- •1. Засяленне беларускіх зямель. Характарыстыка даіндаеўрапейскага перыяду этнічнай гісторыі Беларусі.
- •2. Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі, яго балцкі і славянскі этапы.
- •5. Полацкае і Тураўскае княствы - першыя раннефеадальныя дзяржавы на тэрыторыі Беларусі. Веча ў Полацкім княстве. Вытокі дзяржаўнасці на беларускіх землях.
- •3. Узнікненне Беларусі: розныя падыходы і канцэпцыі. Паходжанне назваў "Белая Русь" і "Чорная Русь".
- •10. Барацьба федэралісцкіх і цэнтралісцкіх пачаткаў ва ўнутрыпалітычным жыцці Вялікага княства Літоўскага. Палітычныя крызісы 1341, 1377, 1381 гадоў.
- •4. Старажытнаруская дзяржава (Кіеўская Русь) - агульная феадальная дзяржава-манархія ўсходніх славян.
- •12. Грамадзянская вайна 1432-1436 гг. У Вялікім княстве Літоўскім. Спробы літоўскіх магнатаў разарваць дынастычную унію з Польшчай.
- •6. Прычыны распаду Кіеўскай Русі. Беларускія землі ў перыяд феадальнай раздробленасці.
- •14. Асноўныя напрамкі знешняй палітыкі Вялікага княства Літоўскага.
- •7. Барацьба супраць крыжакоў і татара-манголаў.
- •11. Крэўская унія. Грамадзянская вайна 1386-1392 гг. У Вялікім княстве Літоўскім. Востраўскае пагадненне. Вітаўт і цэнтралізацыя дзяржавы.
- •8. Увядзенне хрысціянства. Культура на беларускіх землях у іх-хііі стст.
- •9. Утварэнне Вялікага княства Літоўскага: розныя падыходы і канцэпцыі.
- •13. Асаблівасці дзяржаўнага ладу Вялікага княства Літоўскага. Тры Статуты Вялікага княства Літоўскага.
- •15. Формы ўласнасці на зямлю. Феадальны клас зямельных уласнікаў. Асноўныя катэгорыі феадальна залежнага сялянства ў Вялікім княстве Літоўскім.
- •16. Аграрная рэформа Жыгімонта іі Аўгуста. Станаўленне фальварачна-паншчыннай гаспадаркі. Юрыдычнае афармленне сістэмы прыгоннага права ў Вялікім княстве Літоўскім.
- •17. Беларускі феадальны горад. Магдэбургскае права.
- •18. Фарміраванне беларускай народнасці.
- •19. Культура Беларусі хііі - першай паловы XVI ст.
- •20. Люблінская унія. Утварэнне Рэчы Паспалітай.
- •21. Дзяржаўны лад Рэчы Паспалітай. Палітычнае становішча Вялікага княства Літоўскага ў складзе Рэчы Паспалітай.
- •22. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця беларускіх зямель ў складзе Рэчы Паспалітай.
- •23. Брэсцкая царкоўная унія. Уніяцкая царква.
- •24. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай. Войны другой паловы XVI - XVIII стст.
- •25. Паглыбленне палітычнага крызісу. Першы і другі падзелы Рэчы Паспалітай. Паўстанне пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі. Трэці падзел Рэчы Паспалітай.
- •26. Культура Беларусі ў другой палове XVI - XVIII стст.
- •27. Унутраная палітыка расійскага ўрада ў Беларусі ў канцы XVIII - першай палове XIX ст. Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг. У Польшчы, Літве і Беларусі.
- •28. Крызіс прыгоннага ладу. Эканамічныя рэформы 30-50-х гадоў XIX ст.
- •29. Да пытання аб так званай "забароне" расійскім урадам назваў "Беларусь" і "Літва", "беларускія і літоўскія губерні", беларускай мовы і беларускага друкаванага слова.
- •30. Культура Беларусі канца XVIII - першай паловы XIX ст.
- •31. Адмена прыгоннага права. Буржуазныя рэформы 60-70-х гадоў і асаблівасці іх правядзення ў Беларусі.
- •32. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі ў другой палове XIX - пачатку XX ст. Сталыпінскія рэформы.
- •35. Беларусь у гады Першай сусветнай вайны.
- •33. Паўстанне 1863-1864 гг. У Польшчы, Літве і Беларусі.
- •34. Рэвалюцыя 1905-1907 гг. У Беларусі. "Нашаніўскі перыяд" беларускага нацыянальнага руху.
- •36. Лютаўская буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя. Перамога рэвалюцыі ў Беларусі.
- •37. Альтэрнатывы грамадска-палітычнага развіцця краіны пасля Лютаўскай буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі. Уздым беларускага нацыянальнага руху.
- •38. Фарміраванне беларускай нацыі: асноўныя перыяды фарміравання і характэрныя прыкметы нацыі.
- •39. Культура Беларусі ў другой палове XIX - пачатку XX стст.
- •40. Кастрычніцкая рэвалюцыя ў Беларусі. Першыя рэвалюцыйныя пераўтварэнні.
- •41. Размежаванне палітычных сіл Беларусі пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі.І Усебеларускі з’езд(снежань 1917 г.).
- •42. Барацьба беларускага народа супраць нямецкіх акупантаў (1918 г.). Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі (бнр).
- •43. Утварэнне Беларускай сср. Аб’яднанне Беларускай сср з Літоўскай сср.
- •44. Беларусь у перыяд польскай інтэрвенцыі (1919-1920 гг.). Беларускі нацыянальны рух. Аднаўленне бсср.
- •45. Пачатак мірнага будаўніцтва ў Беларусі. Новая эканамічная палітыка, яе сутнасць і вынікі.
- •46. Асаблівасці і вынікі правядзення палітыкі сацыялістычнай індустрыялізацыі ў Беларускай сср у 20-30 я гады XX ст.
- •47. Калектывізацыя сельскай гаспадаркі Беларускай сср у 20-30-я гады XX ст.
- •48. Ажыццяўленне ў Беларускай сср у 1920-1930гг. Ліквідацыі непісьменнасці і малапісьменнасці дарослага насельніцтва і ўсеагульнага абавязковага навучання дзяцей школьнага ўзросту.
- •49. Развіццё мастацтва і архітэктуры ў Беларускай сср ў 1920-1930-я гг.
- •50. Грамадска-палітычнае жыццё ў Беларускай сср у 20-30 я гады XX ст.
- •51. Заходняя Беларусь пад уладай Польшчы ў 1921-1939 гг.
- •52. Аднаўленне народнай гаспадаркі Беларускай сср пасля Вялікай Айчыннай вайны. Подзвіг беларускага народа ў адраджэнні роднай зямлі.
- •53. Асаблівасці эканамічнага развіцця Беларускай сср у 50-я - першай палове 80-х гадоў XX ст.
- •55. Грамадска-палітычнае жыццё ў Беларускай сср у 1946-1985 гг.
- •54. Дасягненні беларускага народа ў сацыяльнай сферы і ў галіне культуры (адукацыя, навука, літаратура і мастацтва) у 50-я - першай палове 80-х гадоў XX ст.
- •56. Палітыка перабудовы, яе змест і шляхі ажыццяўлення: розныя погляды і меркаванні.
- •57. Дзяржаўны пераварот у Маскве ў жніўні 1991 г. Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі. Ліквідацыя ссср: розныя погляды і меркаванні.
- •58. Грамадска-палітычнае жыццё Рэспублікі Беларусь на мяжы XX-XXI стст.
- •59. Рэспубліка Беларусь на шляху рыначных рэформ. Асаблівасці беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця.
- •60. Развіццё асветы і навукі на сучасным этапе - адзін з важнейшых напрамкаў дзяржаўнай палітыкі Рэспублікі Беларусь.
- •61. Тэатр, музыка, выяўленчае мастацтва на сучасным этапе. Ахова гісторыка-культурнай спадчыны.
- •62. Заключэнне. Чаму вучыць і аб чым сведчыць гістарычны вопыт? Пабудова грамадства сацыяльнай справядлівасці - магістральны шлях развіцця Рэспублікі Беларусь.
9. Утварэнне Вялікага княства Літоўскага: розныя падыходы і канцэпцыі.
Сярод мноства фактараў, якія садзейнічалі ўзнікненню ВКЛ, можна выдзеліць наступныя:1. Развіццё сельска-гаспадарчай вытворчасці, рамяства, гандлю, рост гарадоў. Усё гэта спрыяла ўзбагачэнню мясцовай эліты, якая і стала ініцыятарам утварэння новай дзяржавы, каб абараніць сваю маёмасць і статус 2. Паглыбленне сацыяльнай дыферэнцыяцыі грамадства, сацыяльных супярэчнасцей паміж саслоўямі. У самім саслоўі феадалаў таксама абвастрылася барацьба за панаванне. Усё гэта выклікала грамадскую патрэбу ва ўтварэнні дзяржавы, якая б заканадаўча абмежавала грамадска небяспечныя разбуральныя працэсы, якія праяўляліся ў знішчэнні людзей і матэрыяльных каштоўнасцей. 3. Неабходнасць барацьбы са знешняй небяспекай. Такая небяспека зыходзіла найперш ад мангола-татараў і крыжакоў, а таксама галіцка-валынскіх і польскіх князёў. Існуюць тры найбольш акрэсленыя канцэпцыі працэсу ўтварэння ВКЛ. Першая з іх умоўна называецца традыцыйнай (“літоўскай”) канцэпцыяй. Сутнасць яе заключаецца ў тым, што літоўскія князі заваявалі беларускія землі, падпарадкавалі іх сабе, скарыстаўшыся аслабленнем Русі міжусобіцамі і мангола-татарскім заваяваннем. І толькі вялікі рускі народ у другой палове XVIII ст. вызваліў беларусаў з-пад ярма чужынцаў. Другой з’яўляецца так званая новая (“беларуская”) канцэпцыя, найбольш поўна абгрунтаваная М. Ермаловічам у кнізе “ Па слядах аднаго міфа” (1989). Ён пісаў, што гістарычныя крыніцы не пацвярджаюць літоўскага заваявання беларускіх зямель, а, наадварот, сведчаць аб заваяванні сучасных літоўскіх зямель Новагародскім княствам. На думку М. Ермаловіча, значнай перашкодай для аб’ектыўнага асвятлення працэсу ўтварэння ВКЛ з’яўляецца атаясамліванне сучаснай тэрыторыі Літвы з летапіснай Літвой, якая, як даказваў М. Ермаловіч, знаходзілася на тэрыторыі сучаснай Беларусі, паміж Мінскам і Новагародкам і паміж Слонімам і Маладзечна. Такім чынам, з пункту гледжання прыхільнікаў новай канцэпцыі, ВКЛ склалася перш за ўсё як беларуская дзяржава. Трэцяя “цэнтрысцкая” канцэпцыя імкнецца пераадолець крайнасці іншых канцэпцый. Яе прыхільнікі сцвярджаюць, што ВКЛ на розных этапах свайго існавання было дзяржавай, у якой дамінавалі розныя этнічныя прыярытэты. Працяглы час (сярэдзіна ХІІІ – сярэдзіна ХV стст.) яно было літоўска- беларускай дзяржавай, у якой літоўскае палітычнае лідэрства ўраўнаважвалася беларускай палітычнай арганізацыяй. З сярэдзіны ХV ст. і ў ХVI ст. ВКЛ існавала як беларуска-літоўская дзяржава, дамінантай у якой быў беларускі пачатак. Калектыў аўтараў кафедры гуманітарных дысцыплін БДУІР прытрымліваецца пункту гледжання на ВКЛ як на поліэтнічную дзяржаву чатырох асноўных народаў – беларускага, літоўскага, украінскага і рускага, дзе славяне займалі 11/12 тэрыторыі і складалі 80% насельніцтва краіны. Усе народы, якія прымалі ўдзел у палітычным, эканамічным і культурным жыцці Вялікага княства, а найперш беларускі і літоўскі, з’яўляюцца гістарычнымі спадкаемцамі гэтай дзяржавы. Працэс утварэння ВКЛ быў працяглым і складаным. Ён адбываўся больш за стагоддзе – з другой чвэрці ХІІІ па трэцюю чвэрць XIV ст. Аб’яднанне праходзіла рознымі шляхамі: на аснове пагадненняў паміж мясцовай палітычнай элітай і літоўскімі князямі, шляхам дынастычных шлюбаў, у некаторых выпадках – шляхам захопу. Працэс фарміравання новай дзяржавы пачаўся з узвышэння Новагародскага княства, якое прыпала на сярэдзіну ХІІІ ст., і быў звязаны з імем князя Міндоўга. Заслуга яго заключаецца ў тым, што пры ім з разрозненых літоўскіх плямён і беларускіх княстваў пачалося станаўленне дзяржавы на новай аснове – ВКЛ, бо менавіта Міндоўг аб’яднаў Новагародскае княства з часткай балцкіх зямель. Першай сталіцай княства стаў Новагародак. Але Міндоўг сустрэў супраціўленне старой знаці, якая забіла вялікага князя і яго двух сыноў у 1263 г. Далейшы тэрытарыяльны рост дзяржавы расцягнуўся больш, чым на стагоддзе. Полацкае княства трапіла пад уплыў Літвы ў сярэдзіне ХІІІ ст., калі ў Полацку княжыў пляменнік Міндоўга Таўцівіл. У канцы ХІІІ ст. пры вялікім князю Віцені быў пакладзены пачатак далучэнню Жамойці і канчаткова далучана Полацкае княства. Жамойць жа была канчаткова далучана толькі у першай палове XV ст. Пры вялікім князю Гедыміне (1316 – 1341) у склад ВКЛ увайшла Віцебская зямля, Берасцейская, Турава-Пінская землі і Мінскае княства. У 1323 г. Гедымін перанёс сталіцу дзяржавы ў Вільню. Пры вялікім князю Альгердзе (1345 – 1377) было цалкам далучана Беларускае Падняпроўе, у 1355 г. – Бранскае княства. У 1362 г. Альгерд разбіў татар у бітве на р. Сінія Воды і далучыў да ВКЛ Кіеўскую, Чарнігава-Северскую, Падольскую і Валынскую землі. Пры вялікім князю Вітаўце (1392 – 1430) у 1404 г. да ВКЛ было далучана Смаленскае княства, быў ўстаноўлены пратэктарат над Разанскай, Пскоўскай, Наўгародскай землямі. У гады праўлення Вітаўта ВКЛ дасягнула найвышэйшай магутнасці і займала найбольшую тэрыторыю.