Гісторыя беларускай арфаграфіі
У сярэдзіне ХІХ ст. пачынае адраджацца беларуская мова. З’яуляюцца тэксты Дуніна-марцінкевіча, Багушэвіча і г.д. Пісьменнікі-адраджэнцы – шляхчіцы,носьбіты мовы – сяляне. Пісьменнікі арэнтавалісь на сялян як раз. У расійскай імперыі беларуская мова не прызнавалася за мову самастойную. Не вучылі у школе, на ёй не выходзілі газеты, ніякіх слоунікау, падручнікау не было і строга вызначаных правілау. Таму у нешматлікіх выданнях, якія выходзілі за мяжой( Венгрыя), панавау арфаграфіянф разнабой. Сітуацыя пачала праяуляцца у пачатку ХХ ст. Падзеі 1905 выклікалі моцны уздым нацыянальна-вызваленчага руху, што прымусіла улады адмяніць забарону на беларускую мову. Пачалі выходзіць газеты, узніклі беларускія выдавенствы. Пачалі выходзіць творы Купалы Коласа і другіх, а строга вызначаных правіл напісання па ранейшаму не было – задача распрацоукі гэткіх правіл становіцца актуальнай. Але спачатку узнікаюць традыцыі напісання, яны слажыліся вакол газеты “Наша ніва”(як вымауляецца – так і пішацца), аутары – А.Лёсік, Б. Тарашкевіч. У іх былі першыя падручнікі. Як Лёсік, так і Тарашкевіч імкнуліся стварыць такі правапіс, які к перадавау асаблівасць вымаулення.
О,э – а (о,э – пад націска, а – не пад націскам)
Е,ё – я(першы склад перад націскам)
Д-дз, т-ц(пры змягчэнні)
У запазычаных словах зычныя не падаужаюцца
Прыстаукі, якія заканваюцца на “з”, перад глузімі пішуцца на с, перд звонкімі – з
Адлежнасці:
Пазначалася асіміляцыя мяккасці(зьвер, сьнег,сьмех)
Мяккі знак ставіуся паміж падоужанымі зычнымі(вясельле, калосьсе)
У запазычаных словах [л]-мяккі(лямпа, дыплём), [з],[м],[с] цвёрдыя(пазыцыя, фізыка, сытуацыя)
Кніга Тарашкевіча вытрымала шмат перавыданняў і на працягу 10 год была асноуным падручнікам по беларускай мове.У 1926 у Мінску праходзіла акадэмічная канферэнцыя па удаскананні правапісу. У ёй прынялі удзел усе выдатныя пісьменнікі і навукоуцы, што жылі ва Усходняй Беларусі. Канферэнцыя стварыла камісію па разладу спрэч тых пытанняў, куды увайшлі: Стэпан Мікрагэвіч, Вацлау Ластоускі, Якуб Колас, Язэп Лёсік. Камісія працавала с 1926 па 1929. За гэты час сітуацыя у краіне оэзка змянілася. Беларусізацыя была спынена, пачыналася русіфікацыя і рэпрэсіі супраць нацыянальнай інтэлегенцыі. Камісію распусцілі, сябрау рэпрэсавалі.У 1933 годзе СНК(урад) прыняў пастанову аб змяненні правілау. “Наркомаука”
Калі НЕ і БЕЗ пішуцца асобна, то заусёды пішацца літара Е
Адмена асіміляцыйнай мяккасці
Адмена мяккага знака паміж подаужанамі літарамі
У запазычаных словах Л- стау цвёрды, З, С – мЯЯккі
Рэвалюцыйна-інтэрнаціянальныя словы пішуцца праз О(рэвОлюцыя, кОмунізм)
Ва уласных імёнах Э захоуваецца не пад націскам, Е – у першым складзе перад націскам. У 1959 камісія пад кірауніцтвам К.Крапівы адмянілі “5” і “6” пункты