21. Сацыяльна-эканамічнае развіццё ў Беларусі ў другой палове XIX –п.XXстст.

60-90-ыя гады прамысловасць Бел.захав.сваю спецыялізацыю па перапрацоўцы пераважна мясцовай сыравіны. Пераход да капiталiстычнага земляробства на Беларусi адбываўся паступова. Пасля рэформы 1861 г. сельская гаспадарка Беларусi ўсе шырэй уцягвалася ў рыначныя сувязi. Але пераважалі дробная вытворчасць і мануфактура. У першыя два дзесяцiгоддзi пасля рэформы важнейшай галiной гандлёвага земляробства заставалася вытворчасць збожжа. Аднак у вынiку сусветнага аграрнага крызiсу 80–90-х гг. цэны на яго рэзка панiзiлiся. У 90-я гг. галоўнай спецыялiзаванай галiной у сельскай гаспадарцы Беларусi стала малочная жывёлагадоўля. Спецыялiзацыя памешчыцкай гаспадаркi праявiлася ў пашырэннi вытворчасцi тэхнiчных культур:бульба. Таксама прамысловае садаўнiцтва i агароднiцтва. У Беларусi iшоў працэс пераходу ад ручной працы да машыннай, але толькі у 80-90 паскорыўся працэс развіцця фабрычна-завадской прамысловасці, таксама існавала і дробная мануфактурн.вытворчасць. Больш.частка рамесніцк.вытворчасці канцэнтравалася у гарадах і мястэчках. У іх працавалі майстры з наёмн.рабочымі. Развів.нов.віды-хімічная, метала-апрацоўчая. Рамяство пераходзіць у дробную вытворчасць. Шрокае чыгуначн.буд-ва спрыяла паскоранаму развіццю галін па вырабе сродкаў вытворчасці. Буйн.прадпрыемствы у гарадах, фабрыкі і заводы меньшыя у вёсцы. Росту гарадоў, развіццю прамысловасці, пашырэнню гандлёвых сувязяў спрыяла ўдасканаленне транспартнай сістэмы (1862-Пецярбургска-Варшаўская дарога, 1866-Рыга-Арлоўская чыгунка, 70-ыя –Маскоўска-Брэсцкая і Лібава-Роменская магістралі і інш.). Бел.атрымала больш цесную сувязь паміж рознымі ўласнымі рэгіёнамі і з важнейшымі індустрыяльнымі раёнамі Рас.імперыі. З 1889-электраасвятленне (добрушская фабрыка), з 1898-трамвай (у віц). Да пач.20 ст завяршаеццца фарміраванне ўнутранага рынку Бел. Бел.была ўключана ў агульнаеўрапейскую сістэму эканамічн.сувязяў. Фармір.слой прадпрымальнікаў. Сял.рэформа 1861 знішчыла феад.прыгонніцтва. Але за памешчыкамі засталіся сервітутныя землі (лясы, сенажаці). Наўянасць кругавой парукі (Віц і Магіл.губерні) стрымлівалі гаспад.самастойнасць, права ўласнасці сялян. Сяляне павінны былі плаціці дзяржаве падушн.подаць, пазямельны падатак, выкупныя плацяжы, маглі быць падвергнуты цялесн.пакаранням. Збядненне і разбурэнне сялянства, захаванне буйн.памечш.землеўладання-сялянскі рух. Асноўн.патрабаваніі: вяртанне зямель, памяньшэнне налогаў і павіннасцяў. У 70-ыя пад’ём. Распаўсюджанне атрымоўвае сялянскі рух за перасяленне на сваб.землі-у Сібір. Народніцтва. Ідэалогія: пошук шляхоў сац.перабудовы Расіі. Вера у пераход да сацыялізму. Мінуючы капіталізм. Роданачальнікі: Герцэн, Чарнышэўскі. Две тэндэнцыі: рэвалюцыйная і рэфарматарская. Рэвалюц: рэвалюц.рух, рэфармат-праграма паступовага пераўтварэння. Пік-70-80-ыя гады. Народніцк.гурткі: Зямля і воля (1876, Пецярбург). Пад іх уплывам развів.нар.рух на Бел. Цэнтр-Мінск (гурток Вэлера (1877). 1879-Зямля і воля на дзве часткі: “Чорны перадзел” (гал.мэта-адмаўленне ад паліт.барацьбы і перадзел зямлі памешчыкаў паміж сялянамі) і “народная воля” (узмацненне паліт.барацьбы і індывідуальны тэрор). Бел.за чорнаперадзельцамі, але поты больш.частка да “народнай волі”. 1 сакавіка 1881 Грынявіцкі забіў Аляксандра 2. Народавольцы - у пашане. 1882-Паўночна-Заходняя арганізацыя “народнай волі” (адзіная арганізацыя Бел.і Літвы). Цэнтр-Вільня. Да к.1882 цэнтр перастае існаваць, але асобн.гурткі дзейнічаюць. Пачатак 1884-“Гоман” звярнуўся да усіх народніцкіх гурткоў да аб’яднання у адну арганізацыю. Яны паставілі нацыян.пытанне: існаванне бел.нацыі. У 1884-1890-ліберальны накірунак у народніцтве (ільготн.крэдыты сялянам, развів.сял.промыслы і інш.). Рабочы рух. Развіццё капіт.адносін у эканоміцы Бел.прывяло да фарміравання значных кадраў рабоч.класа. Але ў сілы спецыфікі прамысловага развіцця рэгіёнаў (наяўнасць мноства дробных прадпрыемстваў за невялік.кольскасцью занятых), становішча пралетарыяту у Бел.было больш цяжкім, чым у Расіі у цэлым. Гэта становішча (13-14 гадзінны раб.дзень, жабрацкія жыллёвыя ўмовы, адсутнасць пенсіён.забяспячэння) вымушала іх на стачкі. Формы: уцёкі (да 70-ых), потым стачкі (на цагельн.заводзе ў Брэсцк.крэпасці, на будаўніцтве чыгунак: Лібава-Роменскай у Гомелі і інш). На чале рабоч.руху-чыгуначнікі. Але рабочы рух заставаўся стыхійным і мэта-паляпшэнне матэрыяльн.становішча, скарачэнне працоўнага дня. Рабоч.заканадаўства 80-90-ых гг,якое абмяжоўвала выкарыстанне дзіцячай і жаночай працы, памяньш.даўжыню працоўнага дня. Упершыню планамерную прапагндысцк.работу пачалі весці народнікі. У гуртках рабочыя займаліся самаадукацыяй, чыталі рэвалюц.літ-ру. Знаёмства з марксісцк.літ-рай на Бел.адносіцца да сяр.70-ых г. Былі арганізаваны марксісцкія гурткі,у якіх вывуч.працы Маркса і Энгельса. Якасна новы этап-стварэнне у Пецярбурзе “Саюза барацьбы за вызваленне рабоч.класа (1895)” рабочы рух Бел.злучаецца з агульнарас.сацыял-дэмакратычн.рухам. Таксама прыезд Леніна у Вільню і аказанне дапамогі зборніку “Работнік”. У рабоч.і сацыял-дэмакрат.руху Бел.у канцы 90-ых з’яўл.спецыфіка-імкненне яўрэйскі, літ.і польскіх сацыял-дэмакратаў ствар.рабочыя арганізацыі па нацыян.прыкмеце. у верасні 1897 у вільні з’езд, на якім было абвешчана стварэнне “усеагульнага яўрэйскага саюза у Расіі і Польшчы” (Бунда). Рост рэвал.партый, пашырэнне сферы дзейнасці сацыял-дэмакрат.арганіз, імкненне падпарадкаваць рабочы рух прывяло да стварэння адзінай партыі-сакавік 1898 – 1 з’езд сацыял-дэмакратычных арганізацый Расіі – РСДРП.