Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті «Экономика және құқық» факультеті «Есеп және аудит» кафедрасы.

Оқу тәжірибесі бойынша есептеме

Орындаған: студент Әблеш Н.Н

Тексерген: аға оқытушы Ондаханова А.А.

Ақтау – 2014ж.

Жоспар

КІРІСПЕ .................................................................................................................3

1.ТАҚЫРЫП. Кәсіпорынның экономикадағы ролі, мақсаты және міндеттері ............................................................................................5

1.1. Қоғамдық өндірістің жалпы негіздері. Ресурстар және олардың шектелуі. Меншік: мәні және формасы .................................................................................5 1.2. Нарықтық экономика элементтері. Нарық жағдайындағы жеке өндірістің мәні мен заңдылығы..............................................................................................12 2.ТАҚЫРЫП. КӘСІПОРЫННЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ - БАСҚАРУ ҚҰРЫЛЫМЫМЕН ТАНЫСУ.............................................................................13

2.1. Кәсіпорынның құрылу тарихы және қызметінің негізгі бағыты..............13 2.2. Кәсіпорынның ұйымдастырушылық-басқару құрылымы.........................15

3.ТАҚЫРЫП. Кәсіпорынның шаруашылық қызметін сипаттайтын көрсеткіштер..................................................................18

3.1. Сұраныс және ұсыныс теориясы арқылы тұтыну нарығындағы шаруашылық субъектілердің іс-әрекетін талдау................................................18 3.2. Өндіріс шығындары. Бәсекелес нарық жағдайында фирмалардың максималды пайда алу мүмкіншілігін қарастыру..............................................21

ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................22

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................24

Кіріспе

Қазақстанның тәуелсіздік алып, егемендікке ие болуы жаңа

заңдарды қажет етті. Ұлттық қауіпсіздікке байланысты жаңа

құқықтық инфрақұрылымдардың құрылуы жаңа басты бағыттар

мен заң шараларының қабылдануына алып келді. Осындай басты

бағыттардың бірі – кеден жүйесі. Кеден саласын ғылыми негіздеу

үшін қазақстандық қана емес, сондай – ақ бұрынғы одақтық және

халықаралық кеден заңдарының негізінде қоғамдық қатынастардың

құқықтық реттелуінің орны мен рөлін, ерекшелігін анықтау өте

маңызды.

Кеден құқығының пайда болуына Қазақстанның мемлекет-

тік қызметінде кеден саласының бөлінуі әсер етті. Кеден сала-

сын монополиялық мемлекеттік реттеудің қажеттілігі ішкі және

сыртқы саясаттың құрылымы кеден саясатын анықтау арқылы ке-

ден қызметінің арнайы органдарының, кеден ісінің құрылу жолдары

арқылы кеден жүйесінің қалыптасуына алып келеді.

Кеден ісі кеден саясатының мақсатқа жету құралы ретінде, ке-

ден территориясында арнайы әдіс – тәсілдері арқылы басқа кеден

салаларының элементтерімен байланыса отырып, мемлекеттің

монополиялық қызметінің құралы болып табылады.

Кеден құқығының дамуының алғашқы кезеңі оның, пәнінің тар

болуымен және қоғамдық қатынастарды кедендік реттеуімен си-

патталынады. Кодификацияланған актінің қабылдануы құқықтық

реттеуде кеден құқығы пәнінің жаңа мазмұнын қалыптастырады.

Еуропа кеден құқығының тәжірибесі көрсеткендей, фискальды

функцияның басқа экономикалық бірыңғай нарықтың шаралары-

мен салыстырғанда, рөлі төмен болуы тиіс. Кеден саласының құқық

қорғау аспектілеріне заңсыз есірткі және заңсыз қару айналымдары,

халықаралық терроризммен күресу жатады.

Қазақстанның халықаралық саяси және экономикалық қаты-

настарының дамуы, еліміздің интеграциялық процестерге тікелей

қатысуы кеден құқығының рөлі мен маңыздылығын арттыруда.

Бұл оқу құралы Қазақстан құқығындағы кеден құқығының жеке ке-

шендік құқық саласы ретінде құрылып, дамуына ғылыми негіздеме

беруді мақсат етті. Кітапта Қазақстанның кеден саласының пайда

болуының алғышарттары мен оның құрылымдық бөлімдерін: ке-

ден саясаты мен кеден ісін, Қазақстан құқығының кешендік құқық

саласы ретіндегі пайда болу және қалыптасу жолдарын, оның даму

кезеңдерін зерттеу, кеден құқығының жалпы сипаттамасын, кеден

құқығының құқықтық институттарын, кеден ісі нормативтерінің

жетілу жолдарын және халықаралық кеден құқығының жетістіктерін

ескере отырып, республикамыздың кеден саясатының құралдарын,

кеден саясатындағы мемлекеттік басқаруда болатын мәселелерді ше-

шуді қарастырған.

3

Еуропа Одағының және ТМД мемлекеттерінің кеден заңдарына

салыстырмалы талдау жасалған. Кеден саласындағы құқықтық

қатынастардағы мәселелерді шешу мен реттеуге деген мемле-

кет талпынысының пайда болуы және соған арнайы құқықтық

нормалардың қабылдануы кеден құқығының пайда болуына әкелді.

Жалпы кеден құқығының дамуының екі кезеңін атап айтуға болады:

- 1991 жылғы желтоқсаннан 1995 жылдың шілдесіне дейін

(кодификацияланған актінің қабылдануына дейін);

- 1995 жылдың шілдесінен бүгінгі күнге дейін.

Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғызстан

Республикасы және Ресей Федерациясы Мемлекетаралық кеңесі

жанындағы Үкімет басшылары кеңесімен 1998 жылғы 24 қарашада

“Кеден Одағы мен бірыңғай экономикалық кеңестік құру және оның

жүзеге асыру шаралары туралы, келісім жобасы туралы” шешім

қабылданды.

1999 жылғы 26 ақпанда мемлекет басшылары қабылданған

Келісім (Қазақстан 1999 жылғы 24 маусымда ратификациялаған)

Кеден Одағындағы өзара қатынасқа өзгеріс әкелмек, сон-

дай – ақ интеграциялық процестерді күшейтіп, ұлттық кеден

заңдылықтарының өзгеруіне септігін тигізбек.

Қазақстанның кеден құқығының негізгі ережелері кеден

заңдылықтарының құқықтық институттарына негізделген. Оларға

кеден саясатын, кеден ісін, кеден шекарасынан тауарлар мен көлік

құралдары өтуінің қағидалары мен құқықтық механизмдерін, ке-

ден режимдерін, кеден төлемдерін, кеденді рәсімдеу мен кеден-

дік бақылауды, кедендік құқық бұзушылық үшін жауапкершілікті

жатқызуға болады.

4

1.Тақырып. Кәсіпорынның экономикадағы ролі, мақсаты және міндеттері

1.1. Қоғамдық өндірістің жалпы негіздері. Ресурстар және олардың шектелуі. Меншік: мәні және формасы.

Кеден құқығының пайда болуына Қазақстанның мемлекет-

тік қызметінде кеден саласының бөлінуі әсер етті. Кеден сала-

сын монополиялық мемлекеттік реттеудің қажеттілігі ішкі және

сыртқы саясаттың құрылымы кеден саясатын анықтау арқылы ке-

ден қызметінің

арнайы органдарының, кеден ісінің құрылу жолдары

арқылы кеден жүйесінің қалыптасуына алып келеді.

Кеден ісі кеден саясатының мақсатқа жету құралы ретінде, ке-

ден территориясында арнайы әдіс – тәсілдері арқылы басқа кеден

салаларының элементтерімен байланыса отырып, мемлекеттің

монополиялық қызметінің құралы болып табылады.

Кеден құқығының дамуының алғашқы кезеңі оның, пәнінің тар

болуымен және қоғамдық қатынастарды кедендік реттеуімен си-

патталынады. Кодификацияланған актінің қабылдануы құқықтық

реттеуде кеден құқығы пәнінің жаңа мазмұнын қалыптастырады.

Еуропа кеден құқығының тәжірибесі көрсеткендей, фискальды

функцияның басқа экономикалық бірыңғай нарықтың шаралары-

мен салыстырғанда, рөлі төмен болуы тиіс. Кеден саласының құқық

қорғау аспектілеріне заңсыз есірткі және заңсыз қару айналымдары,

халықаралық терроризммен күресу жатады.

Қазақстанның халықаралық саяси және экономикалық қаты-

настарының дамуы, еліміздің интеграциялық процестерге тікелей

қатысуы кеден құқығының рөлі мен маңыздылығын арттыруда.

Бұл оқу құралы Қазақстан құқығындағы кеден құқығының жеке ке-

шендік құқық саласы ретінде құрылып, дамуына ғылыми негіздеме

беруді мақсат етті. Кітапта Қазақстанның кеден саласының пайда

болуының алғышарттары мен оның құрылымдық бөлімдерін: ке-

ден саясаты мен кеден ісін, Қазақстан құқығының кешендік құқық

саласы ретіндегі пайда болу және қалыптасу жолдарын, оның даму

кезеңдерін зерттеу, кеден құқығының жалпы сипаттамасын, кеден

құқығының құқықтық институттарын, кеден ісі нормативтерінің

жетілу жолдарын және халықаралық кеден құқығының жетістіктерін

ескере отырып, республикамыздың кеден саясатының құралдарын,

кеден саясатындағы мемлекеттік басқаруда болатын мәселелерді ше-

шуді қарастырған.

Еуропа Одағының және ТМД мемлекеттерінің кеден заңдарына

салыстырмалы талдау жасалған. Кеден саласындағы құқықтық

5

қатынастардағы мәселелерді шешу мен реттеуге деген мемле-

кет талпынысының пайда болуы және соған арнайы құқықтық

нормалардың қабылдануы кеден құқығының пайда болуына әкелді.

Жалпы кеден құқығының дамуының екі кезеңін атап айтуға болады:

- 1991 жылғы желтоқсаннан 1995 жылдың шілдесіне дейін

(кодификацияланған актінің қабылдануына дейін);

- 1995 жылдың шілдесінен бүгінгі күнге дейін.

Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғызстан

Республикасы және Ресей Федерациясы Мемлекетаралық кеңесі

жанындағы Үкімет басшылары кеңесімен 1998 жылғы 24 қарашада

“Кеден Одағы мен бірыңғай экономикалық кеңестік құру және оның

жүзеге асыру шаралары туралы, келісім жобасы туралы” шешім

қабылданды.

1999 жылғы 26 ақпанда мемлекет басшылары қабылданған

Келісім (Қазақстан 1999 жылғы 24 маусымда ратификациялаған)

Кеден Одағындағы өзара қатынасқа өзгеріс әкелмек, сон-

дай – ақ интеграциялық процестерді күшейтіп, ұлттық кеден

заңдылықтарының өзгеруіне септігін тигізбек.

Қазақстанның кеден құқығының негізгі ережелері кеден

заңдылықтарының құқықтық институттарына негізделген. Оларға

кеден саясатын, кеден ісін, кеден шекарасынан тауарлар мен көлік

құралдары өтуінің қағидалары мен құқықтық механизмдерін, ке-

ден режимдерін, кеден төлемдерін, кеденді рәсімдеу мен кеден-

дік бақылауды, кедендік құқық бұзушылық үшін жауапкершілікті

жатқызуға болады.

Мемлекеттік басқару 1995 ж. 30 тамыздағы жалпы халықтық

референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының

Конституциясына негізделеді. ҚР Конституциясының 3-бабы

бойынша мемлекеттік билік біртұтас және Конституция мен заңдар

негізінде жүзеге асырылып, биліктің бөліну қағидасы бойынша заң

шығарушы, атқарушы, сот билігі тармақтарына бөлінеді. Кеден

органдары атқарушы билік тармағына қосылады. Кеден органда-

ры биліктің атқарушылық тармағына қосылады. Қазақстан кеден

мекемелерінің қызметтерінде оның орталық органдарының үкімет

құрылымдарына тәуелділігіне байланысты қалыптасу кезеңдерін

байқауға болады (1998 жылдың 12 қазанынан бастап ол Мемлекеттік

кіріс министрлігіне енді). Бастапқы кезден ол көптеген өзгерістерге

ұшырады, оның ішінде кеден басқармаларының өсуі, сондай-ақ

орталық кеден органының мәртебесі де біршама өзгерді. Кеден

комитетінің алғашқы құрылу кезеңіндегі мақсаттары төмендегідей

болды (кеден туралы Президент Жарлығына дейін):

- өз құзыреті шегінде экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз

ету;-

6

сауда – экономикалық қатынастарды кедендік реттеу жүйесін

жетілдіру, республикалық бюджетке кеден алымдарын, баждарын,

салықтарын және басқа төлемдерін енгізу;

- контрабандамен, кеден ережелері мен кеден салықтары туралы

заңдарды бұзумен күресу;

- сыртқы экономикалық байланысты дамытуды қолдау;

- мемлекеттік органдарды, кәсіпорындарды, мекемелерді, ұйымдар

мен азаматтарды кеден ісі ақпаратпен қамтамасыз ету;

- сыртқы экономикалық қызмет саласында мамандарды дайындау,

қайта даярлау және біліктілігін көтеруге қатысу;

64

- республикамыздың кеден ісі саласында халықаралық

ынтымақтастыққа қатысуын қамтамасыз ету;

- оның ішінде есірткі айналымы және психотроптық заттарды,

қару-жарақ, мәдени және тарихи мұралардың, интеллектуалдық

меншік объектілерінің заңсыз айналымының алдын алу.

Кеден қызметі әрдайым қауіпсіздікті қорғауға дайын болуы

тиіс. Мемлекеттік бақылаудың әлсіреуі ертеңгі күні орны толмас

қателіктерге әкелуі мүмкін. Мәселен, Ресей академиктері В. Лисич-

кин мен В. Симчериннің айтуынша, Ресейдегі 7 жылға созылған

реформа оның макроэкономикалық жағдайына кері әсерін тигізген.

Ұлттық байлықтың тікелей жоғалуы 1991 ж. мен 1997 ж. арасында

1,2 трлн. $ болған. Бұл КСРО 2-ші дүниежүзілік соғысындағы халық

шаруашылығының шығынынан 3 есе асып түскен (420 млрд. $).

1991 жылғы 12 желтоқсандағы ҚР Кеден комитеті құрылған

кезінен республикалық кеден қызметі әр түрлі құрылымдық

өзгерістерге ұшырады: Қаржы министрлігінің 1992 жылғы қараша

айындағы Бас Кеден басқармасы, 1995 жылғы сәуірдегі Министрлер

Кабинеті жанындағы Кеден комитеті, 1995 ж. қазан айында ҚР

Кеден комитеті (Үкімет құрамына кірмейтін, бірақ оған орталық

орган мәртебесіндегі), 1997 жылғы қаңтардан бастап – мемлекет-

тік Кеден комитеті, 1997 жылғы қарашадан бастап Қаржы минис-

трлігі жанындағы Кеден комитеті, 1998 қарашадан орталық Кеден

органының функциялары Мемлекеттік кіріс министрлігіне берілді.

Кеден органдарынын мақсаттары кеден құқығының кеден саяса-

ты, кеден ісі және кедендік әкімшілік ету сияқты қажетті институт-

тарын қамтыған. Сондай-ақ жоғарыда құқық қорғау мақсаттарынан

басқа: кеден саясатын жасау және өткізуге қатысу ҚР заңдылығымен

кеден ісін сақтауды қамтамасыз ету, кеден ісін жүзеге асыру кезін-

де азаматтар мен ұйымдардың мүдделерін қорғау, өз құзыреті ше-

гінде экономикалық қауіпсіздік пен экономикалық мүдделерді алу,

экономикалық саясат шараларын жасауға қатысу, кеден шекарасынан

өту кезінде рұқсат беру тәртібін сақтауды қамтамасыз ету, арнайы ке-

ден статистикасын енгізу, өз құзыреттілігінде валюталық бақылауды

7

жүзеге асыруды қамтамасыз ету және Кеден ісі туралы Жарлықтың

11-бабында көрсетілген басқа да мақсаттар көзделген. 1996 жылғы

1 наурыздан бастап Кеден комитеті ведомстволық бағыныштылық

буынын ескере отырып, кедендік басқару, кеден және кедендік бекет

туралы ережені қабылдады.

8