- •Г.А.Астрога Гiсторыя Беларусi
- •Уводзіны
- •1. Характарыстыка даіндаеўрапейскага перыяду этнічнай гісторыі Беларусі
- •2. Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі, яго балцкі і славянскі этапы
- •Утварэнне Кіеўскай Русі-старажытнай усходнеславянскай дзяржавы.Канцэпцыі паходжання Кіеўскай Русі.Палітычны лад Кіеўскай Русі.
- •2. Полацкае і Тураўскае княствы – першыя дзяржаўныя утварэнні на беларускіх землях(9-першая палова 13ст.).
- •3. Беларускія землі ў перыяд феадальнай раздробленасці
- •4. Барацьба супраць крыжакоў і татара-манголаў
- •4.Развіцце культуры на беларускіх землях у 9-пач.13ст.Прыняцце хрысціянства.
- •Пытанні і заданні
- •1. Прычыны узнікнення вкл і яго тэрытарыяльны рост.
- •2. Знешняя палітыка вялікакняскай улады вкл
- •3.Грамадска-палітычны лад Літоўскага княства.Прававая сістэма.Статуты вкл.
- •4.Сацыяльна-эканамічнае развіцце беларускіх зямель у складзе вкл.
- •1.Дасягненні культурнага развіцця на беларускіх землях.Рэнесанс,Рэфармацыя і Контррэфармацыя ў Беларусі.
- •2.Фарміраванне беларускай народнасці. Узнікненне Беларусі: розныя падыходы і канцэпцыі. Паходжанне тэрміна Белая Русь.
- •1.Культура Беларусі другой паловы XIII – першай паловы XVI ст.
- •Пытанні і заданні
- •1.Утварэнне Рэчы Паспалітай(1569г.)Яе перадумовы.
- •2.Грамадска-палітычны лад Рэчы Паспалітай. Статус вкл у яе складзе.
- •3. Рэфармацыя і Контррэфармацыя.Берасцейская унія 1596г.
- •4. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай, яе месца і роля ў еўрапейскай геапалітыцы таго часу.
- •1.Сацыяльна-эканамічнае развіцце беларускіх земляў.
- •2.Палітычны крызіс.Падзелы Рэчы Паспалітай.
- •3.Эпоха Асветніцтва.Культурнае развіцце беларускіх земляў у складзе Рэчы Паспалітай.
- •Пытанні і заданні
- •1. Палітыка царызму ў Беларусі ў канцы 18-пачатку19ст.
- •2.Эканамічнае развіцце Беларусі ў першай палове 19ст.
- •1. Асаблівасці культурнага развіцця Беларусі. Адукацыя і навука. Беларусазнаўства – частка славістыкі
- •2. Літаратура. Музычна-тэатральная культура. Выяўленчае мастацтва. Архітэктура
- •Пытанні і заданні
- •1.Аграрная рэформа 1861г.
- •2. Буржуазныя рэформы 60–70-х гадоў і асаблівасці іх правядзення ў Беларусі, контррэформы 80–90-х гадоў
- •3. Беларусь напярэдадні Першай сусветнай вайны.
- •1. Паўстанне 1863г. І яго сацыяльна-палітычныя вынікі.
- •3. Фарміраванне палітычных партый. Нацыянальнае адраджэнне. Першыя палітычныя арганізацыі
- •4. Беларусь часы рэвалюцыі 1905-1907гг. “Нашаніўскі перыяд” беларускага нацыянальнага руху
- •1.Беларусь у гады Першай сусветнай вайны.
- •2. Беларускі нацыянальны рух
- •3.Беларусь у перыяд лютаўскай рэвалюцыі 1917 года.
- •1. Фарміраванне беларускай нацыі
- •2. Развіццё адукацыі, навукі, друку
- •3. Мастацтва і архітэктура
- •Пытанні і заданні
- •1.Беларусь пасля звяржэння царызму
- •2. Кастрычніцкая рэвалюцыя.Устанаўленне савецкай улады ў Беларусі.
- •3. І Усебеларускі з’езд (снежань 1917 г.).
- •4Становішча Беларусі ў перыяд германскай акупацыі.Абвяшчэнне бнр,стварэнне бсср і Літоўска-Беларускай сср.
- •1.Пачатак вайны.Экспансія Польшчы ў Беларусі.
- •2. Беларускі рух
- •3. Аднаўленне ссрб
- •Пытанні і заданні
- •1. Новая эканамічная палітыка у Беларусі.
- •2.. Асаблівасці правядзення індустрыялізацыі ў рэспубліцы і калектывізацыі сельскай гаспадаркі.
- •3. Грамадска-палітычнае і культурнае жыцце савецкай Беларусі.
- •4. Заходняя Беларусь у складзе 2-ой Рэчы Паспалітай.Сацыяльна-эканамічнае становішча заходнебеларускіх зямель
- •Пытанні і заданні
- •Уводзіны
- •1. Пачатак другой сусветнай вайны. Уз’яднанне заходняй беларусі з бсср.
- •2.Пачатак вялікай айчыннай вайны. Адпор ворагу ў пачатковы перыяд вайны
- •3.Акупацыйны рэжым на тэрыторыі беларусі.
- •4.Усенародная барацьба супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў
- •4. Вызваленне беларусі. Аднаўленне народнай гаспадаркі рэспублікі. Заканчэнне вайны. Страты у вайне.
- •5. Уклад беларускага народа ў вялікую перамогу.Памяць аб вайне.
- •Пытанні і заданні
- •1. Аднаўленне гаспадаркі і развіцце бсср у першае пасляваеннае дзесяцігоддзе.
- •2. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі у 50-я – першай палове 80-х гг.Узрастанне застойных з’яў.
- •1 .Грамадска-палітычнае жыцце. Беларусі .
- •2. Асноўныя дасягненні у развіцці навукі, адукацыі і культуры Беларусі (1945-1985гг.)
- •1. Асноўныя этапы міжнароднай дзейнасці бсср у 1945-1980-х гг.
- •2. Эканамічныя сувязі бсср з замежнымі краінамі
- •3. Міждзяржаўнае гуманітарнае супрацоўніцтва і грамадскія сувязі бсср.
- •Пытанні і заданні
- •1. Абвяшчэнне палітыкі перабудовы у ссср.
- •2.Працэс дэмакратызацыі ў бсср.Дасягненне незалежнасці.
- •3.Пачатак стварэння грамадзянскай прасторы ў рэспубліцы
- •4.Трансфармацыя эканамічнай сістэмы Беларусі,крызіс і стабілізацыя. Фарміраванне рыначнай эканомікі: напрамкі і праблемы
- •5. Трансфармацыя эканамічнай сістэмы Беларусі,крызіс і стабілізацыя
- •5.Змены ў духоўным і культурным жыцці беларускага народа.
- •Пытанні і заданні
3. Фарміраванне палітычных партый. Нацыянальнае адраджэнне. Першыя палітычныя арганізацыі
Канец XIX – пачатак XX ст. – час стварэння і станаўлення палітычных партый. Асаблівасцю палітычнага развіцця было тое, што ў сувязі з параўнальна нядоўгім існаваннем капіталістычных адносін працэс класавай дыферэнцыяцыі і фарміравання нацыянальнай самасвядомасці на Беларусі не скончыўся. На практыцы гэта паўплывала на разнастайнасць палітычных партый і рухаў (у тым ліку агульнарасійскіх), тэрмін іх фарміравання і асаблівасці дзейнасці.
У другой палове 90-х гг. сярод сацыял-дэмакратаў шматнацыянальных заходнiх губерняў пераважала тэндэнцыя да стварэння рабочых арганiзацый па нацыянальнай прыкмеце. Такую пазiцыю заняла ЛСДП. Узаемадзеянне з расiйскiм пралетарыятам адмаўляла Польская сацыялiстычная партыя (ППС). У вераснi 1897 г. на з’ездзе яўрэйскiх сацыял-дэмакратычных арганiзацый, што праходзiў у Вiльнi, утварыўся Бунд – Усеагульны яўрэйскi рабочы саюз у Лiтве, Польшчы i Расii. Яго лiдэрам стаў А.Крэмер. Бунд лiчыў, што абаранiць iнтарэсы яўрэйскiх рабочых можа толькi iх нацыянальная арганiзацыя. Аднак з пазiцыяй Бунда пагадзiлiся не ўсе рабочыя яўрэйскiя арганiзацыi. Працiўнiкi Бунда стварылi ў Мiнску Рабочую партыю палiтычнага вызвалення Расii (РППВР). Яе кiраўнiкамi сталi Л.Радзiвонава-Клячко, Р.Гершунi, К.Брэшка-Брэшкоўская, А.Бонч-Асмалоўскi. Гэтая група стаяла на iнтэрнацыянальных пазiцыях, але схiлялася да тэрарыстычных метадаў барацьбы з самадзяржаўем.
На аснове масавай сацыялiстычнай агiтацыi ў другой палове 90-х гг. назiраецца значны ўздым стачачнай барацьбы рабочых. Разам з тым у Расii ствараюцца буйныя гарадскiя i рэгiянальныя сацыял-дэмакратычныя арганiзацыi. Усё гэта выклiкала неабходнасць аб’яднання сацыял-дэмакратаў у адзiную партыю. Iнiцыятарам аб’яднальнага працэсу стаў створаны У.I.Ленiным у 1895 г. пецярбургскi “Саюз барацьбы за вызваленне рабочага класа”. 1–3 сакавiка 1898 г. у Мiнску прайшоў з’езд прадстаўнiкоў пецярбургскага, маскоўскага, кiеўскага i екацярынаслаўскага “Саюзаў барацьбы”, кiеўскай “Рабочай газеты” i Бунда. З’езд прыняў рашэнне аб аб’яднаннi прадстаўленых на iм арганiзацый у Расiйскую сацыял-дэмакратычную рабочую партыю (РСДРП) i выбраў ЦК партыi. Бунд увайшоў у РСДРП на правах аўтаномii ў вырашэннi мясцовых спраў. Пасля з’езду мясцовыя сацыял-дэмакратычныя арганiзацыi сталi называць сябе камiтэтамi РСДРП.
Хутка пасля першага з’езду РСДРП яе ЦК быў арыштаваны. Сярод сацыял-дэмакратаў абвастрылася барацьба памiж прыхiльнiкамi рэвалюцыйнага i рэфармiсцкага накiрункаў. Цэнтрам згуртавання рэвалюцыйных сацыял-дэмакратаў стала газета “Iскра”, якая пачала iдэйную барацьбу з эканамiзмам у рабочым руху. Прыхiльнiкi эканамiзму адмаўлялi палiтычную барацьбу пралетарыяту i лiчылi, што змагацца трэба толькi за паляпшэнне эканамiчных умоў жыцця працоўных.
Летам 1903 г. за мяжой адбыўся ІІ з’езд РСДРП. Ён прыняў праграму РСДРП, распрацаваную іскраўцамі. У праграме абвяшчалася канчатковая мэта – пралетарская рэвалюцыя, заваяванне дыктатуры пралетарыяту і пабудова сацыялізму. Бліжэйшай палітычнай задачай партыя ставіла звяржэнне самадзяржаўя і ўстанаўленне дэмакратычнай рэспублікі. Пры абмеркаванні статута РСДРП і выбарах у кіруючыя органы партыі большасць іскраўцаў пад кіраўніцтвам У.І.Леніна выступіла за стварэнне строга цэнтралізаванай і заканспіраванай партыі. У выніку адбыўся раскол РСДРП. З гэтага часу рэвалюцыйную частку расійскіх сацыял-дэмакратаў пачалі называць бальшавікамі, а прыхільнікаў рэфармісцкага накірунку – меншавікамі.
На тэрыторыi Беларусi ў пачатку ХХ ст. дзейнiчалi невялiкiя групы Сацыял-дэмакратыi Каралеўства Польскага i Лiтвы (СДКПiЛ), створанай у 1900 г. на з’ездзе прадстаўнiкоў РСЛ i сацыял-дэмакратаў Польшчы. Яе кiраўнiкамi былi Ф.Дзяржынскi i С.Трусевiч. СДКПiЛ падзяляла iдэi рэвалюцыйнай палiтычнай барацьбы пралетарыяту i iмкнулася да аб’яднання з РСДРП.
У 1902 г. прыхiльнiкi iдэй народнiцтва стварылi Партыю сацыялiстаў-рэвалюцыянераў (эсэраў). Да яе далучылiся члены разгромленай РППВР, адзiны iснуючы цэнтр якой заставаўся ў Мiнску. Эсэры выступалі за пабудову сацыялiзму, заснаванага на аснове сацыялiзацыi зямлi, ураўняльнага землекарыстання i кааперацыi. Яны мелі на мэце звяржэнне самадзяржаўя, знiшчэнне памешчыцкага землеўладання i ўстанаўленне ў Расii федэратыўнай дэмакратычнай рэспублiкi. Галоўным сродкам барацьбы эсэры лiчылi iндывiдуальны палiтычны тэрор. Лiдэрам эсэраў быў мiнскi рэвалюцыянер Р.Гершунi.
На рубяжы XIX–ХХ стст. з агульнадэмакратычнага руху вылучаецца беларуская нацыянальная плынь. Яшчэ ў канцы 90-х гг. ХIХ ст. сярод мiнскiх навучэнцаў браты I. i А. Луцкевiчы арганiзавалi гурток, якi меў на мэце вывучэнне Беларусi. Калi ў 1902 г. браты Луцкевiчы пераехалi вучыцца ў Пецярбург, яны стварылi там легальны студэнцкi “Гурток беларускай народнай асветы”, якi працягваў пачатую ў Мiнску дзейнасць. У канцы 1902 – пачатку 1903 гг. з нацыянальна-культурных гурткоў Мiнска, Вiльнi i Пецярбурга аформiлася Беларуская рэвалюцыйная грамада (БРГ). Сярод яе стваральнiкаў i кiраўнiкоў былi I. i А. Луцкевiчы, А.Пашкевiч (Цётка), К.Кастравiцкi, А.Бурбiс, В.Iваноўскi, Ф.Умястоўскi. Усе яны паходзiлi з дробнапамеснай апалячанай беларускай шляхты.
На сваiм I з’ездзе ў 1903 г. БРГ прыняла праграму, дзе называла сябе сацыяльна-палiтычнай арганiзацыяй беларускага працоўнага народа. Тэарэтычныя погляды БРГ спалучалi iдэi рэвалюцыйнага дэмакратызму i народнiцтва. Партыя выступала за звяржэнне самадзяржаўя, знiшчэнне капiталiзму i ўсталяванне дэмакратычнага ладу, прызнавала правы народаў Расii на аўтаномiю. Аграрная праграма БРГ прадугледжвала знiшчэнне прыватнай зямельнай уласнасцi i ўвядзенне ўраўняльнага землекарыстання без эксплуатацыi чужой працы. Шлях да сацыялiзму яна бачыла праз усебаковую кааперацыю працоўных. Пазней БРГ была перайменавана ў Беларускую сацыялiстычную грамаду (БСГ). БСГ узаемадзейнiчала з ЛСДП, ПСР, выдавала разам з iмi нелегальную лiтаратуру. Сваю агiтацыю БСГ праводзiла ў асноўным сярод сялянства, у рабочым асяроддзi яе ўплыў быў нязначным.