2 Экономикалық есептер

2.1 Күрделі /бірреттік/ шығындар

Бұл шығындарға жататындар: жобалау үшін шығындар, өндірістік құрылыс, (құрылыс–монтаждық жұмыстар) жабдықтар сатып алу, оны орнына қою /монтаж/, оны реттеу /наладка/.

А. Кәсіпорынның (құралдың) шын жобасын жасау үшін үлестірімдер.

Мұнда мыныдай мәселелер шешілуі керек:

1)Жобалаушыларға кететін жалақы. Алдымен қанша адам жобаға қатысады, олардың мамандығы, айлық жалақысы, кеткен уақыт бекітіледі;

1-кесте. (мысал ретінде, мың тг)

Жобалаушы маман	Айлық жалақы	Істейтін уақыт, ай	Жалпы жалақы
Бас технолог Инж. технолог Архитектор Құрылысшы инженер т.б. ... Барлығы	100 85 90 80 ... ...	2 2 2 2 ... ...	200 160 180 160 ... ... А

2)Әлеуметтік салық + міндетті әлеуметтік төлемдер(11% барлық жалақы қорынан – Жзк). Жзк – жеке зейнеткерлер қоры, 10% жалақыдан алынады;

3)Жобаны жасағанда арендаға үйді пайдаланғаны үшін төленетін ақы;

4)Жабдықты (компьютерді т.б.) пайдаланғаны үшін ақы;

5)Жобаға басқа кеткен үлестірімдер /шамамен 5% жоғарғы сомалардың қорытындысынан алуға болады/;

6)Жобаның жалпы шығындары 1-5 баптардың қорытындысы.

Б. Кәсіпорынды, Цехты немесе құралды құру /немесе

шараны енгізу/;

Өндіріс үйлерді құру /немесе сатып алу/ үшін шыығндар.

Құрылыстың төрт түрі бар /жаңа құрылыс, кеңейту, қайта құру, техникалық жарақтандыру/. Қайсысы пайдаланатынын жазу керек.

Құрылыс – күрделі мәселе, оны бұл жобада толық қарастырмаймыз. Мұнда тек қана өндіріс үйлерінің бағасын білу керек. Ол төмендегідей есептеледі. Әрбір цехта денежуғыш, туалет (ішінде унитаз, бидэ, қол жуғыш) және басқа қажет бөлмелер болуы тиіс. Кәсіпорында медициналық кабинет болғаны жөн.

2-кесте.(мысал ретінде, мың тг)

Өндіріс үй, ғимараттар	Аудан, м2	Бір өлшемнің бағасы	Барлық баға
1.Негізгі цех (сызбадан алынады) 2.Қосымша цех 3.Шағын ғимараттар 4.Офис 5.Инж. торлар /су, канализация/ 6.Асфальт 7.Қоршау 8.Барлығы	400 300 100 200 5	64 60 40 80 40	25600 18000 4000 16000 200 Б

В. Қажетті жабдықты сатып алу. Жабдықтың толық тізімін технологялық бөлімінен, бағаларын газеттерден алып, шығындарды арнайы 3-кестеде есептейді.

3-кесте. (мың тг)

Жабдық	Сан	Біреудің бағасы	Барлық баға
Компьютер	6	40	240
...	...	...	...
Барлығы			Б

Бұған кеңселік жабдық және жиһаз да кіру керек. Жабдықтың жалпы бағасы өндіріс үйдің бағасымен шамамен шамалас болу керек. Сондай-ақ, мұнда көлік құралдарды таңдап, жазу керек.

Г. Жабдықты орналастыру /монтаж/:

1) Әуелі монтаждық жұмысқа қатысатын адамдардың саны, олардың мамандығы, жұмыс мерзімін бекітіп, жалақыны 1-кестеде көрсетілгендей есептеу керек.

2) Әлеуметтік салық + міндетті әлеуметтік төлемдер – 11% жалақы қорынан – Жзк есептеледі;

3) Монтажға қажетті материалдар (сым, құбырлар, кабельдер, бақылау-өлшеу құралдары т.б.) және оларға кететін үлестірімдерді санау керек;

4) Барлық монтаждық жұмыстар үшін жалпы үлестірімдер 1-3 баптың қорытындысы.

Д. Дәл сондай-ақ реттеу /наладочные/ жұмыстарға шығындар есептеледі.

Мұнда да 1-кестеде көрсетілген секілді реттеуге қатысатын жұмыскерлердің жалақысын есептеу керек. Сондай-ақ әлеуметтік салық + міндетті әлеуметтік төлемдер осы шығынға қосылады.

Е. Күрделі (Бірреттік) жалпы шығынды, (келешекте негізгі қор – Н ).

Бұл А, Б, В,Г, Д тармақтардың қосындысы.

Ж. Күрделі шығындарды төлеу үшін банктен, мысалы, 5 жылға 15% несие алуға болады.

Несие үшін ай сайын пайыздық төлемді төлеу керек. Бұл ағынды шығындардың бір тармағы. Несиенің өзін таза пайдадан екінші жылдан бастап, төрт жылда төлеу керек.