Tablica 6.3 Ceny I wielkości sprzedaży n artykułów w dwóch okresach
-
Nr
artykułu
Okres bazowy (0)
Okres badany (1)
Cena
sprzedaż
Cena
sprzedaż
1
p1,0
q1,0
p1,1
q1,1
2
p2,0
q2,0
p2,1
q2,1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
i
pi,0
qi,0
pi,1
qi,1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
n
pn,0
qn,0
pn,1
qn,1
Zacznijmy od agregatowych indeksów cen.
W tablicy 6.3 podano w zapisie symbolicznym ceny i wielkości sprzedaży n artykułów, stanowiących pewien agregat dla dwóch okresów, tj. dla tzw. Okresu bazowego, a po drugie dla okresu, który będzie porównywany z okresem bazowym.
Głównym naszym zadaniem jest odpowiedź na pytanie jak zmienił się poziom cen rozpatrywanych artykułów w okresie badanym, w porównaniu do okresu bazowego.
Wykorzystamy tu tzw. prosty agregatowy indeks cen:
(6.8)
Oba powyższe mankamenty można usunąć wprowadzając odpowiednie wagi, nadające większe lub mniejsze znaczenie cenom poszczególnych artykułów.
Najbardziej odpowiednimi wagami byłyby wielkości sprzedaży poszczególnych artykułów.
Powstaje jednak pytanie jakiego okresu mają dotyczyć, przyjęte wagi, wielkości sprzedaży.
Niestety, nie ma na to pytanie w pełni zadawalającej odpowiedzi. Można przyjąć albo wagi okresu bazowego, albo badanego.
Gdy przyjmiemy wagi okresu bazowego, wtedy otrzymujemy tzw. agregatowy indeks cen Laspeyresa:
(6.9)
Natomiast, gdy przyjmiemy wagi okresu badanego, wtedy otrzymujemy agregatowy indeks cen Paaschego:
(6.10)
Tworzono też inne typy agregatowych indeksów cen, ale nie będziemy się tu nimi zajmowali.
W praktyce najczęściej jest wykorzystywany indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych Laspeyresa .
Odgrywa on istotną rolę nie tylko jako bezpośredniego miernika poziomu cen, ale używany jest bardzo często w charakterze tzw. deflatora służącego do urealniania różnych wielkości.
Na przykład, wskaźnik płac nominalnych dzielony jest przez indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych, aby uzyskać realny indeks płac.
Wszystko to co powiedzieliśmy o agregatowych indeksach cen, odnosi się także przez analogię, do agregatowych indeksów ilości.
Powróćmy znów do tablicy 6.3 Postawmy teraz pytanie, jak zmienił się ogólny poziom (wolumen) sprzedaży rozpatrywanych artykułów w okresie badanym w porównaniu do okresu bazowego.
Tym razem najprostszy pomysł to porównanie wartości sprzedaże w obu okresach:
(6.11)
Wskaźniki agregatowe zarówno cen jak i ilości, to jeden z ważniejszych instrumentów do oceny i analizy sytuacji gospodarczej.
Powróćmy znów do tablicy 6.3. Postawmy teraz pytanie, jak zmienił się ogólny poziom (wolumen) sprzedaży rozpatrywanych artykułów w okresie badanym w porównaniu do okresu bazowego.
Tym razem najprostszy pomysł to porównanie wartości sprzedaże w obu okresach:
(6.12)
Jednakże indeks ten jest tylko miernikiem zmian wartości sprzedaży, liczonej każdorazowo w cenach bieżących. Na jego podstawie trudno powiedzieć czy wolumen sprzedaży uległ zmianie, bo na proponowany indeks wpływ mają zmieniające się ceny.
Aby wpływ ten wyeliminować, trzeba przyjąć jako system wag stały układ cen dla obu okresów. I tu powstają identyczne problemy, z jakimi mieliśmy poprzednio do czynienia przy indeksach cen.
Dlatego i w tym przypadku istnieją dwa podstawowe agregatowe wskaźniki ilości typu Laspeyresa i Paaschego:
(6.13)
(6.14)
Zalety i wady obu tych wskaźników są analogiczne do zalet i wad odpowiednich indeksów cen.
Zadanie do rozwiązania.
Należy obliczyć wskaźniki łańcuchowe, wskaźniki o podstawie stałej (1990 = 100) oraz tempo wzrostu dla produkcji towaru X w latach 1989-2000
Lata |
Produkcja (w tonach) |
Wskaźnik łańcuchowy |
Wskaźnik o podstawie stałej 1990=100 |
Tempo |
1989 |
1848 |
- |
|
- |
1990 |
2312 |
|
100 |
|
1991 |
2821 |
|
|
|
1992 |
3010 |
|
|
|
1993 |
3838 |
|
|
|
1994 |
4221 |
|
|
|
1995 |
4710 |
|
|
|
1996 |
5038 |
|
|
|
1997 |
4765 |
|
|
|
1998 |
4803 |
|
|
|
1999 |
5086 |
|
|
|
2000 |
5104 |
|
|
|