- •1. “Гісторыя Беларусі (у кантэксце цывілізацыйнага і рэгіянальнага раз-віцця” як аб’ект вывучэння. Гістарычная перыядызацыя.
- •43. Устанаўленне Савецкай улады на Беларусі. Прычыны і пачатак гра-мадзянскай вайны ў Расіі і Беларусі. Скліканне і роспуск Першага Усебела-рускага з’езду ў снежні 1917 г.
- •1. “Гісторыя Беларусі (у кантэксце цывілізацыйнага і рэгіянальнага развіцця” як аб’ект вывучэння. Гістарычная перыядызацыя.
- •2. Фармацыйны і цывілізацыйны падыходы ў вывучэнні гісторыі.
- •3. Прынцыпы і метады вывучэння гісторыі. Гістарыяграфія і крыніцы па гісторыі Беларусі.
- •4. Даіндаеўрапейскае насельніцтва на беларускіх землях, яго матэ-рыяльная і духоўная культура.
- •5. Індаеўрапейская каланізацыя тэрыторыі Беларусі. Матэры-яльная і духоўная культура насельніцтва Беларусі эпохі бронзы і жалеза.
- •6. Рассяленне славян на тэрыторыі Беларусі. Полацкае і Тураўскае княствы ў іх-хііі ст. І Кіеўская Русь.
- •7. Феадальныя адносіны ў Заходняй Еўропе і на тэрыторыі Беларусі ў перыяд ранняга сярэднявечча. Развіццё рамяства, гандлю і ўтварэнне гарадоў
- •9. Духоўнае жыццё усходніх славян у эпоху ранняга сярэдневечча. Прыняцце хрысціянства і распаўсюджванне пісьменнасці. Дойлідства і мастацтва. Старажытнаруская народнасць.
- •10. Утварэнне вкл і пашырэнне яго тэрыторыі ў хііі – пачатку хv стст. Роля ўсходнеславянскіх зямель у працэсе ўмацавання дзяржавы.
- •11. Барацьба за вялікакняскі трон у 70-90 гг. XIV ст. Крэўская унія і Востраўскае пагадненне.
- •12. Арганізацыя дзяржаўнага кіравання вкл: ад абсалютнай да саслоўна-прадстаўнічай манархіі. Заканадаўства і судовая сістэма.
- •13. Сацыяльна-эканамічнае развіццё вкл: сельская гаспадарка, ра-мяство і гандаль. Магдэбургскае права
- •Найважнейшай прыкметай развіцця феадальнага ладу зрабілася ўтва-рэнне фальваркаў– панскіх гаспадарак, разлічаных не на ўласнае спажыван-не сялянскіх прадуктаў, а на іх продаж.
- •14. Знешняя палітыка вкл: збліжэнне з Польшчай, барацьба з крыжакамі і татарамі, саперніцтва з Маскоўскай дзяржавай.
- •15. Асаблівасці развіцця культуры вкл у хііі-хvі ст. Ідэі еўра-пейскага Рэнесансу ў творчасці беларускіх дзеячаў. Кнігадрукаванне, мастацтва і архітэктура.
- •16. Асноўныя канцэпцыі паходжання беларускага этнасу і назвы “Белая Русь”. Фарміраванне беларускай народнасці (хіу-хуі стст.)
- •17. Эканамічныя і палітычныя перамены ў Еўропе ў XVI-XVII стст. Пачатак Новага часу.
- •18. Люблінская унія: прычыны заключэння і змест.
- •19. Асаблівасці канфесійных адносін на тэрыторыі Беларусі ў XVI-XVII стст. Рэфармацыя і контррэфармацыя. Утварэнне уніяцкай царквы і яе роля ў лёсе беларускага народа.
- •20. Эканамічны і палітычны стан беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай у XVII – перш. Палове XVIII ст. Міжусобная барацьба магнацкіх груповак.
- •21. Войны XVII–пачатку хуііі ст. І іх наступствы для беларускіх зямель. Рэч Паспалітая ў еўрапейскай геапалітыцы ў XVII-XVIII стст.
- •22. Асвета і адукацыя, мастацтва і архітэктура Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай. Ідэі Асветніцтва і іх увасабленне на Беларусі. Уплыў эпохі Асветніцтва на сусветную і айчынную культуру.
- •Літаратура Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай
- •23. Паглыбленне крызісу Рэчы Паспалітай і тры яе падзелы. Уключэнне беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі.
- •24. Палітыка самаўладзя на Беларусі пасля яе ўключэння ў склад Расійскай імперыі.
- •25. Месца беларускіх зямель у геапалітычнай прасторы Еўропы ў канцы XVIII – пачатку XIX ст. Беларусь у вайне 1812 г. Рашэнні Вен-скага кангрэсу.
- •26. Паўстанне 1830-1831 гг. І яго наступствы для Беларусі. Узмацненне вялікадзяржаўнай палітыкі царызму. Грамадскі рух на Беларусі ў 30-50-х гг. Хіх ст.
- •27. Крызіс прыгоніцкай сістэмы ў сярэдзіне хіх ст. Прамысловы пераварот і асаблівасці яго ажыццяўлення на Беларусі.
- •28. Скасаванне прыгоннага права і рэформы 60-70 гг. Хіх ст.: асаблівасці іх здзяйснення на Беларусі.
- •29. Паўстанне 1863-1864 гг. І яго ўплыў на палітыку самаўладзя ў беларускіх губернях.
- •30. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў парэформенны перыяд.
- •31. Народніцтва, сацыял-дэмакратычны рух і ідэалогія лібералізма на Беларусі ў 70-90 гг. Хіх ст.
- •32. Сістэма асветы і адукацыі, мастацтва і архітэктура на Беларусі ў складзе Расійскай імперыі (канец XVIII – пачатак XX ст.).
- •Пасля падаўлення паўстання 1863-1864 гг. Шырокае распаўсюджванне
- •33. Нараджэнне і развіццё беларусазнаўства. Фарміраванне бела-рускай літаратурнай мовы. Беларуская літаратура хіх – пачатку хх ст.
- •34. Фарміраванне беларускай нацыі ў канцы XIX – пачатку хх ст.
- •35. Крызіс самаўладзя ў пачатку хх ст. Фарміраванне агульнарасійскіх і беларускіх партый.
- •36. Рэвалюцыя 1905-1907 гг. Падзеі на Беларусі. Беларускі нацыя-нальны рух. Узнікненне расійскага парламентарызму. Сталыпінская аграрная рэформа і асаблівасці яе правядзення на Беларусі.
- •37. Прычыны і пачатак Першай сусветнай вайны. Палітыка германскіх улад на акупіраванай тэрыторыі Беларусі.
- •38. Палітычнае становішча на Беларусі пасля Лютаўскай рэвалю-цыі. Органы Часовага ўрада і Саветы.
- •39. Пазіцыі агульнарасійскіх партый па асноўных пытаннях Лютаўскай рэвалюцыі.
- •40. Беларускі нацыянальны рух пасля Лютаўскай рэвалюцыі.
- •41. Абвастрэнне сацыяльна-эканамічнага, палітычнага крызісу ў Расіі і Беларусі восенню 1917 г.
- •2. Абвастрэнне сацыяльна-эканамічнага, палітычнага крызісу ў Расіі
- •1. Па пытанні аб вайне і міры:
- •2. Пытанне аб зямлі:
- •42. Кастрычніцкае ўзброеннае паўстанне ў Петраградзе. Крызіс і прычыны рэвалюцыі
- •43. Устанаўленне Савецкай улады на Беларусі. Прычыны і пачатак грамадзянскай вайны ў Расіі і Беларусі. Скліканне і роспуск Першага Усебеларускага з’езду ў снежні 1917 г.
- •2. Склiканне I роспуск Усебеларускага з’езда
- •44. Абвяшчэнне бнр – спроба ўтварэння беларускай дзяржаўнасці.
- •45. Утварэнне бсср. Беларуская дзяржаўнасць на савецкай аснове.
- •46. Барацьба беларускага народа з германскімі і польскімі захоп-нікамі. Другое абвяшчэнне бсср.
- •Адраджэнне бнр і спроба дасягнення яе незалежнасці
- •47. Палітыка “ваеннага камунізму” і яе вынікі
- •48. Сутнасць нэп і асаблівасці яе ажыццяўлення на Беларусі
- •Нэп і развіццё прамысловасці і гандлю
- •49. Утварэнне ссср. Роля і месца бсср у складзе ссср.
- •50. Станаўленне і развіццё савецкай культуры. Палітыка белару-сізацыі. Палітыка камуністычнай партыі ў дачыненні да рэлігіі і царквы.
- •52. Аграрная палітыка Савецкай улады ад Кастрычніцкай рэвалюцыі да іі Сусветнай вайны
- •У 1933 - пашпартная сістэма, якая замацоўвала сялянства на вёсках
- •53. Усталяванне і ўмацаванне аднапартыйнай сістэмы. Грамадска-палітычнае жыццё і масавыя рэпрэсіі 1930-х гадоў.
- •54. Абвастрэнне супярэчнасцей паміж еўрапейскімі дзяржавамі ў канцы 1930-х гадоў. Савецка-германскі дагавор 23 жніўня 1939 г.
- •Захоп Аўстрыі
- •Мюнхенскае пагадненне. Падзел Чэхаславакіі.
- •55. Пачатак Другой Сусветнай вайны. Уз’яднанне Заходняй Беларусі з бсср
- •56. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны. Мабілізацыя сіл на адпор ворагу. Захоп Беларусі гітлераўскімі войскамі і ўсталяванне фашысц-кага акупацыйнага рэжыму.
- •57. Разгортванне ўсенароднай барацьбы супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
- •3. Партыйнае, камсамольскае і антыфашыстскае падполле.
- •58. Гераізм Чырвонай Арміі, партызан і падпольшчыкаў, пра-цоўных савецкага тылу – галоўныя фактары разгрому ворага. Уклад беларускага народа ў Перамогу над фашызмам.
- •59. Геапалітычныя змены пасля іі Сусветнай вайны. “Халодная вайна” паміж ссср і Захадам. Беларусь на міжнароднай арэне.
- •60. Спробы дэмакратызацыі палітычнай сістэмы пасля смерці Сталіна
- •61. Аднаўленне народнай гападаркі Беларусі і яе далейшае развіццё ў 1944-пачатку 1960-х гг.
- •Аднаўленне разбуранай гаспадаркі рэспублікі
- •Сацыяльная палiтыка
- •62. Эканамічная рэформа 1965 г. І яе вынікі. Гаспадарчае развіццё бсср ва ўмовах разгортвання навукова-тэхнічнай рэвалюцыі.
- •63. Развіццё адукацыі, навукі і культуры ў 1950-1980-я гг.
- •64. Нарастанне з’яў застою ў эканамічным і палітычным развіцці.
- •65. Палітыка перабудовы. Пачатак працэсу дэмакратызацыі ў бсср.
- •66. Абвяшчэнне Рэспублікі Беларусь і распад ссср. Утварэнне снд.
- •67. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь у канцы 1980-пачатку 1990-х гг.
- •68. Фарміраванне шматпартыйнасці. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 1994 г. І першыя прэзідэнцкія выбары.
- •69. Рэферэндумы 1995, 1996 і 2004 гг., прэзідэнцкія выбары 2001 і 2006 гг. У лесе беларускага грамадства.
- •70. Станаўленне і рэалізацыя беларускай мадэлі сацыяльна-ары-ентаванай эканомікі.
- •71. Культурнае і духоўнае жыццё беларускага народа на мяжы хх-ххі стст. Ідэалогія беларускай дзяржавы.
- •72. Геапалітычнае становішча Рэспублікі Беларусь у новых умовах. Рэспубліка Беларусь – раўнапраўны суб’ект сусветнай супольнасці. Беларусь і Расія на шляху да ўтварэння саюзнай дзяржавы.
3. Прынцыпы і метады вывучэння гісторыі. Гістарыяграфія і крыніцы па гісторыі Беларусі.
Важная роля належыць прынцыпам навуковага гістарычнага пазнання. Сучасныя гісторыкі выкарыстоўваюць такія асноўныя прынцыпы навуковага даследавання, як аб’ектыўнасць, гістарызм, сацыяльны падыход.
Прынцып аб’ектыўнасці азначае разгляд гісторыі адпаведна аб'ектыўным заканамернасцям; патрабуе абапірацца на факты, не скажаючы і не падганяючы іх пад загадзя створаныя схемы; выву-чаць кожную з’яву ў сукупнасці яе станоўчых і адмоўных бакоў, не-залежна ад адносін да іх.
Прынцып гістарызму патрабуе, каб кожная падзея разглядалася толькі ў гістарычным развіцці, у сувязі з іншымі падзеямі і канкрэт-ным вопытам гісторыі.
Прынцып сацыяльнага падыходу дазваляе разгледзець у гіста-рычным працэсе праявы розных сацыяльных, класавых і партыйных інтарэсаў, праўдзіва паказваюцца іх супярэчнасці і шляхі пераадольвання.
Метадалогія ўяўляе сабой сукупнасць метадаў даследавання. У вывучэнні гісторыі выкарыстоўваюцца наступныя групы метадаў:
агульнанавуковыя (аналіз, сінтэз, лагічны і інш.);
уласна гістарычныя (сінхронны, храналагічны, параўнальна-гістарычны, рэтраспектыўны, сістэмны аналіз);
спецыяльныя ці запазычаныя ў іншых навук (матэматычныя, сацы-яльныя, метады сацыяльнай псіхалогіі і інш.).
Гістарыяграфія і крыніцы па гісторыі Беларусі
Напісанне абагульняючых прац па гісторыі Беларусі заўсёды звязвалася з шэрагам цяжкасцей. У складзе Расійскай імперыі першую нацыянальную версію беларускай гісторыі пад назвай "Кароткая гісторыя Беларусі" ўдалося выдаць у Вільні толькі ў 1910 г. Яе аўтарам быў В. Ластоўскі. З усталяван-нем савецкай улады выйшаў "Кароткі нарыс гісторыі Беларусі" У. Ігнатоў-скага (Мінск, 1922).
Аднак не ўсе аўтары мелі шанцы выдаць свае творы. Так, "Гісторыя Бела-русі" М. Доўнар-Запольскага, напісаная ў 1926 г., змагла пабачыць свет толь-кі ў незалежнай Беларусі (Мінск, 1994). Хоць В. Шчарбакоў выдаў свой "Нарыс гісторыі Беларусі" (Мінск, 1934) у поўнай адпаведнасці са сталінскай дактрынай грамадскага развіцця, аднак гэта не ўратавала яго, як і У. Ігна-тоўскага, ад рэпрэсій. Іх кнігі былі забаронены.
Пасля Другой сусветнай вайны агульная праца па гісторыі Беларусі рых-тавалася пад жорсткім ідэалагічным кантролем. Пад рэдакцыяй У. ІІерцава, К. Шабуні, Л. Абецэдарскага калектывам аўтараў была створана "История Белорусской ССР" у двух тамах (Мінск, 1954). Спецыяльных падручнікаў ці дапаможнікаў па гісторыі Беларусі для іншых студэнтаў ВНУ не існавала. Замест гісторыі Беларусі яны вывучалі гісторыю КІІСС і эканамічную гісто-рыю СССР, сацыялістычных і капіталістычных краін. 3 нешматлікіх калек-тыўных выданняў савецкай эпохі лепшым засталася пяцітомная "Гісторыя Бела-рус-кай ССР" (Мінск, 1972—1975).
Першым выданнем пра мінулае нашай краіны пасля распаду СССР сталі “Нарысы гісторыі Беларусі” ў дзвюх частках (Мінск, 1994 —1995) пад рэ-дакцыяй акадэміка М. Касцюка. Яго аўтары адышлі ад савецкіх трактовак і асвятляюць уласную гісторыю з нацыянальна-дзяржаўных пазіцый.
У 1998 г. выдадзены падручнік у двух тамах, створаны выкладчыкамі ВНУ пад рэдакцыяй прафесараў Я. Новіка і Г. Марцуля. Існуюць аўтар-скія версіі гісторыі Беларусі (П. Г. Чигринов, Очерки истории Беларуси. Мн., 1997; Н.М. Ковкель, Э.С. Ярмусик. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени. Мн., 2000; Я.М. Трещенок. История Беларуси. 4. 1. Досоветский период. Могилев, 2003).
КРЫНІЦЫ
Сведчанні аб мінулым даюць, як ужо адзначалася, гістарычныя кры-ніцы. Да іх адносіцца ўсё тое, што засталося з мінулага і ўтрымлівае хоць нейкую інфармацыю аб ім. Фактычны матэрыял гісторык чэрпае ў археала-гічных раскопках, летапісах, архівах, успамінах відавочцаў гістарычных падзей. Дакладнасць гістарычных звестак з гэтых крыніц залежыць ад іх колькасці, прадстаўнічасці для вывучэння той ці іншай падзеі, а таксама ад умення гісторыка "даследаваць" дакументы. Найбольш пашыраны падзел гістарычных крыніц на сем тыпаў: пісьмовыя; рэчавыя; этнаграфічныя; моў-ныя; фальклорныя; кінафотадакументы; фонадакументы.
Якія навукі сілкуюць гісторыю: археалогія, археаграфія, этнаграфія, тапаніміка, антрапалогія, фалькларыстыка, нумізматыка, геральдыка і інш
Мэты выкладання курса.
3 улікам сказанага можна выдзеліць наступныя мэты курса:
1) паглыбіць веды па айчыннай гісторыі;
2) вывучыць гісторыю Беларусі (у кантэксце цывілізацыйнага і рэгія-нальнага развіцця) для атрымання цэласнага ўяўлення аб заканамернасцях і асаблівасцях гістарычнага развіцця чалавецтва, разумення месца ў ім гісто-рыі Беларусі, а таксама ўкладу беларускага народа ў сусветную цывіліза-цыю;
павысіць уласную эрудыцыю і тым самым далучыцца да нацыяналь-ных і сусветных культурных традыцый;
выхаваць грамадзян-патрыётаў краіны Беларусь;