Суды залалсыздандыру.

Суды қалған микрофлорадан тазарту үшін залалсыздандыру әдісін жүргізеді. Су құбырларындағы суды залалсыздандыру үшін әртүрлі- 10 -

физикалық және химиялық әдістер қолданылады: ультрокүлгін және гамма сәулелендіру, хлорлау, озондау, күмістеу т.б. Ең оңай, арзан, көп таралған әдіс суды хлорлау.

Хлорлаудыњ екі єдісі бар:

• суды хлордыњ ќалыпты дозасымен хлорлау:

• хлордыњ жоѓары дозасымен хлорлау;

Залалсыздандыруѓа ќажет хлор мµлшері судыњ тазалыѓына, яѓни судыњ органикалыќ заттармен ластануына, температурасына байланысты. Гигиеналыќ жаѓынан ќалыпты дозамен хлорлау тиімді, өйткені хлордыњ аз мµлшері судыњ дємі мен иісін кµп µзгерпейді жєне хлор мµлшерін азайтуды талап етпейді.

Ереже бойынша, суды хлорлау ‰шін жаз айында сумен 30 мин, ал ќыста 1-2 саѓат байланысында ќалдыќ хлор мµлшері 0,3-0,4 мг/л болатындай мµлшері алынады. Б±л мµлшерді тєжірибелі хлорлау мен µњделген судаѓы халыќ хлорды аныќтау жолымен белгілеуге болады. Суды хлорлауда газ тєрізді хлорды жєне хлорлы єкті ќолданады. Хлорлы єк немесе аќ ізбест хлорлы кальцийдің жєне кальций гипохлоридініњ ќоспасы болып табылады.

Са(ОН)₂+СІ₂=СаСІ₂+СаОСІ₂

Кальций гипохлориді сумен байланысќа т‰сіп хлорлы ќышќылды бµледі – НСІО. Б±л ќосылыс т±раќты емес, сондыќтан ыдыраѓан кезде бактериоцидті эффектісі бар молекулалыќ хлор мен атом аралыќ оттегі т‰зеді. Бµлінген хлорды бос активті хлор деп ќарастырады.

1% хлор ерітіндісіндегі белсенді хлор мµлшері. Белсенді хлорды аныќтау принципі йодты калий ерітіндісінен йодты ыѓыстырып шыѓару ќабілеттілігіне негізделген. Бөлінген йодты натрий гипосульфадит ерітіндісімен титрлейді.

Суды хлорлау үшін 1 % хлорлы әк ерітіндісінің дозасын таңдау.

Хлорлы әктің дозасын таңдау оңайға түспейді. Бұл хлордың судағы органикалық және жеңіл тотығатын заттарды тотықтыруымен байланысты. Бұндай заттар суда неғұрлым көп болса, оларды тотықтыруға хлор мөлшері соғұрлым көп кетеді. Бұл құбылысты судың хлорқажеттілігі немесе хлорсіңіргіштігі деп атайды. Сондықтан органикалық тзаттарды және микроб клеткаларын тотықтыруға кететіндей хлор мөлшерін алады. Бұл судың ластану деңгейі мен микробтардың мөлшеріне байланысты.

Хлорлау нәтижесінде табиғи судың қасиеттерінің өзгеруі залалсыздандыру әдісіндегі анықталған келеңсіздік болып табылады, сонымен қатар суда хлорға тұрақты формадағы бактериялар болады. Мысалы, спора түзетін микробтарға үлкен дозадағы хлор да әсер етпейді. Дегенмен, хлорлау әдісі су арқылы жұғатын ішек және басқа да инфекцияларға бактериоцидті эффект көрсетеді. Кейде коагуляцияға дейін және сүзуден кейін үлкен эффект алу үшін екі ретті хлорлау қолданылады. Преаммонизация арқылы кейбір иістерді кетіруге және бактериоцидті әсерін ұлғайтуға болады. Хлорлаудың алдында суға аммиак қосылады, ол хлормен қосылып хлорамин түзеді, олардың қалдық хлорға қарағанда бактериоцидті эффект ұзақ болады. Суды залалсыздандырудың аса жетілген әдістердің бірі озондау. Озонды суға қосқанда ол оттегіне айналып, судың дәмін жақсартып, бояу мен иістерін кетіреді. Тек озондау үшін күрделі аппаратурамен қатар, сүзу арқылы өте жақсы тазартуды және бақылауды қажет етеді.