Rodzaje badań statystycznych

Wyróżnia się badania :

1. Pełne ( całkowite )

2. Częściowe

Badania pełne i częściowe mogą być :

1. Ciągłe ( np. rejestracja urodzeń, zgonów, małżeństw, itp. )

2. Okresowe ( np. spisy ludności , rolne, przemysłu )

3. Doraźne ( np. klęsk żywiołowych )

Wśród badań częściowych wyróżnia się :

1. Badania reprezentacyjne ( są bardzo wartościowe, bo pozwalają z dużym prawdopodobieństwem uogólnić wyniki uzyskane ze zbiorowości próbnej na całą populację generalną, są tańsze od badań całkowitych).

2. Badania monograficzne ( obejmują obserwację grupy społecznej, wsi , miasta , przykładem badania monograficznego jest badanie warunków życia ludności w mieście Rzeszowie w pewnym momencie lub w okresie)

3. Badania ankietowe ( dość często wykorzystywana metoda badań , sprowadza się głównie do zbierania informacji pierwotnych, ważnym problemem jest wykształcenie umiejętności dobrego opracowania ankiety, zestaw pytań w kwestionariuszy ankietowym powinien być umiejętnie sformułowany.

W Polsce badaniami ankietowymi zajmują się takie instytucje jak : OBOP, CBOS, PPENTOR oraz inne ośrodki naukowe.

Procedury dobru próby

W badaniach statystycznych w praktyce posługujemy się próbą . Próba mała gdy , gdy n>30 to mamy do czynienia z próbą dużą .

Od próby wymaga się , aby była reprezentatywna. Na reprezentatywność próby mają wpływ dwa czynniki :

1. Sposób doboru próby

2. Liczebność próby

Wyróżnia się dwie procedury doboru próby :

1. Dobór celowy ( sprowadza się do tego , że o wyborze jednostek decyduje badacz, opierając się na merytorycznej znajomości problematyki badawczej, próba ta nie podlega prawu wielkich liczb )

2. Dobór losowy ( zgodny jest z zasadami doboru według metody reprezentacyjnej, umożliwia zastosowanie metod statystyki matematycznej do wnioskowania, próba ma charakter losowy, gdy każda jednostka populacji z jednakowym prawdopodobieństwem różnym od zera może się w niej znaleźć. Wyodrębniona próba podlega działaniu prawa wielkich liczb, co oznacza że wraz ze wzrostem liczebności próby losowej (n) rośnie stopień jej reprezentatywności )

Przed pobraniem próby ważne jest określenie jednostki losowania Indywidualna jednostka losowania pokrywa się z jednostką badania, a zespołową jednostką losowania , gdy nie pokrywa się z jednostką badania ( np. losuje się mieszkania a bada się ich osoby w nich zameldowane ).

Losowanie próby określa się jako operat losowania , przez który rozumie się wykaz jednostek uwzględnionych przy losowaniu z możliwością ich identyfikacji Na przykład , takim operatem losowania dla populacji mieszkańców Rzeszowa jest spis ( ponumerowany) wszystkich mieszkańców tego miasta.

Sposób postępowania przy doborze próby losowej określa się mianem schematu losowania. Podstawowe schematy losowania to:

1. losowanie indywidualne

2. losowanie nieograniczone ze zwracaniem ( zwane inaczej niezależnym lub zwrotnym )

3. losowanie nieograniczone bez zwracania ( inaczej określane jako zależne )

4. losowanie warstwowe

5. losowanie systematyczne

6. losowanie grupowe

Klasyfikacja cech statystycznych

Cechy statystyczne można podzielić na:

1. ilościowe ( mierzalne, kwantytatywne ) – można je zmierzyć i wyrazić za pomocą odpowiednich jednostek fizycznych ( np. kg, m, szt, t )

2. jakościowe ( kwalitatywne) – zwykle są określane słownie np. płeć, standard mieszkania, pochodzenie społeczne, rodzaj kredytu itp.

Cechy ilościowe określa się jako zmienne, które można podzielić na :

• skokowe ( dyskretne )

• ciągłe

Cecha skokowa przyjmuje skończony i przeliczalny zbiór wartości na danej skali liczbowej , przy czym jest to najczęściej zbiór liczb całkowitych nieujemnych ( np. liczba dzieci w rodzinie , liczba usterek w konkretnym produkcie , wielkość gospodarstwa domowego itp. )

Cecha ciągła przyjmuje wszystkie liczby rzeczywiste z określonego przedziału liczbowego < a , b > , przy czym liczba miejsc po przecinku jest uzależniona od dokładności pomiarów ( np. wiek , płaca, wzrost, plon pszenicy itp. )

Występuje również podział cech na :

• stałe ( własności wspólne dla wszystkich jednostek statystycznych danej zbiorowości statystycznej

• zmienne ( własności , dzięki którym poszczególne jednostki różnią się między sobą, przy czym dokładny stopień zmienności poszczególnych cech jest możliwy lub niemożliwy do określenia )

Dla potrzeb pomiaru cech stosuje się cztery rodzaje skal : nominalną , porządkową, interwałową i ilorazową .

Skala nominalna – skala stosująca wyłącznie opis słowny dla potrzeb identyfikacji jednostki. Np. kobieta i mężczyzna . Nie są możliwe działania arytmetyczne na danych opisanych na skali nominalnej.

Skala porządkowa – służąca do porządkowania danych. Na przykład ranking szkół wyższych z punktu widzenia ich atrakcyjności.

Skala interwałowa - skala mająca własności skali porządkowej, gdyż możliwe jest porządkowanie jednostek statystycznych opisanych w tej skali , a jednocześnie jest możliwe określenie interwału ( przedziału ) liczbowego, w którym zawierają się obserwacje.

Skala ilorazowa – skala ma cechy skali interwałowej, a ponadto iloraz ma tutaj określoną interpretację. Dane opisane w skali ilorazowej przyjmują zawsze wartości liczbowe, np. waga itp.