Rola polityki fiskalnej w gospodarce krajowej:

Głównym celem oddziaływania polityki fiskalnej jest globalny popyt. Dzieje się to za sprawą możliwości kształtowania przez Rząd deficytu lub nadwyżki budżetowej. Te dwa czynniki w wyraźny sposób wpływają na poziom globalnego popytu w państwie. Wzrost deficytu budżetowego strukturalnego powoduje napływ do gospodarki środków pieniężnych a co za tym idzie wzrost popytu. Natomiast zmniejszenie deficytu strukturalnego lub w skrajnym przypadku osiągnięcie nadwyżki powoduje zmniejszenie ilości środków pieniężnych w gospodarce oraz zmniejszenie popytu. Zatem można wydzielić dwie tendencje polityki fiskalnej:

• polityka restrykcyjna – mająca na celu zmniejszenie popytu globalnego poprzez:

• zmniejszenie konsumpcji (C) i zwiększenie podatków

• zmniejszenie inwestycji (I) i zwiększenie podatków

• zmniejszenie wydatków

polityka mająca na celu zwiększenie popytu globalnego poprzez:

• polityka pasywna – prowadzona przez automatyczne stabilizatory gospodarki

Automatyczne stabilizatory gospodarki:

• progresywna skala podatkowa

• zasiłek dla bezrobotnych – dzięki zasiłkom konsumpcja bezrobotnych nie spada do zera i popyt globalny jest sztucznie podtrzymywany

Efekt wypychania – zjawisko występujące, gdy w wyniku reakcji rynku pieniężnego efektywność polityki fiskalnej zmniejsza się. Wzrost deficytu strukturalnego (w wyniku obniżek podatków lub zwiększenia wydatków rządowych) może prowadzić do wzrostu stopy procentowej, a przez to do mniejszych inwestycji. Tak więc część indukowanego wzrostu PNB może być zrównoważona, gdy większy deficyt wypycha inwestycje. Wypychanie jest związane z wpływem deficytu strukturalnego.

Podatki

Podatek – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazane przez podatnika na rzecz budżetu państwa, miasta lub gminy:

• podatek bezpośredni od dochodów przedsiębiorstw – ma charakter liniowy, tzn. stopa podatku dochodowego płaconego od zysku brutto jest jednakowa dla wszystkich producentów niezależnie od wysokości osiąganego dochodu. Progresywne opodatkowanie zysku zniechęcałoby do zwiększania produkcji i obniżania kosztów wytwarzania, gdyż przy wyższym poziomie zysku obowiązywałaby odpowiednio wyższa stopa podatku dochodowego. W Polsce podatek od dochodów przedsiębiorstw wynosi 30%.

• podatek bezpośredni od dochodów indywidualnych – we wszystkich krajach zbudowany jest na zasadzie progresji podatkowej. Najniższa stopa podatku, płacona od najniższych dochodów, stopniowo wzrasta, aż osiąga górną granicę sięgającą czasami 50 czy też 60% od dochodów najwyższych. W Polsce dochody indywidualne opodatkowane są według stopy najniższej 21% i najwyższej 45%. Progresywna stopa podatków zmniejsza rozpiętości występujące między dochodami i zgodna jest z zasadą sprawiedliwości społecznej. W Polsce rozpiętość podatku od dochodów osób fizycznych wynosi 19%, 30% i 40%.

• podatek pośredni od wartości dodanej (VAT – Value Added Tax) – opodatkowaniu w wysokości 22% podlegają wszystkie ogniwa produkcji i obrotu. W Polsce stosowane są dwie stawki podatkowe: podstawowa - 22% i preferencyjna - 7% (również występują stawki: 0% i 3%). Wszystkie towary objęte eksportem są wolne od podatku.

• specjalny podatek pośredni – akcyza – stopa podatku od takich towarów, jak: alkohol, paliwa, samochody, zapałki, sól (produkty o dużej sztywności popytu – tzn. zmiana cen nie wpłynie znacznie na zmianę popytu), jest znacznie wyższa i bardzo zróżnicowana, co zapewnia łatwe i duże dochody do budżetu państwa.

Typy podatków:

• progresywny – istnieją różne stopy podatkowe rosnące w zależności od wzrostu dochodów

• liniowy – wszyscy płacą według tej samej stopy podatkowej

• degresywny – stopy podatkowe maleją wraz ze wzrostem dochodów

• ryczałtowy – wszyscy płacą taką samą sumę podatku