На сортировку / 2102172 / SAU_lab_1111

Коммерциялық емес Акционерлік Қоғам

Алматы Энергетика және Байланыс Университеті

«Өндірістік құрылғылардың электр желілері

және автоматтандарылуы» кафедрасы

«Автоматты басқару жүйесі» пәнінен

Зертханалық жұмыс № 1

Тақырыбы: Типтік динамикалық буындар және оларды компьютерлік модельде зерттеу.

Орындаған: Эк 15-3 тобының

Студенті Турсынбай А.Т

Тексерген: Жарқымбекова М. Б.

Алматы, 2017

Жұмыстың мақсаты

1. Типтік буындардың уақыттық және жиіліктік сипаттамаларын және буындардың математикалық сипаттамасын білу.

2. Matlab 5.2 бағдарламасын және Simulink/Matlab 5.2. қосымшасында моделдеуді үйрену.

Жалпы әдістемелік нұсқау

З ертханалық жұмыс Simulink/Matlab 5.2 бағдарламасын қолдану арқылы орындалады. Жұмысты бастау үшін Matlab 5.2(оның ярлыкі жұмыс столында болады немесе «Пуск» меню арқылы ашамыз) бағдарламасын ашамыз. Содан кейін панелдіің жоғары жағында Simulink қосымшасы тышқанның сол жақ түймесін басу арқылы кітапхананы таңдаймыз. (Сурет 1).

Сурет 1.

К ітапханада бірнеше бөлімдер келтірілген, яғна көздер (Sources), тұтынушылар (Sinks), дискретті (Discrete), сызықты (Linear) және сызықты емес (Nonlinear) жүйелер. (Сурет 2).

Сурет 2.

Барлық зертханалық жұмыстарда кернеудің орнына тұрақты кернеу "Көздер" (Sources) бөлімінен, осциллограф -"Тұтынушылар" (Sinks), бөлімінен, күшейткіш, инерциялық, тербелмелі, интегралдаушы, дифференциалды буындарды "Сызықты" (Linear) бөлімінен, ал қалған сызықты емес элементтерді "Сызықты емес" (Nonlinear) бөлімінен алынады.

Бөлімдерде орналасқан блоктарды көшіруге болады, жұмыс моделіне қоюға және тек осы моделде ғана блоктардың параметрін өзгерте аламыз. Жұмыс моделін мынадай жолмен «File -New –Model» құрамыз.

Жұмысты орындауға әдістемелік құрал

Matlab бағдарламасында жұмыс жасау үшін жұмыс столындағы ярлықты және пайда болған терезеден "Simulink" панелін басу керек. Барлық керекті элементтер бар кітапхана ашылады, оның ішінде №1 зертханалық жұмысты орындау үшін де:тербелмелі буын, инерциялы буын, күшейткіш буын, интегралдайтын буын, идеалды және нақты дифференциалдайтын буын. Осы буындар көшіріледі жіне басқа моделге ауыстырылады. "Файл" – құру – "модель" жолымен құрамыз және типтік буындар алу үшін қажетті сұлбаны жинауға болады. Осы буындарға коэффициентерді, тұрақты уақытты екі рет тышқанның сол жағын басу арқылы енгізуге болады.

Тербелмелі буында – жоғарғы жолы күшейту К коэффициентін, ал төменгі жолға уақыт Т тұрақтысын және ξ коэффициентін енгізуге болады.

Инерциялы буында -– жоғарғы жолы күшейту К коэффициентін, ал төменгі жолға уақыт Т тұрақтысын (в инерционной звене оператор дифференциалдау s арқылы белгіленеді және оны енгізу керек емес, себебі ба,дарлама өзі есептейді)енгіземіз.

Күшейткіш буында –күшейту К коэффициенті;

Интегралдайтын буында К және уақыт тұрақтасын Т енгіземіз;

Идеалды дифференциалдайтын буын К коэффициентінен және дифференциалдаудың тізбектей қосылған блоктарынын тұрады;

Нақты дифференциалдайтын буында К коэффициенті және Т уақыт тұрақтысын енгіземіз.

Осы буындардың кірісіне бірлік кіріс сигнал 1(t) және шығысына аспапты орнатамыз. Сипаттаманы алу үшін "старт"(►) түймесін басу керек, аспапты ашу керек және графикті түсіреміз.

Буынның параметрлерін өзгерту үшін блокка екі рет тышқанның сол жағыын басу керек, осы блоктың өзгертуге болатын параметрлерінің терезесі пайда болады. Берілген сандарды енгізген соң «Арр1у» басу керек, содан соң «Close» панеліндегі жабу белгісін басамыз.

Стендті енгізу «Старт» ► басу арқылы немесе клавиатурада «Сtг1+Т» арқылы жүзеге асырылады.

Кесте 1.1

буын№	Пара метрлер	Нұсқа
		III
		в
1	К Т Ξ	2 2 1
2	К Т	1 1
3	К	3
4	К Т=1	1,5
5а	К	1
5б	К Т	1 1

1.3 Жұмыстың орындалу тәртібі

Оқытушының көрсетуі бойынша 1.1 кестеден берілген нұсқаны таңдап аламыз. 1, 2, 3, 4, 5а, 5б буындардың сұлбасының жиналуын сызу.

1.1 кесте бойынша К, Т, ξ берілген параметрлер арқылы тербелмелі буынды зерттеу. Өтпелі сипаттаманы алу. К және ξ әсер етуін өтпелі процес көрсеткішінде (қайта реттеу, тербелмелілік және уақыт) бағалау.

К және Т берілген мәндерінде апериодикалық буынның өтпелі сипаттамасын анықтау. К және Т мәндерін алынған өтпелі процес бойынша бағалау.

Сол сияқты 3, 4, 5а, 5б буындарды қарастырамыз.

Есеп №1

1.1 кесте бойынша К, Т, ξ берілген параметрлер арқылы тербелмелі буынды зерттеп, 1 буынның сұлбасының жиналуын сыздым.

Есеп №2

К және Т мәндерін алынған өтпелі процес бойынша бағалап, 2 буынның сұлбасының жиналуын сыздым.

Есеп №3

К және ξ әсер етуін өтпелі процес көрсеткішінде бағалап, 3 буынның сұлбасының жиналуын сыздым.

Есеп №4

К және Т берілген мәндерінде апериодикалық буынның өтпелі сипаттамасын анықтап, 4 буынның сұлбасының жиналуын сыздым.

Есеп № 5а

5а буынның сұлбасының жиналуын сыздым.

Есеп № 5б

5б буынның сұлбасының жиналуын сыздым.