Узнікненне пісьменства
Пісьмо – сістэма начартальных знакау, якімі карыстаюцца для фіксацыі вуснай мовы.
1) Прадметнае пісьмо – інфармацыя перадаецца пры дапамозе пэуных прадметау.
2) Піктаграфія – такое пісьмо, знакі якога уяуляюць сабой схематыныя малюнкі, што наглядна выяуляюць прадмет ці з’явы рэчаіснасці.
Асалблівасці:
Больш ці менш дакладна перадае змест думкі, але не перадае структуру выказвання.
Перадае канкрэтныя паняцці і не перадае абстрактых(галоуны недахоп)
Не прывязана да канкржтнай мовы, можа чытацца на розных.
3) Ідэаграфія – пісьмо, знак якога перадае цэлае слова.
Асаблівасці:
Перадае і канктрэтнае і абстрактнае.
Карыстаецца строга фіксаваным наборам знакаў
Не прывязана да мовы
Перадае элементы структуры выказванняў, але не перадае гучання слоў. (Галоўны недахоп – вялікая колькасць знакаў)
4) Складовае пісьмо – знак якога перадае склад (спалучэнне зычнага і галоснага).
Асаблівасці:
Колькасць знакаў скарачваецца
Прывязана да мовы
Перадае гучанне
5) Фанаграфія – знак перадае гук.
Асаблівасці:
Знакау ад 20 да 50
863 – дата узнікнення славянскай мовы.
Старажытныя славянскія азбукі.
Глаголіца – самая старажытная с славянскіх азбук. Створана у канцы 9 ст., амаль цалкам супадала с кірыліцай алфавітным складам, парадкам пералічэння і назвамі літар. Адрознівалася складанасцю літар. Шырока ўжывалася у 9-11 ст. потым был выціснена больш зручнай кірыліцай.
Кірыліца – другая з старажытных славянскіх азбук. Утворана у 10-11 ст. на аснове грэка-візантыйскага пісьма. 24 літары грэчэскага алфаіту і 19 асобных.
Гісторыя беларускага пісьма
У аснове сучаснага беларускага алфавіта – кірыліца. Яна з’явілась у канцы 10 – пачатку 11 стагоддзя. У сувязі з прыняццем хрысціянства і з’яуленнем рэлігійных тэкстаў на стараславяскай мове. У 13-14 ст. узнікае ужо уласно-славянскае пісьменства. Да 16-га стагоддзя беларускае пісьмо было толькі рукапіснае, а ў 1517 годзе. Ф. Скарына паклаў пачатак ўсходнеславянскаму кнігадрукаванню. 1517-1519 – скарына пераклаў на беларускую мову і надрукаваў 23 кнігі бібліі рускай. На аснове тагачаснай кірыліцы Скарына стварыу шрыфт, у якім былі загалоўныя і радковыя літары. Шрыфты Скарыны стаў узорам для іншых друкароў, як беларускіх, так і іншаземных. С 14-ага ст. на тэрыторыі беларусі жывуць татары. Яны хутка перайшлі на беларускую мову, а вось рэлігію сваю(іслам) захавалі. Першыя тэксты, напісаны на беларускай мове арабскімі літарамі, з’явіліся у 16-ым ст.. Мова гэтых тэкстау вельмі блізкая да жывой народнагутарковай мовы. Многія дыялектычныя асаблівасці беларускай мовы перадаваліся арабскай графікай нават лепш, чем традыцыйнай кірыліцай. У 17-ым ст. хоць існавала яшчэ і кірыліца, пачалі з’яуляцца тэксты, напісаныя на беларускай мове лацінскімі літарамі. Пад уплывам палякай сталі ужываць лацінскія літары і беларусы. Беларускае пісьмо шырока ужывалася да 1696. 1696 – Сейм РП аб’явіу адзінай дзяржаунай мовай польскую і усё справаводства перавёу на польскую мову. А на рускіх землях карысталіся выключна кірыліцай.
У 1709 і 1710 годах загадам Пятра І у кірыліцу быу унесены шэраг змен. Быу выключаны шэраг літар,былі уведзены арабскія лічбы. Рэфармаваная Пятром кірыліца атрымала назву грамадзянскага шрыфту. У канцы 16-га стагоддзя адбыліся падзелы РП і Беларусь увайшла у склад Расійскай Імперыі, у 19-ым і пачатку 20-га ст. беларусы карысталіся 2 граматычнымі сістэмамі: грамадзянскай і лаціскай. Заснавальнікі Новая беларускай літаратуры і беларускай літаратурнай мовы: Дунін Марцінкевіч, Ф. Багушэвіч – карысталіся выключна лацінскімі літарамі. Выпрацоука адзінай графічнай сістэмы беларускай мовы адбывалася у пачатку 20-га ст, калі пачалі выходзіць першыя беларускія газеты – “Наша доля, наша ніва” у Пецербурге, Мінску, Вільні і іншых гарадах. Узніклі першыя беларускія літаратурныя ведаведствы. Існаванне дзвюх графічных сістэм выклікау пэуныя цяжкасці у выдавецкай справе. Газета “Наша Ніва” частку матэрыяла друкавала грамадзянскай, частку – лаціскай. У 1916 газета “Наша Ніва” і іншыя цалкам пераходзіць на грамадзянскую. Грамадзянка прыстасоуваецца да беларускай мовы. Узніклі “Ў,ДЖ,ДЗ”, аднак адзінай графічнай сістэмы у гэтыя часы так і не узнікла. У 20-я гг пасля утварэння БНР, а пасля і БССР, калі беларуская мова стала дзяржаунай, была нармалізавана яе графіка. Значную ролю у гэтым адыграла акадэмічная канферэнцыя, якая праходзіла у 1926 у Мінску. Гэтая канферэнцыя і зацвярдзела курыліцу, як адзіны графічны, сродак беларускай мовы.
Лінгвіст Рудольф Абіст імкнуйся аб’яднаць лацінку і кірыліцу у адзін шрыфт і стварыць такім чынам арыгінальны беларускі алфавіт, у якім палова літар ліцінскіх, палова кірылічных.