1822 Жыл- Орта жүзде хандық билік жойылды. Әкімшілік-саяси реформаның салдары:

-Қазақстанды басқаруды жеңілдетіп,өзара рулық қырқыстарға соққы берді.

-Өлкені шаруашылық жағынан игеруге қолайлы жағдай жасады.

-Ресми отаршыл саясатын кеңейтуге жол ашты.

-Хандық билікті жойды.

1824 жыл Кіші жүздің соңғы ханы Шерғазы Орынборға қызметке шақырылып, Кіші жүздегі хандық билік жойылды. Ескеретін нәрсе, Кіші жүзді үшке бөліп (батыс, отра, шығыс), ішкі басқару жүйесінде хандықты жойғанымен 1824 жылы басқару жүйесі жергілікті ұлт өкілдерінің қолында қалды.

Сонымен, 1822 және 1824 жылдардағы әкімшілік-саяси реформалар патша үкіметінің отарлау саясатының нәтижесі болды.

37. Кенесары Қасымұлы бастаған отарлауға қарсы ұлт-азаттық қозғалысы.

XIX ғ. 30-жылдарында патшалық Ресейдің Қазақстандағы отарлау саясатына ашық қарсы шыққан Абылай ханның баласы Қасым хан болды. Ол бұл куресте Қоқан хандығына сүйенбекші болды. Бірақ оның үміті ақталмай, Қоқан өкіметі оның үлдары Саржан мен Есенгелдіні, кейінірек езін елтірді. Көнесары турмеге қамалды. Абақтыдан аман құтылған Көнесары ездерінің ата-мекені Ұлытауға келіп қоныстанып, езінің бар өмірін қазақтың теуелсіз ел, дербес мемлекет болуы жолындағы күреске арнады. Көнесары Қасымұлы бастаған көтеріліс 1837 ж. басталып, 1847 жылға дейін созылды. Көтеріліске үш жүздің де қазақтары, сонымен бірге қарақалпақ, түрікмен, қырғыз, езбек халықтарының өкілдері қатысты.1833 ж. кектемінен бастап Көнесары жасақтары патша ескеріне қарсы дейекті күрес жүргізді. Көнесарының аты бүкіл қазақ даласына тарап, 1841 ж. ол бүкіл қазақ халқының ханы болып сайланды. Көнесары хан болып сайланғаннан кейін ел билеу тертібі езгеріп, алым-салық реформасы іске асады. Көнесары жасақтары Қоқан хандығына қарсы соғыс жүргізіп, оларды келіссөз жүргізуге межбүр етті.1844-1845 жж. қазақ даласындағы үлт-азаттық қозғалыстың ең өрлеген кезі болды. Патша ескерлері 1844 ж. жазындағы шайқаста ешқандай нетижелерге жете алмады. Осы жағдай Орынбор әкімшілігін Көнесарымен келіссөз жүргізуді бастауға межбүр етті. Көнесары қазақ жерлеріндегі округтік приказдарды жоюды, қазақ жерлерін қайтаруды, алым-салық жинауды тоқтатуды талап етті.

Келіссөздер нәтижесіз аяқталып, 1845 ж. Көнесары Ұлы жүз жеріне қоныс аударды. Ол Ұлы жүз халқын бірікгіруді, қырғыздармен одақ қүрып Қоқан хандьнына шабуыл жасауды, сөйтіп қол астындағы қазақтарды босатуды көздеді. Алайда екіжүзді саясат үстаған қырғыз манаптары Көнесарыны қолдай қоймады. Сондай-ақ Жетісу бойындағы қазақтар бері бірдей оны қабыл алмады.

Осындай жағдайда 1847 ж. Көнесары қырғыз жеріне басып кірді. Бішкекке жақын Майтөбе деген жерде қырғыз манаптарының ескерімен шайқаста Көнесары жеңіліс тапты. Көтерілістің жеңілуіне қазақ халқының жіктелуі, қазақ сұлтандары мен билерінің орталықтанған қазақ мемлекетін қүруға мүдделі болмауы есер етті. Кетерілістің маңызы зор. Көтеріліс бүкіл үш жүзді қамтыған қазақтардың патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы бағытталған соғыс болды. Көтеріліс патша үкіметінің Орта Азияны жаулап алуын біраз кешеуілдетті. Көнесары қозғалысы жеңілгенмен, қазақтардың қарсылығы басылмады.

38. И.Тайманұлы мен М.Өтемісұлы бастаған шаруалар көтерілісі.

Көтерілістің негізгі себептері:

- Ақшалай салықтың өсуі;

- Күз сайын әр шаңырақтың хан сарайының мұқтажына құны 70 сомдық жылқы беруге міндеттенуі;

- Көшіп-қонғаны, шөп жинағаны , орыс помещиктерінің шабындығын басып өткені үшін салық төлеуі;

- Жәңгір ханның әділетсіздігі мен рақымсыздығы.