shpory_filosofia

1.Філасофія, яе эвалюцыя, праблематыка, функцыі.

Тэрмін філасофія паходзіць са старажытнагрэцкай мовы і ў перакладзе азначае любоў да мудрасці, дзе філіо -- любоў, сафія -- мудрасць.

Філасофія -- пастаноўка векавечных (метафізічных) праблем і магчымасць іх развязваць толькі праз разважанні, толькі праз духоўнасць чалавека. Значыць, філасофія – гэта спроба “разбудзіць” чалавека, змусіць яго думаць не толькі аб штодзённым, але і аб чымсці непераходным (метафізічным) г. зн. аб тым што існуе ва ўсе часы, накшталт: безмежнасці, вечнасці, прыгажосці, справядлівасці, смерці, і г. д. Аўтарства тэрміна "філасофія" прыпісваецца Піфагору, які і з’яўляецца яе пачынальнікам.

Эвалюцыя філасофіі.

Першапачаткова філасофія насіла элітарны характар г. зн. , што ёй цікавіліся і мелі да яе доступ нямногія, і як правіла, заможныя людзі. Ужо ў тыя часы філасофія ўтрымлівала наступныя раздзелы: логіка, фізіка, матэматыка, астраномія, медыцына, паэтыка, юрыспрудэнцыя, псіхалогія і г. д. Менавіта з філасофіі ў пазнейшыя часы ўзнікаюць выключна ўсе навукі. Першай навукай, якая адасобілася ад філасофіі была медыцына. Медыцына ўспрымае чалавека толькі як пацыента, робіць яму дыягностыку, лякаванне і г. д., а адказ на пытанне, што такое “чалавек” выконваецца толькі праз філасофскія развагі. Таксама ў антычнасці з філасофіі вылучылася юрыспрудэнцыя. Яна развязвае нейкія прыватныя пытанні звязаныя з сям’ей, дзяржаваю, правамі, абавязкамі чалавека, а філасофія дае ім тлумачэнні абстрактнага характару, накшталт, што такое сям’я, грамадзянін, уласнасць, дзяржава, абавязак і г. д., у цэлым. З узнікненнем механікі (16--18)ст. адбываецца масавае адасабленне ўсіх навук ад філасофіі. На мяжы 19 і 20ст.ст. ўсе раздзелы філасофіі атрымалі статус самастойных навук, але пры гэтым яны і зараз утрымліваюць сувязь з філасофіяй. Ва ўласна філасофіі засталіся наступныя раздзелы: гісторыя філасофіі, логіка, этыка, эстэтыка, філасофія рэлігіі.

формы філасофскай праблематыкі

Гістарычна філасофская праблематыка фармулявалася і на яе рабіліся тыя ці іншыя адказы ў наступных формах:

1)космацэнтрызм- разуменне сусвету, як нечага суцэльнага, а чалавек разглядаецца як касмічная часцінка якой, як і ўсяму космасу, ўласціва прыгажосць, загадкавасць і гармонія. 2)антропацэнтрызм (антропас--з ст.грэч. чалавек); прызнае што чалавек з'яўляецца цэнтрам космасу, і з пазіцый чалавечых поглядаў, адукаванасці, гістарычнага часу робяцца спробы пратлумачыць ўсе прыродныя і духоўныя з'явы.

3)тэацэнтрызм (тэос--з грэч.Бог); стваральнікам сусвету прызнаецца бог, як першапрычына усяго існуючага і неіснуючага; прырода і чалавек-- гэта божае тварэнне, божы вынік.

ФУНКЦЫІ ФІЛАСОФІІ.

1) светапоглядная. 2)пазнавальная. 3)метадалагічная. 4)інтэгратыўная. 5)аксіялагічная.

2.Прадмет і структура філасофіі.

Прадмет філасофіі, геаграфічны аспект у яе развіцці.

Так як філасофія даследуе найбольш агульныя пытанні адносна прыроды, чалавека, чалавечай думкі, то неабходна зрабіць наступную дэфініцыю: Філасофія - гэта сістэма агульных, тэарэтычных поглядаў на сусвет у цэлым, на чалавека і на ягонае месца ў гісторыі, ў прасторы і ў часе.У метафарычным плане філасофія вызначаецца як "нічыйная зямля рзмешчаная паміж рэлігіяй і навукай, і якія атакуюць яе з супрацьлеглых бакоў, але ніколі не імкнуцца знішчыць гэтую зямлю, ў сілу таго што яны сілкуюцца з яе, ўзмацняюцца ад яе."

СТРУКТУРА ФІЛАСОФІІ.

Незалежна ад геаграфічнай прыналежнасці любая філасофія мае наступную структуру:

1)анталогія. Тут разглядаюцца пытанні існавання ці неіснавання прадметаў, чалавека, сусвету; асэнсоўваюцца палажэнні ці існуе чалавек і сусвет вечна, ці часова , ці ёсць ў іх развіццё, а калі ёсць то куды яно скіравана ,ці маюць яны сваіх творцаў. Анталогія ставіць пытанні накшталт: што такое жыццё, смерць, прастора, час, космас, прырода, бог, душа, энэргія і г. д.

2)гнасіялогія. Яна асэнсоўвае магчымасці чалавечага пазнання г. зн. ці здольны чалавек пазнаваць, вывучаць, даследаваць прадметы, космас, іншага чалавека, ці сваё уласнае “Я”. 3)філасофская антрапалогія. Тут даследуецца сутнасць чалавека, ягонае існаванне ў сусвеце; мэты і задачы чалавека, грамадства, дзяржавы ў сусветнай гісторыі.

4)аксіялогія. Гэта катэгорыі этычнага і эстэтычнага кшталту: шчасце, свабода, справядлівасць, каханне, адказнасць г. зн.пытанні звязаныя з духоўнасцю чалавека.

5)праксіялогія. Тут разглядаецца з выкарыстаннем філасофскага апарату практычнае жыццё чалавека, грамадства; адносіны паміж эпохамі, культурамі, народамі, цывілізацыямі.

3. Светапогляд: формы тлумачэння сусвету.

Светапогляд - гэта сістэма абагуленых уяўленняў на сусвет і месца якое ў ім займае чалавек. Існуюць наступныя тыпы светапогляду:

1)міфалагічны.(міф-- у пер.з ст.грэч-- паданне.) У міфах робіцца спроба адказаць на пытанні аб паходжанні сусвету, жыцця, адзінства прыроды і чалавека. Тут, ўсе прыродныя і сацыяльныя з'явы тлумачацца з пазіцый чалавека, які яшчэ знаходзіўся на ранніх прыступках грамадзскага развіцця.У межах міфалогіі пачынаюць афармляцца элементы рэлігіі. Асноўным элементам міфалагічнага светапогляду выступаюць ўяўленні.

2)рэлігійны. Ён узнікае на адносна высокім узроўні развіцця грамадства У адрозненні ад міфалогіі, рэлігія не толькі прызнае існаванне звышнатуральных сіл, але і прызнае панаванне іх над чалавекам. Рэлігія раздвойвае свет на зямны, які ўспрымаецца пачуццямі і нябесны які спасцігаецца верай. Асноўным элементам рэлігіі выступае вера.

3)філасофскі. Тут, прырода, грамадства, чалавек робяцца прадметам лагічнага аналізу. Філасофія імкнецца асэнсоўваць нават міфалагічную і рэлігійную праблематыку на лагічным узроўні. Асноўным у філасофіі выступае розум у сукупнасці з уяўленнямі (гэта ад міфалогіі) і верай(гэта ад рэлігіі)

4)штодзённы (эмпірычны, звычайны). Ён прысутнічае ў аснове ўсіх вышэй ўзгаданых светапоглядах і грунтуюцца на штодзённым практычным вопыце чалавека і дапамагае яму больш--меньш правільна арыентавацца ў штодзённасці. Праўда, ён адчувае цяжкасці, пры сутыкненні з складанымі праблемамі.

філасофскія моманты разумення і тлумачэння сусвету

Філасофскае светаадчуванне, можна выразіць, прыкладна, у двух момантах:

момант ўсеагульнага здзіўлення. Менавіта са здзіўлення пачынаюць ўзнікаць пытанні, якія і з'яўляюцца пачаткам пазнання. Усё незразумелае, невядомае, што ўтрымліваецца ў гэтым здзіўленні, неабходна разгадаць і такім чынам адказаць на ўзнікаючыя пытанні.

момант ўсеагульнай крытычнасці. Чалавек на пытанне заўсёды стварае некалькі адказаў, да якіх можна ставіцца крытычна ці некрытычна. Але, нават, калі і існуе некрытычнасць, то гэта не значыць, што ў далейшым да гэтага адказу не будуць ставіцца крытычна, ці наадварот.

4. Узаемаадносіны філасофіі і прыватных навук.

Сувязь філасофіі з прыватнымі навукамі працягвае існаваць і на сённяшні дзень. Гэта праяўляецца ў тым што любая навука аперыруе цэлай сістэмай абстрактных паняццяў кшталту: лік, слова, форма, час, чалавек, космас, энэргія і г. д., а яны з’яўляюцца нічым іншым як філасофскімі паняццямі. Напрыклад, сувязь паміж філасофіяй і фізікай выяўляецца па наступнай схеме: філасофія імкнецца даваць тлумачэнне тэрміну “энэргія” у выключнай абстрактнасці, ў цэлым, а фізіка і спецыяльныя навукі спрабуюць ўдакладніць тэрмін “энэргія” ў нейкіх формулах, прынцыпах, правілах, тэорыях якія з’яўляюцца характэрнымі для таго ці іншага часу, ў той ці іншай сферы.На працягу доўгага часу вядуцца спрэчкі ці з’яўляецца філасофія навукай і якія адносіны існуюць паміж філасофіяй і навукай? Ёсць наступныя варыянты адказаў на гэтыя пытанні:

1)філасофія ўключае ў сябе навуку. Гэты варыянт уласцівы Антычнасці, калі ўсе навукі з’яўляліся пэўнымі раздзеламі філасофіі.

2)філасофія ўваходзіць ў склад навукі. Выразна гэта прысутнічае ў сучасных філасофскіх напрамках нэапазітывізму, які сцвярджае, што філасофія павінна рухацца за навукай і толькі даваць тлумачэнні навуковым адкрыццям і фенаменалогіі, якая разглядае філасофію як выключна дакладную навуку кшталту фізікі, матэматыкі і г. д.

3)філасофія і навука – гэта розныя, але часткова супадаючыя веды.Філасофскія веды хоць і адрозніваюцца ад навуковых, але адначасова зберагаюць з імі сувязь, якая праяўляецца ў “навукападобных” філасофскіх вучэннях. Напрыклад, філасофскія праблемы фізікі, хіміі, астраноміі. Адначасова значная частка філасофскіх ведаў не носіць навуковага характару і не ўваходзіць ў склад навукі і існуе толькі як вольныя развагі, показкі, афарызмы эсэ,дыскурс і г.д.

4)філасофія і навука ніколі не супадаюць паміж сабой.філасофія не з’яўляецца навукай і не павінна ёю быць, а яна ёсць “больш чым навука”. Гэта не азначае што філасофія ёсць лепш чым навука. Тут лічыцца што філасофія асэнсоўваючы навуковыя дасягненні, прырошчвае і ўзмацняе іх сілай і глыбінёй абстракцый, якую не здольна здабываць навука.

У сучасны момант найбольш прызнаецца апошні варыянт, у якім сцвярджаецца што і філасофія і навука з’яўляюцца рацыянальнымі формамі пазнання прыроды і чалавека. Філасофія ўключае факты з навукі ў шырокі кантэкст культурнага, гістарычнага і сацыяльнага развіцця. Яна спрыяе гуманізацыі грамадства і навукі і іх маральнасці.

7. Філасофія старажытнай Індыі.

Ф. Др. Усходу на працягу некалькіх тысячагоддзяў можа быць прымеркавана да трох цэнтрам: старажытнаіндыйскай, старажытнакітайскай цывілізацыі і старажытная цывілізацыя Сярэдняга Усходу. ФДВ развілася з міфалагічных сюжэтаў гэтых цывілізацый.

Прычыны ўзнікнення: 1.социально-эканамічная (пераход ад медзі да жалеза) 2.товарно-дэн. стаўлюся. 3.ослабление родаплемянных сувязяў 4.первое дзярж-ць 5. духоўнае жыццё.

У аснове светапогляду новай індыйскай цывілізацыі ляжалі Веды (веды). Існавалі 4 Веды: Рыгведы, Самаведа, Яджурведа, Атхарваведа (малыя Веды). Грамадства Індыі таго часу насіла каставы характар. Вылучаюць 4 касты: брахман (каста жрацоў, захавальнікаў святога веды-вяд); кшатрыяў (саслоўе ваяроў); вайшви (каста земляробаў); шудры (каста недатыкальных-простыя людзі). Даршаны-филосовские школы. Усе гэтыя школы грунтаваліся на Ведах і з'яўляліся артадаксальнымі. Акрамя гэтага ў выніку крызісу сфармаваліся 3 неортодоксальные сістэмы: 1Джайнизм. 2Буддизм. 3Локаята. Практычная мэта - дасягненне чалавекам волі. Асноўныя катэгорыі Веданты: Брахман (духоўны абсалют, які вечны, нязменны, з яго узнікае ўсё бачнае разнастайнасць рэчаў); Атман (жыццёвае дыханне, дзеянне, унутранае Я, адзінае і непадзельнае прытомнасць). Тоеснасць Веданты: Брахман ёсць Атман, Атман ёсць Брахман; г.зн. усё ў свеце былі адно. Сансара-кругазварот перараджэнняў. Карма-плады дзеяў, пераўвасабленне чалавека. Джайнизм - найбольш Рацыяналістычная дактрына, выратаванне разумеецца як вынік індывідуальных намаганняў; мэта жыцця дасягненне Нірваны. Важнейшая катэгорыя Джайнизма - Джива - індывідуальная псіхіка, суб'ект пазнання. Аджива - нежывая матэрыя. Маштабы падзення душы бязмежныя (кожны чалавек у наступным жыцці можа стаць каменем або казуркам). Мэта жыцця - дасягненне Нірваны, якая дасягаецца з дапамогай не прычынення шкоды нічому жывому, з дапамогай здзяйснення добрых спраў. Будызм - зарадзіўся ў Індыі ў VI-V стст. да н.э., бачыць вызваленне ад пакут на шляху маральнага ўдасканалення, выдалення ад свету і дасягненні шляхам асаблівых духоўных медытацый і фізічных практыкаванняў стану нірваны. У першых стагоддзях нашай эры будыйская рэлігія перажывае паразу.

8. Ф. старажытнага Кітая.

Ф. Др. Усходу на працягу некалькіх тысячагоддзяў можа быць прымеркавана да трох цэнтрам: старажытнаіндыйскай, старажытнакітайскай цывілізацыі і старажытная цывілізацыя Сярэдняга Усходу. ФДВ развілася з міфалагічных сюжэтаў гэтых цывілізацый.

Прычыны ўзнікнення: 1.социально-эканамічная (пераход ад медзі да жалеза) 2.товарно-дэн. стаўлюся. 3.ослабление родаплемянных сувязяў 4.первое дзярж-ць 5. духоўнае жыццё.

Кітаі адзінае - "вялікае пачатак, здольнае нарадзіць, надзяліць і загубіць" чалавека, обожествлено ў Небе - "Цянь".

   Былі створаны важныя помнікі: кніга песень «Шы Дзінь» і кніга пераменаў "І дзі», дзе мы знаходзім першыя ў гісторыі культуры сімвалічныя выявы розных з'яў. Асноўныя школы: канфуцыянства (філ-фия аб'ектыўнага ідэалізму, дзе неба - Цянь вярхоўнае бажаство і вышэйшая сіла, якая кіруе Зямлёй і людзьмі) і даасізм (вучэнне, прызнае Дао, як натуральны шлях, як закон развіцця ўсяго першароднага, як аснова ўсяго існуючага ва ўсім свеце). Канфуцый: V в.д.н.э. Аснова - соц. этич. праблемы. Ён стварае ідэал высока маральнай ч-ка, які павінен валодаць пачуццём абавязку і чалавечнасцю, стаўшы ідэалогіяй кіруючых класаў ператварылася ў жорсткую сыстэмы-га патрабаванняў абавязковых для выканання. У 1 в.д.н.э. канфуцыянства ператварылася ў рэлігію, дзе вярхоўнай сілай лічыцца неба. Вялікае месца адводзіцца рытуалаў. У к. адсутнічаюць жрацы, абрады выконваюць чыноўнікі. Даасізм: 5-6 ст. д.н.э. Цэнтральнае паняцце Дао - першапрычына

Акрамя вышэйпрыведзенай крытычнай часткі, ён распрацаваў і пазітыўную частка, у якой важную ролю аддае метаду. Метад эмпірычнай індукцыі - усё веданне можа быць атрымана толькі з дапамогай эксперыментаў і індукцыі (руху ад прыватнага да агульнага). Досведы бываюць:

1.плодоносные - яны прыносяць практычную карысць

2.светоносные - яны праяўляюць фундаментальныя веды

5. МАТЭРЫЯЛІЗМ І ІДЭАЛІЗМ.

Традыцыі падзела на матэрыялізм і ідэалізм існавалі ўжо ў антычнасці.

1)матэрыялізм. прызнае першаснасць матэрыі, прыроды, а ўсё ідэальнае (свядомасць, дух, чалавечыя думкі і пачуцці) разглядае як штосьці другаснае, створанае, народжанае матэрыяльным. Ён адстойвае, што чалавечая думка, не можа існаваць сама па сабе, без чалавека. Матэрыялізм, адмаўляе бога, і лічыць што прыроду ніхто не стварае і што яна існуе сама сабой.

матэрыялізм бывае: а)стыхійны Прызнаецца пэўная прыродная стыхія, якая і з'яўляецца першапрычынай усяго існуючага. У антычнасці ў якасці першастыхій прызнаваліся: зямля, агонь, вада, паветра . б)метафізічны.У перакладзе з грэч. Метафізіка - ўсё тое, што знаходзіцца пасля фізікі. А так як фізіка разглядае ўсе прадметы, працэсы і з'явы дынамічна г. зн. ў развіцці і зменлівасці, то метафізіка, наадварот, разглядае ўсё статычна, толькі ў плане пакою, чым адмаўляе прынцып развіцця. Метафізічны матэрыялізм калі і дапускае развіццё то прызнае яго толькі, як нейкую цыклічнасціь, як паўторнасць. в)гістарычны і дыялектычны - гэта марксісцкая філасофія ў якой лічыцца, што асноўным ў развіцці і прыроды і чалавека з'яўляюцца супярэчнасці і супрацьлегласці паміж прыроднымі ці грамадскімі сіламі: поўдзень--поўнач; холад--цяпло; жыццё-смерць; дабро-ліха і г. д., а ў чалавечай гісторыі барацьба паміж антаганістчнымі (супрацьлеглымі) класамі.

2) ідэалізм (ідэя з старгрэч. – думка, штосці нематэрыяльнае) прызнае першаснасць духу, ідэі, свядомасці, а прыроду, чалавека, матэрыю ў цэлым лічыць другаснымі, вытворнымі, залежнымі ад духоўнага, ад ідэальнага. Усё матэрыяльнае (зямля, прадметы,чалавек і г. д.) само па сабе ўзнікаць і існаваць не можа, а ствараецца і падтрымліваецца нейкай ідэальнай сілай.

Ідэалізм бывае: а)аб'ектыўны ідэалізм Ён прызнае ў якасці першаснага штосьці ідэальнае , якое існуе рэальна і незалежна ад чалавека (напрыклад, лікі, ідэі, формы і.г.д.) Аб'ектыўныя ідэалісты: Піфагор, Платон, Гегель, адпаведна прызнавалі у якасці першаснага лікі, ідэю, абсалютную ідэю.б)суб'ектыўны ідэалізм.Тут у якасці першаснага прызнаюцца непаўторныя погляды, пачуцці "Я"(суб’екта) праз якія успрымаецца ўсё існуючае: і сусвет і прадметы, і іншы чалавек, і свая самасць. Пагэтаму і ў прыродзе і ў грамадстве і ў чалавека нічога аб’ектыўнага няма, а ёсць толькі суб’ектыўныя погляды адносна іх. Атрымліваецца што са смерцю"Я" для яго памірае ўсё існуючае: сусвет, прадметы, людзі. Вяршыняй суб'ектыўнага ідэалізма з'яўляецца філасофія Джорджа Бэрклі (1685--1753).

6. ФІЛАСОФІЯ ПІФАГОРА

Прынята лічыць, што еўрапейская філасофія пачынаецца са спадчыны Піфагора, якому і прыпісваецца аўтарства тэрміна "філасофія". Яшчэ ў антычнасці былі сумненні, ці ўвогулле існаваў Піфагор, як гістарычная постаць, але ніхто не сумняваўся, што на працягу прыкладна трох стагоддзяў існавала філасофска-містычная школа піфагарыйцаў. Філасофія піфагарэізма ўяўляе з сябе самы ранні варыянт ідэалізма, пры тым у форме аб'ектыўнага. Піфагарыісты спрабавалі адасобіць сутнасць прадмета ад самога прадмета, вынесці сутнасць прадмета на паверхню і зрабіць яе зразумелай. Цэнтральным паняццем у філасофіі Піфагора прызнаюцца лікі, якія існуюць аб'ектыўна і рэальна г. зн. іх ніхто і нішто не стварае. Сярод мноства лікаў выдзяляюцца дзесяць першых, пачынаючы ад 0 да 9, якія з'яўляюцца самадастатковымі. Гэта і ёсць ідэальны, першасны пачатак быцця, які існуе вечна, рэальна і аб'ектыўна г. зн. яго ніхто і нішто не стварае. У сваю чаргу лікі(ўключна ад 0 да 9) ствараюць ўсе лікі пачынаючы з ліку 10 і гэтым самым твораць ўвесь бясконцы лікавы шэраг, а ён стварае літаральна ўсё матэрыяльнае і духоўнае. Палажэнне Піфагора: "усё ёсць лікі", азначае што ўсе прадметы, ўсе прыродныя і духоўныя працэсы і з'явы ствараюцца лікамі. З гэтага вынікаюць чатыры моманты ў разуменні лікаў:

1)арыфметычнае: лікі выражаюць сутнасць любога прадмета, і прытым чым меншы лік, тым больш глыбінны пласт быцця ён выражае. Напрыклад, адзінкавы прадмет ці адзін чалавек утрымлівае значна болей непаўторных, індывідуальных характарыстык (інфармацый), чым цэлая супупнасць тых самых прадметаў ці людзей. 2)геаметрычнае: піфагарыйцы кіраваліся прынцыпам: "умець тлумачыць ўсё геаметрыяй". 3)фізічнае: лікі заўсёды - ідэальныя ўтварэнні, але тым не менш першыя 10 лікаў маюць параметры фізічных прадметаў. Піфагарыйцы ўяўлялі 0 як нішто; 1- кропка; 2- лінія; 3-плоскасць і г. д. Менавіта лікі 1, 2 ,3 ствараюць існаванне рэальных кропак, ліній,плоскасцей і якія ў сваю чаргу твораць ўсе прадметы, працэсы і з’явы. 4)тэалагічнае: лікі, як носьбіты пэўнай таямнічасці, ствараюць ўсе прадметы, ўсе прыродныя з'явы, тым самым закладваюць ў іх нейкі прыхаваны, неразгаданы, містычны змест.

Самымі галоўнымі, стваральнымі і таямнічымі выступаюць дзесяць першых лікаў, яны і ўтвараюць паняцце дэкады. Дэкада--сума першых чатырох лікаў 1+2+3+4=10. Лікі дэкады народжваюць ўсе іншыя лікі і ўсе прадметы. Сусвет мае пад сабою дэкадычную аснову, а сама дэкада існуе вечна, дзякуючы сваім асноўным лікам: 1, 7, 10.

лік1 пераводзіць ўсё неіснуючае ў існуючае і наадварот усё існуючае ў неіснуючае,так як усё пачынаецца з ліку адзін.Адзінка, дзякуючы сваёй стабільнасці і нязменнасці, з'яўляецца стваральнікам лікавага шэрагу і ёсць ўсюдыпрысутнай, так як яна знаходзіцца ва ўсіх без выключэння ліках,з'яўляецца пачаткам нараджэння і пачаткам смерці ўсіх прадметаў.

лік 7 характарызуецца цнатлівасцю (дзявотствам) ў сілу таго, што пры дзяленні ліку 7 на іншы лік ён не народжвае новы лік без астатка, і адначасова пры самаскладанні ён выходзіць за межы дэкады і разбурае яе. Сукупнасць гэтых двух момантаў уласцівы толькі ліку 7 і больш ніякаму іншаму дэкадычнаму ліку. Напрыклад, лік 9 таксама пры самаскладанні разбурае дэкаду, але 9 у межах дэкады дзеліцца на тры без астатку. Лік 5 пры дзяленні не народжвае лік без астатка, але пры самаскладанні ён не разбурае дэкаду, а ўкладваецца ў яе.

лік 10 завяршае дэкаду і сам з'яўляецца дэкадай, а з другога боку лік 10 пры дапамозе ліку 1 стварае аснову для ўзнікнення новай дэкады. Дзякуючы дэкадзе ўсе прадметы і працэсы з'яўляюцца завершанымі і абмежаванымі і ў прасторы і ў часе. Адначасова пры дапамозе ліку 1 узнікае новая дэкада як пачатак і як завяршэнне новых прадметаў, з'яваў і працэсаў.

Разуменне прыгожага.Піфагор дапасоўваў палажэнне "усе прадметы--ёсць лікі" і да сферы прыгожага. У аснове прыгожага і ў чалавека і ў сусвеце прысутнічаюць геаметрычныя прапорцыі і слыхавыя інтэрвалы, як нейкая "гармонія лікаў.

19.Філасофія І. Канта.

Иммануил Кант (1724-1804) - родоначальник немецкой классической философии, основатель критического, или трансцендентального, идеализма. Ученый в 1747-1755 гг. - в «докритический» период (до 1770 г.) создал «небулярную» космогоническую гипотезу происхождения Солнечной системы из туманности - гипотезу о большой Вселенной вне нашей Галактики - учение о замедлении в результате приливного трения - суточного вращения Земли – учение об относительности движения и покоя. Эти исследования, объединенные материалистической идеей естественного развития Вселенной и Земли, сыграли важную роль в формировании диалектики. Философ в «докритический» период под влиянием эмпиризма и скептицизма К. Юма:1) наметил различие между реальным и логическим основанием; 2) ввел в философию понятие об отрицательных величинах; 3) осмеял увлечение современников мистикой и «духовидением». Ограничивается роль дедуктивно-формальных методов мышления в пользу опыта. В 1770 г. – переход И. Канта к воззрениям «критического» периода. «Критика чистого разума» - 1781 г., «Критика практического разума» - 1788 г., «Критика способности суждения» - 1790 г. Это теория познания, этика, эстетика и учение о целесообразности природы. И. Кант выступает против догматизма абстрактной философии (метафизики) - без предварительного исследования форм познания и границ познавательных способностей. Приходит к агностицизму: дуалистическому учению о непознаваемости «вещей в себе», являющихся объективным источником ощущений. Познаются только «явления», посредством которых вещи себя обнаруживают. Явления образуют сферу бесконечного возможного опыта. Достоверное теоретическое знание имеется только в математике и естествознании. Оно обусловлено существованием общезначимых априорных форм, упорядочивающих хаос ощущений. Априорные формы рассудка (понятия) + априорные формы связи (синтеза) чувств и понятий = основа законов: постоянства, взаимодействия, причинности. И. Кант считал, что равно могут быть обоснованы противоположные решения: 1) мир и конечен, и не имеет пределов; 2) существуют неделимые частицы (атомы) - и таких частиц нет; 3) все процессы (поступки) протекают как причинно обусловленные, и совершаются свободно; 4) имеется безусловно необходимое существо - и такого существа нет. Итак, разум по природе антиномичен - раздваивается в противоречиях. Но они кажутся. Решение - в ограничении знания в пользу веры, в различении «вещей в себе» и «явлений», в признании «вещей в себе» непознаваемыми. Учение И. Канта об антиномичности разума стало толчком для разработки положительной диалектики в идеализме немецкой классической философии. В разуме заложено стремление к знанию, вытекающее из высших этических запросов. Под давлением этого рассудок стремится к решению вопросов о процессах в мире, о Боге. Идеи Бога, свободы, бессмертия, недоказуемые теоретически, являются, постулатами «практического разума», предпосылкой нравственности. Центральный принцип этики И. Канта, основанной на понятии долга, - категорический императив, правило, которое независимо от нравственности поступка могло стать всеобщим законом

20. Філасофія Г.В.Ф. Гегеля.

Высшей ступени своего развития диалектика в идеалистической форме достигла в философии Гегеля (1770-1831), который был великим представителем объективного идеализма.

Гегелевская система объективного идеализма состоит из трех основных частей. В первой части своей системы - в "Науке логики" Гегель изображает мировой дух (называемый им здесь "абсолютной идеей") таким, каким он был до возникновения природы, т. е. признает дух первичным. Идеалистическое учение о природе изложено им во второй части системы - в "Философии природы". Природу Гегель как идеалист считает вторичной, производной от абсолютной идеи. Гегелевская идеалистическая теория общественной жизни составляет третью часть его системы - "Философию духа". Здесь абсолютная идея становится по Гегелю "абсолютным духом". Таким образом, система взглядов Гегеля носила ярко выраженный идеалистический характер. Существенная позитивная особенность идеалистической философии Гегеля состоит в том, что абсолютная идея, абсолютный дух рассматривается им в движении, в развитии. Учение Гегеля о развитии составляет ядро гегелевской идеалистической диалектики и целиком направлено против метафизики. Особенное значение в диалектическом методе Гегеля имели три принципа развития, понимаемые им как движение понятий, а именно: переход количества в качество, противоречие как источник развития и отрицание отрицания. В этих трех принципах, хотя и в идеалистической форме, Гегель вскрыл всеобщие законы развития. Впервые в истории философии Гегель учил, что источником развития являются противоречия, присущие явлениям. Мысль Гегеля о внутренней противоречивости развития была драгоценным приобретением философии.

Выступая против метафизиков, рассматривавших понятия вне связи друг с другом, абсолютизировавших анализ, Гегель выдвинул диалектическое положение о том, что понятия взаимосвязаны между собой. Таким образом, Гегель обогатил философию разработкой диалектического метода. В его идеалистической диалектике заключалось глубокое рациональное отражение. Рассматривая основные понятия философии и естествознания, он в известной мере диалектически подходил к истолкованию природы, хотя в своей системе он и отрицал развитие природы во времени.

В Гегелевской философии существует противоречие между метафизической системой и диалектическим методом. Метафизическая система отрицает развитие в природе, а его диалектический метод признает развитие, смену одних понятий другими, их взаимодействие и движение от простого к сложному. Развитие общественной жизни Гегель видел лишь в прошлом. Он считал, что история общества завершится конституционной сословной прусской монархией, а венцом всей истории философии он объявил свою идеалистическую систему объективного идеализма. Так система Гегеля возобладала над его методом. Однако в гегелевской идеалистической теории общества содержится много ценных диалектических идей о развитии общественной жизни. Гегель высказал мысль о закономерностях общественного прогресса. Гражданское общество, государство, правовые, эстетические, религиозные, философские идеи, согласно гегелевской диалектике, прошли длинный путь исторического развития. Если идеалистическая система взглядов Гегеля носила консервативный характер, то диалектический метод Гегеля имел огромное положительное значение для дальнейшего развития философии, явился одним из теоретических источников диалектико-материалистической философии.