Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі с. Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университеті «Технологиялық процестерді механикаландыру» кафедрасы

Мұстафин Ж.Ж., Каиржанова Ж.С.

«Мал шаруашылығындағы технологиялық процестер»

«Агроинженерия» және «Зоотехния» мамандықтарына лабораториялық және өзіндік жұмыстарға арналған

ОҚУ ҚҰРАЛЫ

АСТАНА-2009

С.Сейфуллин атындағы Қазақ «Бекітемін»

агротехникалық Басқарма төрағасының орынбасары

университетінің оқу-әдістемелік _____________А.М.Әбдіров

кеңесінде қаралып, мақұлданды «____»____________200__ж

«___» __________200__ ж

Дайындағандар

Мұстафин Жасұлан Жарылқағанұлы - аға оқытушы.

Каиржанова Жайнагуль Сакенқызы – ассистент

Сынпікірші: т.ғ.к., доцент Жусин Б.Т

ТПМ кафедрасының жиналысында қаралып, мақұлданды.

№ хаттама, «»_____2009 ж.

Техникалық факультетінде әдістемелік комссияның отырысында қаралып, мақұлданды.

№ хаттама, «» ­­­________2009ж.

© С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті.

1 - лабораториялық жұмыс

Малдарға және құстарға арналған автосуарғыштар

. Жұмыстың мақсаты

.. Малдарды суарудың маңыздылығын білу.

.. Автосуарғыштың классификациясын оқып білу.

.. Автосуарғыштардың жұмыс процесін және құрылысын оқып білу.

Қондырғылар

Ќ автосуарғыштары АП-А, ПА-А, ПСС-, ПБС-А, АПЧ-,5.

. Жұмыс мазмұны.

Ауыл шаруашылығында егер су көтергіш қондырғылар мен автосуарғыштар жақсы механикаландырылған болса, онда олардың экономикалық тиімділігі жақсарады. Бір сүт беретін сиырға бір жылда -5 м^ су қажет. Автосуарғыштарды қолданғанда сүтті сиырларды сауу -5% жоғарлайды, ірі қара малдардың салмағының өсуі -5%, ал шошқаларға -% артады. Автоматтандырылған құс фабрикасында жұмыртқа өндіруде суарғыштың су шығыны -% азайған.

Басты мақсат өнімділікті жоғарлату, малдардың денсаулықтарын сақтау және азықты экономдау, қысқы мерзімде автосуарғыштарға су жылытып беру. Егер суды жылытып берседе азықты % дейін экономдауға болады. - л суды +-ден +0 ^С температурада жылытқанда көп энергия бөлінеді, бұл  л сүтті алуға жұмсалатын шығынмен тең. Тұрақтарда суық сумен суарғанда сүттің шығыны 5- л болады.

. Автосуарғыштардың сұрыпталуы

Автосуарғышпен малдарды және құстарды суарғанда олардың жастарына және автосуарғыштардың түрлеріне байланысты. Олардың сұрыпталуы келесі түрде:

• қамтудың сан басына - индивидуалды және топтық;

• пайдалануға байланысты - стационарлы, жылжымалы;

• су температурасына - жылытып және жылытпау;

• ожаудың су деңгейдің реттелуі - клапанды, қалқымалы және вакуумды;

• конструкция бойынша - ожаудан, соскалы, желобты, нипельді.

. Ірі қара малдардың автосуарғыштары

.. АП-А стационарлы автосуарғыш

Автосуарғыш пластмассадан, ал клапанмен орындық басқа металдан жасалады (. - сурет).

Педальды- клапан автосуарғышының құрылысы:  л суару ожаудан , қанқа клапан механизмнен , резиналық амортизатор , клапан орындығы 5, клапаннан , педальдан  және тығыннан  тұрады.

- ось; - педаль; - клапан; - тығын; 5- орындық; - амортизатордан; - қанқа; - қақпақ, - ожау.

.-сурет - АП-А автосуарғышы

Қысқыш тығында  осьтік канал стерженды жоғары көтеріп және тесіктері ашылып, клапан механизм арқылы тесіктен су ожауға құйылады. Қысқыш тығын резиналық амортизаторды реттеп тартуға арналған.

Сиыр қорасында байланып тұрғанда автосуарғыш екі тұрақ арасында ,5 м биіктікте орналасқан. Ол екі тұрақта тұрған сиырды сумен қамтиды.

Суарғыш келесі түрде жұмыс істейді. Су , мПа қысымы арқылы су құбырынан қанқа клапанға  бағыттайды. Мал тұмсықпен педальды  басады, ось арасында айналмалы амортизатор  сығылады да клапан  орындықтан 5 жылжиды, содан кейін су тесік арқылы тесік тығынан  суару ожауға  құйылады. Мал су ішкен соң, педальді босатады, клапан амортизатор арқылы орындыққа тығындап жабылады, содан кейін ожауға су толуы тоқталады. Суарғыш салмағы - ,5 кг.

.. ПА-А автосуарғышы

ПА-А автосуарғышы АП-А пайдалануы ұқсас (.-сурет).

- ожау; - педаль; - резиналық төсеніш; - серіппе; 5- қанқа; - қанқа клапаны; - клапан.

. - сурет - ПА-А автосуарғыш

Суарғыш шойыннан жасалған, салмағы - ,5 кг. Клапанды механизмі тік орналасқан. Резиналық амортизатардың орнына спиральді серіппе  орналасқан.

.. ПА-Б автосуарғышы

ПА-Б автосуарғышы ПА-А автосуарғыштан айырмашылығы - ожау болаттан жасалынған. Салмағы - , кг.

.. АГК- А топтық автосуарғышы

АГК-А суарғышы сиырды қорада байлаусыз ұстағанда, демалу аланында және лагерде, азықтандыру аланында қолданылады. Суарғышта төрт суару орны бар. Ол  басқа дейін қамтиды. Қысқы мерзімде суды +-тен +^ С-ге дейін жылытқышпен жылытады, қуаты -  кВт.

Автосуарғыштын құрамы (.-сурет) қанқадан , ожаудың сиымдылығы  л, қалқыма жетектен, клапан механизмнен 5, ожаудың су деңгейі ... мм тұрады, электро жылытқыштан  және термо-реттегіштен  тұрады. Су құбырының қысымы ...5 кПа арасында. Салмағы автосуарғыштың - кг. Габариттік өлшемдері - **5 мм.

-қаңқа; -температуралық реле; -тегене; -судың термореттегіші; 5- клапанды механизм; -қалқыма; -қақпақ; -су құбыры; - электро жылытқыш; - жылу изоляциясы; - тұрақ.

. - сурет - АГК-А автосуарғышы

..5 АГК-А топтық автосуарғышы

АГК-А автосуарғышы ірі қара малдарды демалу алаңында, қорада байлаусыз ұстағанда, лагерде және жайлауда суаруға арналған. Оның екі модификациясы бар АГК-А және АГК-Б. АГК-А жазғы лагерде, су құбыры жоқ жерлерде қолданылады. Ол цистернадан сиымдылығы м^, екі тегенеден, цистернамен резиналық шланга арқылы жалғасады. Тегененің біреуі цистернамен вакуум құбырмен қосылған.

Су тегенеге құйылады, сиымдылығы  л. Сумен вакуум құбырына дейін толтырылады. Суды ішкенде судың мөлшері төмендеп, вакуум құбыры соңында ашылады, цистернаға ауа кіреді. Содан су вакуум құбырына қайтадан толады.

АГК-Б модификациясы су құбырынан тегенеге суды бір деңгейде ұстауға арнайы құрылғы орнатылған. Солардың біреуінде клапан механизмі қойылған. Ол қысым ,5 МПа арқылы  л/мин толады. Тегене салмағы -5 кг.  бас сиырды суаруға арналған.

.. ВУК- тіркемелі автосуарғыш

ВУК- тіркемелі автосурғышы жайылымда және жазғы лагерлерге суды және сумен қамтамасыз етуге арналған. Оған кіретіндер: су таратқыш ВУ- цистернасы-  м^, бір осьтік рамадан және  пластмасадан жасалынған АП-А автосуарғышы орнатылған, су құбырымен қосылған.  бас ірі қара малдарды суаруға арналған.

.. ВУГ- жылжымалы топтық суарғышы

Жайылымдарда және лагерлерде  бас ірі қара малдарды және  бас қойларды суаруға арналған. ВУГ- суарғышы цистернадан -  м^, суарғыштар су құбырымен қосылған.

. Шошқаларға арналған автосуарғыштар

.. ПСС- ожау клапанды типтес өздігінен

тазалағыш автосуарғышы

ПСС- автосуарғышы шошқа фермаларда және шошқа кешендерде станокты және станоксыз ұстауға, шошқалардың әртүрлі жастарына байланысты суаруға арналған.

Суарғыштын жұмыс процесі: суару ожаудан , сыйымдылығы - ,5 л және көлденең орналасқан клапан механизмі, стаканнан  тұрады, оның ішінде клапан  орналасқан, резиналық амортизатор  көмегімен орындықтағы  ағу тесікті жабады. Суару ожауындағы қақпақты  (педаль) басқанда ағу тесігі ашылады.

Мал тұмсықпен қақпақты  басады, одан ожауға су толады. Қақпақты басып реттегіш бұранда  арқылы және қысу рычагымен  клапанды ашады, су құбыр арқылы су ожауға жеткізіледі. Су ішкен соң, қақпақты босатады, серіппе  арқылы өзінің орнына келеді. Қақпақ орнына келгенде клапан жабылады, су ожауға құйылмайды. Мал су ішкенде ожауда азық қалдықтары қалады, сол қалдықтарды ожаудан қақпақ (педаль) арқылы сыртқа лақтырылады.

-суару ожауы; -клапан қақпағы; -клапан орындығы; -клапан; 5-төсеніш; -стакан; -амортизатор; -басу рычагының реттегіш бұрандасы; -қысқыш планкасы; -серіппе; -ожау қақпағының осьі; -клапан жүрісінің реттегіш бұрандасы; -қысқыш рычагы; -суару ожаудың қақпағы.

. - сурет - ПСС- автосуарғышы

Сондықтан да ПСС- суарғышты өздігінен тазалағыш дейді. Автосуарғыштын су құбырында , МПа болу керек. Автосуарғыш  шошқа тобын суарады, салмағы -, кг.

.. ПБС- автосуарғышы

ПБС- суарғышы шошқаларды кіші топтарға (... бас) және шошқа қорасында ұстауда, демалу ауданда суаруға арналған (.5-сурет).

-сасок; -қанқа;  және -тығындағыш; 5-амортизатор; -клапан; -тірек; -муфта; -вентиль; -тұрақ.

.5-сурет- ПБС- соскалы суарғыш.

Оның құрылысы цилиндрлі қаңқадан  диаметрі  мм, муфтымен, ішіне сасок  оңай кигізіледі, жартылай құбырмен диаметрі ,5 мм жасалынған; клапаннан  және екі тығыннан  және  тұрады. Соскалы автосуарғышы кіші ағынды, оны су құбыры арқылы бакқа қосылған, бак - м жоғары орналасқан. Сол себептен су ағыны өздігінен ағады. Сасокты еденнен -5 мм жоғары орналастырған.

.. ПБП- автосуарғышы

ПБП- суарғышы индивидуальды соскалы суарғыш болып, торайларды суаруға арналған. Суарғыш еденнен  мм, ^ көлбеу бұрышымен орналасқан, - басты сумен қамтамасыз етеді. Салмағы , кг, судың қысымы ,5 Мпа.

.. АГК- топтық автосуарғышы

АГК- топтық автосуарғышы шошқаларды қысқы қораларда және жазғы лагерлерде суаруға арналған.

-цистерна; -шаңғы; -тегене; -клапан (қақпақ); 5-вакуум құбыры; -су құбыры.

.-сурет-АГК- топтық суарғышы

Оның құрамы цистернадан , сиымдылығы -  л, шаңғы  орналасқан, екі тегенеден ,  суару орындарға бөлінеді және жабу қақпақтан  тұрады. Цистернаны сумен толтырып резиналық төсенішпен жабады. Вентильді ашқанда су цистернадан құбыр  арқылы өтеді, ал атмосфералық ауа вакуум құбырымен 5 түседі. Тегенеге су толғанда, цистернаға ауа берілмейді, су құйылу тоқтатылады.

Қысқы мерзімде суарғышқа арнайы электро жылытқыш орнатылған, қуаты , кВт. Судың температурасы -^С дейін шелекте жылытады.

Суарғыш 5 шошқаны және  басты суарады.

. Қойларға арналған суарғыштар

.. ВУГ- және ВУО- жылжымалы

топтық автосуарғыштар

Суарғыштар жайылымда  қойды суаруға арналған. Оның құрамы цистерна, сиымдылығы  м^,  шелек орналасқан. Бір шелекте -5 л.

.. ГАО- автосуарғышы

Топтық суарғышы қойларды және қозыларды, жазғы мезгілде суаруға арналған. Бір уақытта  басты, бір сағатта -  басты суарады.

-құбыр; -қақпақ; -ожау; -қалқыма; 5-тірек.

.-сурет - ГАО- топтық суарғышы.

Ожаудағы судың мөлшерін қалқыма механизмі арқылы жүзеге асырады. Су құбырдың тізбегі резиналық құбырмен қосылған. Ожаудың түбінің диаметрі 5 мм және тереңдігі 5 мм клапан механизммен құю тесігі орнатылған. Салмағы  кг. Габариттік өлшемдер 5*5*5.

.5 Құстарға арналған суарғыштар

.5. ПВ вакуумды автосуарғышы

Бұл суарғыш балоны - күн болған  балапандарға суаруға арналған, брудердің астыңғы жағында орналасқан. Суарғыш баллоны шыныдан немесе пластмасадан жасалады, сиымдылығы ,5 л және доңғалақ түбінен , диаметрі  мм. Баллонға суды қолмен толтырылады, одан кейін түбіне қояды. Содан баллонды жоғары іледі. Баллоннан су канал  арқылы түбіне құйылады.

-баллон; -түбі; -канал.

.-сурет - ПВ автосуарғышы.

.5. Желобты суарғыш

Желобты суарғыштарды бір қатарлы клеткалы батареяда ОБН-, 5 қатарлы КБЭ- (. а-сурет) және  қатарлы КБН- (. б-сурет) қолданылады. Бұл суарғыштарды 5 балапандарды жастары -ден  күнге дейін суаруға арналған.

Желоб суарғышы пластинадан және болаттан жасалады. Суарғыш серіппе  деңгеймен орнатылған және кранштейнге  қойылған. Суарғыштын астында тор орнатылған, сол әсерінен суды ластанудан сақтайды. Судың деңгейі суарғыштын түбінде 5... мм болу керек.

а) ОБН- және КБЭ- батареясы.

-сыртқы бұрыш; -кронштейн; -желоб; -серіппе; 5-бұранда.

б) КБН- батареясы. -суарғыш; -қақпақ.

. - сурет - Желобты суарғыш.

.5.3 Ниппелді суарғыш (тамшы).

КБУ- батареясында ұстауда және әр түрлі жасты құстарды суаруға арналған. Оның құрамында бачок, оның ішінде қалқымалы және клапанды механизм, полиэтиленді құбыр  оған ниппель қосылған, онда екі клапан-үстіңгі  және астыңғы 5. Су ішкенде құс тұмсықпен ниппельдің астыңғы клапанын басады, үстіне көтергенде үстіңгі клапан  ашылады, содан кейін стержен соңында астынғы клапанды 5 тамшы пайда болады. Құс бар тамшыны ішкен соң, стерженде тағы тамшы болады. Жұмыс кезінде судың құбырдағы қысымы , мПа.

-құбыр; -үстіңгі клапан; -фаста; -корпус; 5-астыңғы клапан.

.0 - сурет - Ниппельді суарғыш.

.5.4 П- және АПЧ-,5 ожаулы-клапанды

типті суарғыштар

П- ожаулы-клапанды суарғышы (.-сурет)  бас үлкен тауықтарды және 5 бас күрке тауықты суаруға арналған. Суарғыш ожауда  - ,5л, клапан  және кронштейн  орналасқан. Су құбыры  бұрышпен шланга 5 суарғышпен қосылған. Реттеу жүйесі, егер ожауда  су болмаса, стержен  серіппе  күші арқылы клапанды  көтереді де, ожауға су толады. Ожауға 5...5 мм су деңгейі көтерілгенде стержен 9 астына түсіп және клапан  серіппе арқылы суды тоқтатады.

АПЧ-,5 ожаулы-клапан суарғышы екі апталы  балапандарға және үлкен тауықтарға арналған. Суарғыштың ожау диаметрі  мм, тереңдігі 55 мм конус тәріздес, үстіңгі жағында клапан  корпусы бұрандамен  бегітілген. Клапан корпусында серіппе , болатты құбыр  клапанмен 5 орнатылған. Ожаудың сиымдылығы  л, салмағы - , кг.

-ұшбұрышты құбыр; -кронштейн; -тұрақ стежені; -су құбыры; 5-құбырдың шлангасы; -резиналық клапанның төсеніші; -клапан корпусы; -клапан; -стержен; -серіппе; -ожау; -ось.

.-сурет- П- ожаулы-клапанды суарғышы

АПЧ-,5 ожаулы-клапан суарғышы екі апталы  балапандарға және үлкен тауықтарға арналған. Суарғыштың ожау диаметрі  мм, тереңдігі 55 мм конус тәріздес, үстіңгі жағында клапан  корпусы бұрандамен  бегітілген. Клапан корпусында серіппе , болатты құбыр  клапанмен 5 орнатылған. Ожаудың сиымдылығы  л, салмағы - , кг.

-ожау; -клапан корпусы; -бұранда; -құбыр; 5-клапан; -орындық; -серіппе; -штуцер; -қақпақ; -гайка; -төсеніш; -шнур;  және -ілгіштер; 5-штырь; -шплинт; -құбыр; -су құбырдың шлангасы.

. - сурет – АПЧ-,5 ілмелі ожаулы-клапан саурғышы

. Есеп мазмұны

.. Автосуарғыштын сұрыпталуын жазып алу.

.. ІҚМ, шошқаларға, қойға және құстарға арналған автосуарғыштардың типтерін атап шық.

. Бақылау сұрақтар

.. ІҚМ арналған автосуарғыштарды ата.

.. АП-, ПА-, ПА-Б автосуарғыштардың ерекшелігі қандай.

.. АГК-А және АГК- Б автосуарғыштардың ерекшелігі неде.

.. ВУК- және ВУГ- құрылғының ерекшелігін атап шық.

.5. Шошқаға арналған суарғыштарды ата.

.. ПБС- және ПБП- суарғыштарды су құбырдың тізбегіне неге қосуға болмайды.

.. Қойға арналған суарғыштар.

.. Желобты автосуарғыштардың қайсысы клетка батареяда қолданылады.

.. Ожаулы-клапанды автосуарғыштарда су деңгейі не себептен бір қалыпты тұрады.

2 - лабораториялық жұмыс