Тэма 3. Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму

1. Пазначце, якія гукі вымаўляюцца на месцы падкрэсленых літар і спалучэнняў літар:

а) падчас, дзед, касьба, трубка, выкладчык, займаешся, нож, бярозка, падводчык. адцясніць, рыжскі. суражскі. чэшскі. просьба, кладка, на рэчцы, адцягваць. пражскі. агарод, дождж, стужка, у сутычцы. счарнець, на палічцы, на дошцы, адчысціць, луг, уздоўж, цётчын;

б) грамадскі, пераможца, барацьба, латышскі, подзвіг, магчымасць, бясшумна, без зямлі, мітуслівы, вакзал, краіна, горад, белавежскі, дыспетчар, бязлітасна, салдатчына, змагаешся, скептык, лагічна, адпусціць, газетчык, на дошцы, снег, людскі.

2. Запішыце па-беларуску:

а) клиент, реакция, специальность, идеал, шпион, пенсионный, социолог, регион, реальность, аукцион, периодика, трио, периодичность, радиация, инициатор, материализм, район, аудиенция, диапазон, грандиозный, приоритет, иерархия, идеология, акционер;

б) авиация, археолог, Багратион, библиограф, грандиозный, диапазон, идеал, империализм, индустриальный, инициатор, иероглиф, коллекционер, майор, палеолит, патриотизм, период, радио, районирование, рационализм, реакция, стереотип, теория, феодализм, Эфиопия.

3. Устаўце патрэбныя літары:

а) канст...туцыя, д...крэт, ц...р...монія, д...сцыпліна, ст…крат, п...станова, прыг...вор, д...баты, пяцідз…сяты, карц…р, юрыспруд...нцыя, прав...знаўства, права...хоўны, права...баронца, камп...тэнцыя, сведч...нне, с…мнаццаць;

б) орд…н, с…нажаць, в…лікадз…ржаўны, вас…мнаццаць, ст…дзённы, лід…р, гангст…р, поч…рк, характ…рыстыка, камп’ют…р, шасцідз…сяты, інж…нер, ц…р…маніял, с…л…нін, прадз…д, ст…годдзе, фюр…р.

6. Устаўце і, ы або й:

а) без...дэйны. дэз...нфармацыя, пера...начыць, пра...снаваць, пад...грываць, звыш...мклівы, контр...снаванне, пад...сці, раз...граць, пера...маць, аб...сці, за...шлі, звыш...дэйны, суб...нспектар, контр...гра, за...кацца, за...нтрыгаваць, с.граць, транс...арданскі;

б)без...менны, контр...гра, дэз…нтэграцыя, ад…менны, перад…мперскі, звыш…ндустрыяльны, пан…сламізм, супер…нтэлект, між…нстытуцкі, аб…граць, раз…сціся, па…менна, без…мянны, за...шлі.

7.Запішыце па тры-чатыры поўныя назвы:

- дзяржаўных устаноў і арганізацый Беларусі;

– ганаровых званняў і высокіх узнагарод;

– газет і часопісаў;

– ордэнаў і медалёў;

Растлумачце напісанне вялікай літары.

8.Запішыце словы па-беларуску, растлумачце іх правапіс:

судья, семья, президиум, ответственностью, пауза, бесспорный, наказание, объединение, общественное воздействие, доведение до самоубийства, правосудие, судебное поручение, жилищное законодательство, конституционное право, имущественные преступления;

Назоўнік

1. Перакладзіце спалучэнні слоў на беларускую мову: третья перепись, не терпит фальши, неразборчивая подпись, большой зал, потянуло гарью, уверенная поступь, дневной свет, круглая сирота, длинная шинель, нестерпимая боль, золотая медаль, высокая насыпь, маленький жеребенок, полевая ромашка, дорожная пыль.

2. Складзіце па два сказы з наступнымі назоўнікамі, каб яны абазначалі асоб мужчынскага і жаночага полу: пераможца, адвакат, дэпутат, стажор, стараста, дырэктар.

3. Пастаўце назоўнікі ў форму меснага склону адзіночнага ліку: крыміналістыка, юрысдыкцыя, гуманізм, чалавек, даведка, следчы, канстытуцыя, памылка, подпіс, дадатак, вытворца, старшыня, ліхвяр, абачлівасць, падлік, ліст, адтэрміноўка, паляванне, пастанова, асвета, пошук, мітынг, шляхціч, земляробства, феадалізм, войт, уніяцтва, імператар, гаспадарка, уласнік, гаспадар, прыгнёт, адтэрміноўка.

4. Пастаўце назоўнікі ў форму роднага склону адзіночнага ліку: рукапіс, вышук, загад, учынак, айчым, урад, прыбытак, злачынства, пошук, спажывец, натоўп, прымус, апякун, калектыў, капітан, закон, падазроны, замах, учынак, дазвол, суд, кіраўнік, каштарыс, сацыялізм, авёс, авангард, хлеб, абеліск, капіталізм, стагоддзе, атрад, завод, гераізм, дом, двор, выраб, звычай, абутак, нашчадак.

5. Пастаўце назоўнікі ў форму творнага склону адзіночнага ліку: дзіця, імя, Беларусь, сірата, карысць, мужчына, маці, сакратар, бандэроль, маладосць, сведка, вартасць, каштоўнасць, ратаванне, якасць, катаванне, асоба, уласнасць, бацька, старшыня, Мікіта, Скарына, Фама, шыр, племя, кроў, глыб, запаведзь, Сібір, старшына, гандаль, арцель, статут, уласнасць, мытня, верф, маёмасць, далонь, печ, дзядзька, Об, баль, Кузьма, Саша, наяўнасць, бой, Мікіта, медзь.

6. Утварыце формы множнага ліку і формы зборнасці ад слоў камень, колас, пяро, корань, бервяно, ліст.