- •Методыка выкладання літаратуры як навуковая дысцыпліна, яе месца сярод дысцыплін літаратуразнаўчага і педагагічнага цыклаў.
- •Беларуская літаратура як вучэбны прадмет. Адукацыйны стандарт вучэбнага прадмета “Беларуская літаратура”.
- •1. Мэта вывучэння прадмета
- •2. Задачы вывучэння прадмета
- •3. Змест адукацыі па вучэбным прадмеце “беларуская літаратура”
- •4. Патрабаванні да ўзроўню падрыхтоўкі вучняў
- •Этапы станаўлення і развіцця методыкі выкладання беларускай літаратуры.
- •Якуб Колас
- •Іван Іванавіч Замоцін
- •Канцэпцыя літаратурнай адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь: асноўныя палажэнні. Канцэпцыя вучэбнага прадмета “Беларуская літаратура”.
- •1. Уводзіны
- •2. Зыходныя метадалагічныя перадумовы і прынцыпы пабудовы зместу вучэбнага прадмета
- •3. Дыдактычныя асновы, прынцыпы і крытэрыі адбору ў канструяванні зместу літаратурнай адукацыі
- •4. Мэты вучэбнага прадмета
- •5. Агульная характарыстыка і асаблівасці пабудовы зместу літаратурнай адукацыі па ступенях навучання
- •6. Састаў і структура вучэбна-метадычнага комплексу
- •Школьныя праграмы па беларускай літаратуры, асаблівасці іх пабудовы. Агульная характарыстыка.
- •Характарыстыка школьных падручнікаў па беларускай літаратуры. Параўнальны аспект (на прыкладзе 1 – 2 паралеляў).
- •Агульнадыдактычныя прынцыпы выкладання літаратуры. Прынцыпы літаратуразнаўчага аналізу.
- •Прынцыпы літаратуразнаўчага аналізу на ўроках літаратуры
- •Метады і прыёмы выкладання літаратуры. Разнастайныя прынцыпы класіфікацыі метадаў.
- •Тыпы і віды ўрокаў літаратуры, іх класіфікацыя. Адыход ад традыцыйнай структуры ў сучаснай практыцы выкладання (нетрадыцыйныя ўрокі, сучасныя адукацыйныя тэхналогіі).
- •Арганізацыйныя патрабаванні да ўрока
- •Дыдактычныя патрабаванні да ўрока
- •Гігіенічныя патрабаванні да ўрока
- •Метадычныя патрабаванні да ўрока
- •Літаратуразнаўчыя патрабаванні да ўрока
- •Патрабаванні да сучаснага ўрока літаратуры:
- •На кожным уроку павінны быць вытрыманы агульнаадукацыйныя прынцыпы:
- •Класіфікацыя ўрокаў у залежнасці ад падыходаў:
- •1. Найбольшае распаўсюджванне атрымала класіфікацыя, якая адлюстроўвае этапы вывучэння літаратурнага твора (в. Галубкоў):
- •2. Вылучаецца тып урокаў у залежнасці ад роду, жанру твора:
- •3. Тып уроку абумоўліваецца спосабам яго правядзення, формай падачы матэрыялу:
- •Традыцыйная структура ўрока:
- •Нетрадыцыйныя ўрокі па літаратуры
- •Vі клас
- •Этапы работы над праектам
- •Лінія параўнання
- •Вучань як чытач. Асаблівасці ўспрымання школьнікамі мастацкіх твораў на розных узроставых ступенях.
- •Декрет № 15 от 17 июля 2008 г.
- •Падрыхтоўка вучняў да першага знаёмства з мастацкім творам (змест і методыка правядзення ўступных заняткаў). Чытанне мастацкага твора.
- •Вывучэнне чытацкага ўспрымання твора вучнямі.
- •Аналіз мастацкага твора. Прынцыпы аналізу.
- •Шляхі аналізу мастацкага твора ў школе.
- •Заключныя (абагульняючыя) заняткі ў сістэме вывучэння літаратурнага твора.
- •Вывучэнне вуснай народнай творчасці ў школе.
- •Спецыфіка вывучэння лірычных твораў у сярэдніх і старшых класах.
- •Сучасная методыка назапасіла багаты арсенал шляхоў, форм, метадаў і прыёмаў работы па вывучэнні лірычных твораў. Выпрацавана схема парадку працы над лірычным творам.
- •Вывучэнне эпічных твораў: шляхі і прыёмы аналізу.
- •Асаблівасці ўрокаў па вывучэнню драматычных твораў. Улік спецыфікі драматычнага роду і драматычных жанраў.
- •Урокі па вывучэнні аглядавых і манаграфічных тэм у гісторыка-літаратурным курсе старшых класаў, іх асаблівасці і методыка правядзення.
- •Урокі па вывучэнні жыццёвага і творчага шляху пісьменніка, іх спецыфіка ў сярэдніх і старшых класах.
- •Тэорыя літаратуры ў школьным вывучэнні.
- •Агульны стан вуснага маўлення ў школе і сістэма работы па яе развіцці на ўроках літаратуры.
- •Інструкцыя аб парадку фарміравання культуры вуснай і пісьмовай мовы ў агульнаадукацыйных установах Рэспублікі Беларусь
- •Глава 1 агульныя палажэнні
- •Глава 2 патрабаванні да правядзення навучальных і кантрольных работ, якія праводзяцца ў пісьмовай форме
- •Прыкладны аб’ём пісьмовага выказвання па вучэбным прадмеце ”Замежная мова“ вызначаецца згодна з дадаткам 7.
- •Глава 3 прыкладная колькасць і прызначэнне вучнёўскіх сшыткаў
- •Глава 4 парадак афармлення I вядзення сшыткаў, афармлення экзаменацыйных работ
- •(Подпіс) у.В.Пракаповіч глава 5 парадак праверкі навучальных, кантрольных, экзаменацыйных работ і работ над памылкамі
- •Глава 6 патрабаванні да афармлення рэферата
- •Глава 7 патрабаванні да афармлення класнага журнала
- •Кантрольная работа ”… “ Дыктант ”…“
- •Дыктант
- •§ 14, Стар. 24 – 25
- •§ 15, 16, Стар. 34 – 39
- •Паўтарэнне. Правапіс о, а, э. Пр. 116
- •Глава 8 патрабаванні да вядзення і афармлення дзённіка
- •67. У агульнаадукацыйных установах выкарыстоўваюцца дзённікі адзінага ўзору, рэкамендаваныя Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь. Дзённік вучань пачынае весці з трэцяга класа.
- •68. Усе запісы ў дзённіках павінны весціся з захаваннем наступных патрабаванняў:
- •Узоры афармлення надпiсу на вокладцы сшытка
- •Прыкладны аб’ём навучальных пераказаў, сачыненняў, слоўнікавых дыктантаў на і ступені агульнай сярэдняй адукацыі
- •Колькасць кантрольных работ на I ступені агульнай сярэдняй адукацыі, іх віды і прыкладны аб’ём
- •Колькасць кантрольных работ на II і III ступені агульнай сярэдняй адукацыі, іх віды
- •Прыкладны аб’ём кантрольных работ на II і III ступені агульнай сярэдняй адукацыі
- •Колькасць арфаграм і пунктаграм у тэкстах кантрольных работ па вучэбных прадметах ”Беларуская мова“, ”Руская мова“, ”Родная мова нацыянальнай меншасці“
- •Прыкладны аб’ём пісьмовага выказвання па вучэбным прадмеце ”Замежная мова“
- •Аб’ём навучальнага і экзаменацыйнага рэфератаў, узор іх афармлення
- •Урокі па развіцці пісьмовага маўлення вучняў. Методыка навучання сачыненням у школе.
- •Развіццё маўлення лагічнага тыпу
- •Алгарытм працы над рэфератам
- •Алгарытм напісання даклада
- •Унутрыпрадметныя сувязі
- •Міжпрадметныя сувязі
- •Пазакласная праца па літаратуры – арганічная частка навучальна-выхаваўчага працэсу ў школе.
- •Урокі пазакласнага чытання, іх змест і методыка правядзення.
- •Літаратурнае краязнаўства ў школе як культуралагічная праблема.
- •Факультатыўныя заняткі па літаратуры: мэта, структура, формы навучання.
- •1. Уводныя.
- •2. Паглыбляючыя.
- •3. Развіваючыя курсы.
- •Педагагічная мэтазгоднасць выкарыстання тсн на ўроках літаратуры. Методыка прымянення нагляднасці.
- •Дамашняе заданне па літаратуры. Улік і ацэнка ведаў і ўменняў пры вывучэнні літаратуры.
- •Ацэнка вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў па вучэбным прадмеце “Беларуская літаратура”
- •Ацэнка вуснага і пісьмовага выказвання
- •Ацэнка выразнага чытання на памяць
- •Ацэнка тэхнікі чытання (для V—VIII класаў)*
- •Апісанне характару памылак
- •Планаванне навучальнай працы настаўніка літаратуры. Віды планаў.
- •Этапы планавання ўрока і падрыхтоўкі да яго
- •Памятка ўрок
- •Тэхналагічная карта ўрока
- •Род і жанр літаратурнага твора
- •Асноўныя стадыі развіцця беларускай літаратуры і культуры
- •Асноўныя стадыі развіцця літаратуры і мастацкія сістэмы
- •Адукацыйныя мэты і задачы:
- •Развіццёвыя мэты і задачы:
- •Выхаваўчыя мэты і задачы:
- •Віды вусных і пісьмовых работ па літаратуры:
- •Асноўныя патрабаванні да эсэ
Этапы планавання ўрока і падрыхтоўкі да яго
1. Знаёмства з раздзелам праграмы, у які ўваходзіць урока, вызначэнне яго месца ў курсе літаратуры, вызначэнне, з якім матэрыялам па дадзенай тэме ўжо знаёміліся вучні.
2. Чытанне з наступным аналізам твора, матэрыялу, змешчанага ў вучэбным дапаможніку, літаратуразнаўчых і крытычных прац па тэме ўрока.
3. Вызначэнне адукацыйных, выхаваўчых, развіццёвых (развіваючых) мэт і задач урока на аснове праграмы, метадычных дапаможнікаў, школьнага падручніка і дадатковай літаратуры.
4. Адбор аптымальнага зместу і матэрыялу ўрока, яго падзел на закончаныя ў сэнсавых адносінах блокі і часткі, вылучэнне апорных ведаў.
5. Вылучэнне галоўнага матэрыялу, які вучань павінен зразумець і запомніць на ўроку.
6. Распрацоўка структуры ўрока, вызначэнне яго тыпу і найбольш мэтазгодных метадаў і прыёмаў навучання.
7. Адлюстраванне і выкарыстанне сувязей матэрыялу з іншымі прадметамі.
8. Планаванне дзеянняў настаўніка і вучняў на этапах урока (асабліва пры авалоданні новымі ведамі і ўменнямі).
9. Падбор нагляднасці і ТСН (кіна- і дыяфільмаў, карцін, плакатаў, картак, схем, дадатковай літаратуры і інш.).
10. Праверка абсталявання і тэхнічных сродкаў навучання.
11. Планаванне настаўнікам запісаў на дошцы і выкананне аналагічнай працы вучнямі на дошцы і ў сшытках.
12. Вызначэнне аб’ёму і формы самастойнай працы вучняў на ўроку і яе скіраванасці на развіццё іх самастойнасці.
13. Вызначэнне форм і прыёмаў замацавання атрыманых і выпрацаваных на ўроку і дома ведаў, уменняў і навыкаў вучняў.
14. Складанне спісу вучняў, веды і ўменні якіх будуць правярацца адпаведнымі формамі і метадамі, улічваючы ўзроўні іх сфарміраванасці.
15. Азначэнне зместу, аб’ёму і формы дамашняга задання.
16. Выбар форм падвядзення вынікаў урока.
17. Планаванне пазакласнай працы па дадзенай тэме.
18. Рэпетыцыя ўрока.
Паняцці |
V клас
|
VІ клас
|
VІІ клас
|
VІІІ клас
|
Роды і жанры
|
народная казка і яе віды (пра жывёл, чарадзейныя, бытавыя); легенды і іх асаблівасці; літаратурная казка і легенда; загадкі; прыказкі; прыкметы і павер’і |
агульнае паняцце пра міф; народныя песні і і іх віды, жанравае багацце; літаратурная песня; апавяданне; аповесць; байка |
паэма (пачатковае паняцце); асаблівасці паэтычных і празаічных твораў; паэзія як від мастацкай літаратуры; проза як тып мастацкай літаратурнай творчасці; мастацкія асаблівасці народных песняў; паэтычная (лірычная) проза; свабодны верш; балада |
роды мастацкай літаратуры (агульнае паняцце); паняцце пра лірыку; віды, жанры, класічныя формы лірыкі; эпічны літаратурны род і яго жанры: навела, апавяданне, аповесць; ліра-эпічныя жанры; паэма; літаратурная балада; драма як літаратурны род (пачатковае паняцце); батлейка; драматычныя жанры (трагедыя, драма, камедыя) |
Будова і структура мастацкага твора |
тэма; сюжэт твора; эпізод у творы
|
тэма мастацкага твора (паглыбленне паняцця); ідэя; кампазіцыя (пачатковае паняцце)
|
пейзаж і яго роля ў мастацкім творы; падтэкст у паэтычных творах
|
тэма, ідэя, праблематыка твора (паглыбленне паняццяў); маналагічная форма лірычных твораў; эпізод, тэма, ідэя, кампазіцыя ў эпічным творы (паглыбленне паняццяў); сюжэт і кампазіцыя паэмы, лірычныя адступленні; канфлікт, сюжэт, характар, сцэна, карціна, дыялог, рэпліка, рэмарка ў драматычных творах |
Сістэма вобразаў у літаратуры |
літаратурны герой і сродкі яго паказу – перажыванні, учынкі, партрэт, мова, мастацкія дэталі, аўтарская характарыстыка (пачатковыя паняцці)
|
літаратурны вобраз (пачатковае паняцце); літаратурны герой (паглыбленне паняцця); аўтар-апавядальнік у творы |
вобраз мастака (музыкі) у беларускіх творах; вобразы дудкі, жалейкі, скрыпкі, гусляў як сімвалічнае ўвасабленне мастацтва, паэзіі
|
лірычны герой; вобраз-характар і спосабы яго раскрыцця (апісанне ўчынкаў і паводзін, партрэт, пейзаж, мова героя, аўтарская характарыстыка; аўтар-апавядальнік (паглыбленне паняцця) выяўленне аўтарскай пазіцыі ў драматычным творы
|
Вобразна-выяўленчыя сродкі
|
сродкі мастацкай выразнасці ў літаратурным творы; эпітэт; параўнанне
|
літаратурны вобраз; алегорыя, вобразы-сімвалы, звароты, паўторы, эпітэты, параўнанні, памяншальна-ласкальныя словы, метафара, увасабленне (пачатковыя паняцці); эпітэт, параўнанне (паглыбленне паняццяў) |
|
вобразна-выяўленчыя сродкі паэтычнай мовы (паглыбленне паняцця);
|
Тэорыя вершаскладання
|
|
|
рытм, рыфма (пачатковыя паняцці); роля рытму ў паэтычных творах; гукапіс; вершаскладанне; віды стопаў і памераў у вершах; двухскладовыя і трохскладовыя стопы (пачатковае паняцце) |
вершаскладанне (паглыбленне паняцця); рытміка-інтанацыйныя сродкі паэтычнай мовы (паглыбленне паняцця) |
Літаратура як від мастацтва. Агульныя паняцці літаратурнай эстэтыкі і паэтыкі |
|
|
мастацтва ў жыцці народа; віды мастацтва; літаратура – мастацтва слова; талент у мастацтве; роля фантазіі пісьменніка публіцыстыка як від літаратуры; спецыфіка мастацкага і навуковага адлюстраванняў жыцця. |
|
Паняцці |
IX клас |
Х клас |
XІ клас |
Роды і жанры
|
паэма-эпапея; трагедыя; агульнае паняцце пра жанры старажытнай літаратуры (жыціе, слова, павучанне, хаджэнне, аповесць); летапіс; палемічная літаратура як жанр публіцыстыкі; травесційная літаратура; фарс і вадэвіль як камедыйныя жанры; жанры лірыкі (паглыбленне паняцця); ліра-эпічныя творы: паэма-эпапея (паглыбленне паняцця); пародыя і бурлеск; публіцыстыка як від літаратуры; эпас і яго жанры (паглыбленне паняцця) |
абразок, лірычная мініяцюра як жанры малой прозы; жанрава-тэматычная разнастайнасць байкі; сатырычная камедыя; жанравыя разнавіднасці рамана; гістарычны раман; трагікамедыя |
жанр аповесці (паглыбленне паняцця); раман у вершах як жанр; гістарычная драма |
Будова і структура мастацкага твора
|
выяўленне аўтарскай пазіцыі ў драматычным творы (паглыбленне паняцця) |
канфлікт у драматычным творы (паглыбленне паняцця); моўная характарыстыка персанажаў; выяўленне аўтарскай пазіцыі ў творы (паглыбленне паняцця) |
выяўленне аўтарскай пазіцыі ў творы (паглыбленне паняцця); унутраны маналог; сюжэт і яго элементы; пазасюжэтныя кампаненты твора |
Сістэма вобразаў у літаратурным творы |
паняцце пра вечны вобраз; рамантычны герой; герой і яго прататып |
вобраз апавядальніка (паглыбленне паняцця); лірычны герой (паглыбленне паняцця); лірычны герой і аўтар |
|
Вобразна-выяўленчыя сродкі |
персаніфікацыя; форма і змест твора |
мастацкая дэталь; асацыятыўны вобраз |
вобраз-сімвал; мастацкая дэталь |
Тэорыя вершаскладання |
вершаскладанне, паэтычны сінтаксіс (паглыбленне паняццяў) |
сілабатанічная сістэма вершаскладання; верлібр |
|
Стыль пісьменніка як цэласнасць |
пачатковае паняцце пра стыль пісьменніка; індывідуальны стыль пісьменніка (развіццё паняцця) |
стыль пісьменніка (развіццё паняцця) |
аўтарская канцэпцыя жыцця і асобы |
Літаратурна-мастацкія эпохі, метады, напрамкі
|
агульнае паняцце пра антычную літаратуру; агульнае паняцце пра літаратуру Сярэднявечча; агульнае паняцце пра літаратуру эпохі Адраджэння; агульнае паняцце пра барока, класіцызм, асветніцтва ў літаратуры; паняцце пра рамантызм і рэалізм як літаратурныя напрамкі; паняцце аб літаратурным працэсе; мастацкія кірункі плыні ў літаратуры |
літаратурны працэс; рэалізм, мадэрнізм і яго плыні (паглыбленне паняццяў) |
літаратурны працэс
|
Літаратура як від мастацтва. Агульныя паняцці літаратурнай эстэтыкі і паэтыкі
|
міф, міфалогія (паглыбленне паняццяў); літаратура і фальклор (паглыбленне паняцця); асаблівасці фарміравання літаратурнай традыцыі; гуманізм, агульначалавечыя каштоўнасці ў літаратуры; пачатковае паняцце пра народнасць літаратуры; рэалістычнае адлюстраванне жыцця ў літаратуры; чалавек і прырода ў творы; нацыянальнае і агульначалавечае ў літаратуры; паняцце аб прыгожым |
камічнае ў літаратуры; псіхалагізм у літаратуры; публіцыстычнасць у паэзіі; традыцыі і наватарства; рамантычнае і рэалістычнае адлюстраванне жыцця ў літаратуры (паглыбленне паняцця)
|
гераічнае і трагічнае ў літаратуры (паглыбленне паняцця) |