. мэтах: аб’ядн. ВКЛ з Поль., прасоув. каьал. на Усх. Нягледз. на ўсе супрацьст., Літ. і Бел. вымуш. былi такс. падпiсаць унiю. Так 1 лiпеня 1569 г. згодна Люблiнскай унii ВКЛ i Поль. злуч. ў адз. народ, адз. дзярж. – Рэч П., феад. рэсп.. Быў абраны адзiны гаспад. – кароль польс. i вял. кн. лiт., рускi, прус., мазавецкi, жамойцкi, кiеус., валынс., падляшс., лiфляндс.. Спынiлася абранне вял. кн. ВКЛ, яго пажыццевае валод. княствам. Выбiраўся адз. сейм, якi павiнен быў склiкацца толькi ў Польш.. Уводз. адз. мытная прастора, граш. адз., агуль. знеш. палiтыка. Усе жых. РП мелi права набыв. маенткi i зямлю, уласн. у любой частцы краiны. Скасоўвал. ўсе пастан., зак., палаж., якiя супярэчылi ўнii, а такс. ас. сейм ВКЛ. Прысягаць можна было аднаму Поль. кар-ству. Т.ч. Любл. ўнiя была гвалтам навязана ВКЛ паляк. на чале з Жыг. II, асабл. пасля анексii i далуч. больш. тэр. ВКЛ (Падляшша, Валынь, Падолле, Кiеўшчына).Унiя – гэта анексiя i iнкарпар. ВКЛ у Поль. ка-тва, пагроза поўн. акаталiч. i апал-вання.