Беларуская мова частка 2

Фармуюць вырабы i ушчьшьняюць бетонную сумесь вйрыраваннем (сумесь з адносна малой колькасцю вады), цэнтрыфугаваннем (вытворчасць жалезабетонных труб), в1бравакуумаваннем (сумесь з адносна вялжай колькасцю вады), в1брапрасаваннем (танкасценньи канструкцьп). Даугавечныя, вогнеустойл1выя, эканам1чныя (БелЭн).

збудаванняу. Уключаюць падрыхтоуку бетоннай cyMeci, яе Утранспар-

бетанаванш манаштных бетонных i жалезабетонных канструкцый i

паслойна пнакладваеццао i ушчыльняецца пад напорам струменя. У пачатку цвярдзення бетону яго засцерагаюць ад мехашчных пашкоджанняу i страсенняу, падтрымл!ваюць неабходны тэмпературна-

вшьготРе-насны рэжым. Пры выкананш бетонных работ siMofi выкарыстоуваюць супрацьмарозныя дабаук), падаграюць сумесь (при прыгатаванш ui перад укладкай) i укладзены бетон (БелЭн).

7. Бетанавоз

Бетанавоз - аутамабшь для перавозю бетоннай cyMeci. Мае куза^ каушовага або бункернага тыпу. Кузау бетанавоза можа быць тэр-

50

мгизаляваны ui мець прыстасаванне для абагравання. Бетанавозы з бетонамяшалкам!, яюя бесперапынна дзейшчаюць у час перавозш, называюць аутабетонамяшалкам1 (БелЭн).

8. Бетонаукладчык

- машына для размеркавання, даз1равання, у ш ч ы л ь н е н н я бетоннай cyMeci, аддзелю пакрыцця, якое укладваеццаУна

аснову дароп, аэрадрома i шш. Бываюць гусешчныя, аснашчаныя

ошгальныш формам! (для утварэння кантау пакрыцця) i аутаматыч-

ным! с1С!змам1 гаравання рухам i падтрымлшання зададзенага профшю,

илёнга, як)я змяншаюць яго пграскашчнасць i прадухшяюць ад пса-

дапаглынаннем,збольшай марозаустойшвасцю i воданепранжаль-

насцю, чым на звычайным цэменце. Выкарыстоуваецца у аэрадромным еi дарожным будаушцтве, для аблгцоую будынкау i шш. (БелЭн).

РАпалубка - часовая форма для уклада бетоннай cyMeci i арматуры пры вырабе бетонных i жалезабетонных манал!тных канструкцый. Робщца з дрэва, металу, фанеры, жалезабетону, пластмасы i шш. матэрыялау. Бывае разборна-перастауная, аб'ёмна-блочная, сгпзгальнаРУхомая i iHm. Выбар тыпу арматуры вызначаецца характарам канструкцый (збудаванняу), геаметрычным1 памерам!, тэхналопяй выканання работ, кгпматычтьгм! умовамь

51

Найболъш пашырана разборна-перастауная апалубка -дробна- шчытавая (са шчытоу масай да 70 кг), буйнашчытавая (да 500 кг) i блочная (са штытоу, злучаных у прасторавыя блою, часам з рабочай арматурай). Выкарыстоуваецца пры зал^уцы фундаментау, сцен, вырабе пакрыццяу i перакрыццяу, калон, бэлек i шш. Пры адмоунай тэмпературы шчыты уцяпляюць щ падаграюць. Аб'ёмна-блочная арматура - прасторавая канструкцыя са стальных шчытоу, каркаса,

мацаванняу i прыстасаванняу для адрыву шчытоу ад бетону. Ман-

таж i дэмантаж блок-фермау вядуць падымальным1 мехашзмамг

на. Опзгальна-рухомая арматура ствараецца пры будаушцтвеУвысоKix аб'ектау (элеватарау, рэзервуарау, вежау i шш.). Робщца са

Выкарыстоуваецца для бетанавання канструкцый, яюя стаяць асоб-

(для узвядзення скляпенняу-абалонак,йкалектарау, падпорных сценак i iHm.); няздымная - шиты, абаломк! J метал1чныя сетю i шш.,

ямя пасля бетанавання канструкцьпри(напр., плашны) застаюцца у ёй як састауная частка; горная апалубка - перасоуная, створкавая, секцыйная i шш., выкарыстоуваецца для мацавання горных выпрацо-

ушфжаваных элементау i узбуйненых блокау . Каб паверхня канст-

РГЭС - электрастанцыя, якая выпрацоувае электрычную энерпк

за кошт ператварэння мехашчнай энерги патоку вады. Складаецца \ гщратэхшчных збудаванняу (будыни ГЭС, напорныя басейнЫ] плацшы, дамбы, вадаводы, вадаскщы, шлюзы i шш., ямя запяспеч| ваюць стварэнне напору, канцэнтрацьпо вадзянога патоку i яго аД| вод) i энергетычнага абсталявання (гщраул!чныя турбшы, штс

52

прыводзяцца у pyx патокам вады, i гщрагенератары, яюя верцяцца гщратурбшам! i выпрацоуваюць электрычны ток напружаннем каля ( 6 - 1 6 кВ). Гщраагрэгаты, дапаможнае абсталяванне, прылады юравання i кантролю размяшчаюцца у машыннай зале будынка ГЭС. Трансфарматарная падстанцыя, якая з дапамогай сшавых трансфарматарау павышае генератарнае напружанне да 110, 220, 330, 750 кВ i болей, размяшчаецца у будынку станцьн, у асобным будынку або на адкрытай

п л я ц о у ц ь ц размеркавальнае устройства, да якога падключаюцца лшй электраперадач, - звычайна каля будынка ГЭС.

Паводле напору ГЭС падзяляюцца на высоканапорныя (больш за

60м, абсталёуваюцца каушовым! i радыяльна-восевым! турбшам!) i

У

ствараецца з дапамогай абвадныхрканалау, тунэляу або трубаправодау), сумешчаныя (будынак станцьн размяшчаецца у целе плацшы i

о адначасова выконвае функцыют вадаскщнага збудавання). 1снуюць

юцца пераважна на горных рэках , сярэдняга i высокага напору, як1

таксама г1драакумулюючыя электрастанцьп i прыл1уныя электра-

У залежнасщ ад характару удзелу у пакрыцц1 граф1ка нагрузак ГЭС

г'драэнергетыка давала менш за 0,1 % выпрацоую 3Heprii. Амаль усе Ларуск1я ГЭС - прыплац!нныя з напорным! будынкам! (БелЭн).

53

12. Ветраэнергетыка

Ветраэнергетыка - галша энергетыю, звязаная з распрацоукай тэарэтычных асноу, метадау i тэхшчных сродкау для ператварэння ветравой энерги у электрычную, мсхашчную i цеплавую. Аснова ветраэнергетык! — ветраэлектрычныя станцьй (ВЭС). На Беларуси работы у галше ветраэнергетыю пашырылюя з 1986г. Уведзена у

дзеянне больш як 25 ветраэнергетычных установак (ВЭУ)У. Най-

хавжа, электрычнага венератара, аутаматычных прылад юравання

Ветраэлектрычная станцыя - установка для пераутварэння энерги ветру у электрычную. Складаеццайз быстраходнага ветрару-

Ветрарухавж(найболь- pyxaeiK, яга пераутварае кшетычную энерпю ветру у мехашчнуюпэнергпо вярчальнага вала. Ветрарухавш бываюць: крыльчатыяе ш пашыраныя, звычайна з гарызантальнай воссю вярчэння, каэфщыент выкарыстання энерги ветру да 0,48); карусельныя,Р або ротарныя (пераважна з вертыкальнай воссю, каэфщыент да 0,32); барабанныя. Ветрарухавж з прывадным] механ1змам1 утварае ветраагрэгат. Выкарыстоуваецца у ветраэнергетычных установках, ветраэлектрычных станцыях, ветраках i шш.

Асноуная частка ветрарухавпса - ветракола (барабан з лопасцялп, ротар), якое аутаматычна устанаул!ваецца па напрамку ветру хваставым апярэннем. Вярчэнне ветракола праз рэдуктар перадаецца з дапамогай прывадной штанп шжняму рэдуктару, а ад яго - рабочаму механизму (водападымальнпсу, генератару i imn.). Адрозшваюць

54

якая нераутварае глыбшнае цяпло Зямл! у электрычную энергию. У таих станцыях выкарыстоуваюцца прамая (пара паступае прама у турб1ну), непрамая (з папярэдняй ачысткай пары ад агрэауных газау) i i змешаная тэхналапчныя схемы атрымання электраэнергп. Пера-

магутнасцю 5 МВт пушчана у 1966 г. на поудн1 Камчаткь На Белаpyci перспектыуныя на утрыманне тэрмальных вод раёны Прыпяц-

сонечнай радыяцьн у шшыя вщы 3Heprii з мэтай ix практычнага выкарыстання. Бываюць з гел1яканцэнтратарам1 i без ix.

РГел^яустаноукае - прыстасаванне для пераутварэння энергп

Гел1"яустаноую з канцэнтратарам1 забяспечваюць значнае павышэнне шчыльнасц1 сонечнай радыяцыд, выкарыстоуваюцца для

ажыццяулення высокатэмпературных (да 3000 - 3500°С пры ккдз 0,4-0,8) тэхналаг1чных працэсау (сонечныя печы для anayKi металау i тэрмаапрацоуй вогнетрывалых матэрыялау, сонечныя энерге-

55

тычныя устаноую). Гел1яустаноук1 без канцэнтратарау непасрэдна улоул1ваюць сонечныя прамяш - працуюць па прынцыпе "гарачаЙ скрыш", маюць больш шырою спектр выкарыстання (сонечныя батарэ1, сонечныя воданагравальнш, апрасняльшю вады, сушылщ, кандыцыянеры, халадзшьшк! i шш.). У гел1яэнергетыцы для атрымання пары прамысловых параметрау выкарыстоуваюцца прыбл1зна парабагнчныя гел1яустаноук]. Перспектыуныя гел1яустаноую з сонечным1 цеплаакумулягарам! (ЦА). У ЦА Л1шак цеплавой энерги, створаны за кошт прытоку сонечнага цяпла у дзённы час, заб1раецца цеплаакумулюючым матэрыялам, захоуваецца (да 10 су-

пары i вады з арматурай i шш.)р. Уисклад кацельнай устаноую малой магутнасщ уваходзяць сшкавальная помпа з арматурай i прыстасаванш водападрыхтоую. Кацельныя устаноую размяшчаюцца у асоб-

таксамаРеу гщратэхшчным, прамысловым, сельскагаспадарчым, гарадсюм, аэрадромным будаунщтве i на шшых 1нжынерна-будау- шчых работах. Бываюць самаходныя, навясныя i прычапныя (да трактарау, цягачоу, аутамабшяу).

Дарожныя машыны для падрыхтоучых работ - карчавальнш, кустарэзы, камнеуборачныя машыны, рыхлщел!, дрэвавалы, дзернарэзы; iMi ачышчаюць дарожныя палосы ад хмызняку, валуноу, раслшнага слоя, рыхляць грунт. Дарожныя машыны для земляных

56

абот - бульдозеры, грэйдэры, грэйдэры-элеватары, канвееры, ка- н а в а к а п а л ь н ш , скрэперы, экскаватары, самазвалы, грунтакщальнш i jHUI Выкониаюць работы па адсыпцы насыпау, распрацоуцы выемак, пракладцы водаадводных каналау, узвядзенш штучных збуда-

бетонаукладчьпа, бетонаукладчьпа, фрэзы дарожныя, плашроушчьга, грунтазмяшальныя машыны i устаноуга i iHin. Дарожныя машыны для дарожна-эксплуатацыйных работ - снегауборачныя машыны,

аутадарожныя, чыгуначныя маеты, сумешчаныя, для водазабеспя-

500 м, у яюх ёсць пралёты болей за 100 м); паводле канструкцьп -

(пераважна часовыя). Мост звычайна складаецца з пралётных канструкцый i апор (прамежкавых быкоу i канцавых устояу). Апоры маета бываюць маЫуныя, ражавыя, палевыя, на палевых абалонках, апускных калодзежах i кесонах; ycToi спалучаюць мост з земляным

57

палатном дароп. На пралётнай канструкцьп размяшчаюць праезную частку , пешаходныя праходы, трубаправоды. Асноуныя параметры мастоу: агульная даужыня, даужыня пралётных канструкцый, шырыня праезнай частю i тратуарау, падмаставы габарыт. Будуюць па тыпавых або шдывщуальных праекгах, выпрабоуваюиь на статычныя i дынам!чныя нагрузкь Будаваць маеты (драуляныя i каменныя) пачагп са старажытных часоу, на Pyci - з X ст. драуляныя (пераваж-

XX ст. значнае пашырэнне набьип жалезабетонныя маеты. 3 пач.

Шэраг чыгуначных мастоу пабудаваны з пракладкай Пецярбургска-

(участа пабудаваны: маетыицераз р. Зах. Дзвша у Вщебску, цераз р. Дняпро у

Варшаускай чыгуню к Парэчча - Гродна уведзены у эксплуа-

тацыю у 1862) i участка Смаленск - Брэст (у 1871). У 1950 - 80-я гг.

Магшёве i Рэчыцыз(усе арх. В. Ладыгша), цераз р. Св1слач на праспекце Скарыны i вул. М. Багданов1ча у Мшску, пуцеправоды цераз яр Дзебра у Магшёве i чыгунку станцьп Мшск-Пасажырси у М1нску i

58

бензавозы, бетанавозы, аутапагрузчыю, кантэйнеравозы, рэфрыжэратары, аутамабш-цыстэрны, цыстэрны, леса-, панеля- i фермавозы i шш.); спартыуныя (у тым лжу гоначныя). Усе В1ды аутамабшяу аснашчаюцца бензшавым1 щ дызельным аутамабшьным! руxaBiKaMi. Пэуны час выкарыстоувалюя газагенератарныя аутамабш,

набываюць пашырэнне газабалонныя, распрацоуваюцца розныяУва-

рыянты электрамабшяу. Для цяжгах дарожных умоу юнуюць усю-

дыходы, "амф1би", для перавозк1 асабл1ва каштоуных грузау, вай-

сковых патрэб - бронеаутамабш. Тэндэнцыяй у легкавым аутамаб1-

(счапленне, каробка перадач, карданная перадача, галоуная перадача, дыферэнцыял, nayBoci) i сютэмы к1равання (рулявое юраванне,

кал) К.Бенц (Герман1я) запатэнтавау трохколавы аутамабшь з рухав1ком унутранага згарання. У Pacii аутамаб1лебудаванне пачалося перад першай сусветнай вайной на Руска-Балтыйскам заводзе у Ры-

МшсюмРеаутазаводзе (самазвал МАЗ-205 грузападымальнасцю 6 тон). У 1995 г. МАЗ выпускау аугамабип 5-га пакалення: велжагрузныя аутамабш! i аутапаязды, грузавыя аутамабин высокай праходнасщ, самазвалы, лесавозы, аугобусы гарадскш i турыецкш. Беларуси аутазавод у Жодзша працуе з 1958 г., у 1995 г. яго асноуную прадукЦьцо складал1 кар'ерныя самазвалы грузападымальнасцю да 200 т, Щлакавозы i аэрадромныя цягачы (БелЭн).

59