Бурашев Кайрат

Құбыржелілердің диаметрлері бірнеше сантиметрден 23 м дейінгілері газөткізгіштерде қолданылады. Құбыржелілерінің орта және үлкен диаметрлі түрлері цилиндрлік балканын тілімі болып табылады және оларды 61218 м қадаммен тірек ретінде орналастыруға болады. Кіші диаметрлі құбыржелілерге аралары жақын орналасқан тіректер қолданылады, сол үшін оларға қолданылатын эстакадалар таянып туратын көлденең траверстердің қадамы 346 м.

Құбыржелілері 3 түрлі деңгейде орналасуы мүмкін:

 темір бетонды шпалдар бетінде, олар грунт бетіне құм жайылады;

 төменгі темір бетонды тіректерн, биіктіктері 0,91,2 м;

 биік темір бетондар немесе болаттан жасалған тіректер және эсткадалар ретінде, биіктіктері 56 м және оданда жоғары болады;

Бір қабатты және екі қабатты бөлек орналасатын тіректер жиналатын темір бетоннан болады.

Еніне қарай траверстердің 1,8 м дейінгілері бір тіреулік Т-тәріздес, ал еніне 2,4 м дейін болатындары бір тіреулік бөлек траверсті болады.

Егер ені үлкен траверс тіректер болса екі тіреулікті болып бөлінеді.

Көп қабатты тіректерді табу қиын аймақтарда болаттан істелінуі мүмкін. Биіктіктері тіректердің жоғарыдан төмендегі траверске дейін 5,4; 6; 6,6; 7,2 и 7,8 м қабылданады.

Екі қабатты эсткадалар арасындағы кеңістік 18 м болуы және темір бетонды сегменті қиғаштап қойылған фермалар торлы болаттан болып ьемір бетонды немесе болаттан жасалаған колонналарға суйеніп тұрады.Температуралы блоктар ұзындағы 7275 м болуы мүмкін.

Екі қабатты эстакадалар темір бетоннан жиналғандықтан ауыр болады және күрделі болады. Сол себептен оларды көбіне болаттан жасайды.

Үш қабатты эстакадалар және эстакадалар табу қиын аймақтарда оларды болаттан жасайды.

Темір бетонды тіректер тікбұрышты тілімі 400400 мм етіп жасалынады.

Колонны железобетонные опорные делаются обычно прямоугольными, сечением 400400 мм, защемленными в отдельные фундаменты, в виде отдельных свай-колонн, забитых в грунт, свай-колонн, объединенных в плоские или пространственные системы путем постановки стальных крестовых связей. Применяются также колонны, устанавливаемые на одно-свайные фундаменты из свай-оболочек или буронабивных свай. При небольших нагрузках и плотных грунтах колонны могут устанавливаться в скважины, засверленные в грунт с последующим бетонированием. Сваи-колонны  самый экономичный вид опор. Рекомендуются они во всех случаях, допустимых по грунтовым условиям.

Болат тірек колонналар тығыз байланысқан фундаменттен болады. Қолданысқа тек қана топсалы тіректер бойлық бағыттағылары қолданылады.

Тіректер мен эстакадаларды келесі норативті-техникалық құжаттар арқылы проектерге енгізіледі: ГОСТ 2323578. «Эстакады одноярусные под технологические трубопроводы. Типы и основные габариты»; ГОСТ 2323678. «Эстакады двухъярусные под технологические трубопроводы.

Типы и основные габариты»; ГОСТ 2323778. «Опоры отдельно стоящие под технологические трубопроводы. Типы и основные параметры».

Жүк түсіретін эстакадалар темір жол вагондарынан жасалған әртүрлі материалдарды артуға, әртүрлі материалдарды тасымалдағанда (көмір, торф,опилка және т.б) және құбыр жүйесін төсегенде қолданылады.

Эстакада представляет собой открытое горизонтальное или наклонное сооружение, состоящее из ряда опор и пролетного строения, предназначенное для прокладки железных, автомобильных и пешеходных дорог и коммуникаций. Эстакады для разгрузки различных материалов из железнодорожных вагонов можно выполнять их сборного железобетона и стальных конструкций. Эстакады, предназначенные для прокладки трубопроводов с легковоспламеняющимися горючими жидкостями и газами, должны иметь несгораемые несущие и ограждающие конструкции.

Ашық крандық эстакадалар складтарды қызмет атқарады, оларда 1050 т оданда жоғары салмақты көтеретін мостарда электронды крандар қамтамасызданған. 50 т немесе оданда жоғары салмақтан көтеретін немесе крандардың ауыр режиміне  болаттан жасалған крандар қолданылады.

Галереялар. Галереялар – инженерлік немесе технологиялық байланыстарға(конвейерлер,кабельдер, құбырлар), сонымен қатар адамдардың жүруіне арналған жер асты немесе жер үсті, горизонталь немесе көлбеу ұзын құрылым.

Ең көп таралғаны конвейерлік, ал аз дәрежеде таралғаны – жаяу галереялары. Кабельдер мен құбырларды әдетте конвейерлік немесе жаяу галереяларымен құрамдастырылған галереяларда жүргізеді.

Жаяу галереялардың ені бір бағытта бір сағат ішінде 1 м еннің 2мың адамды өткізу қабілеттілігі есебінен анықталады, бірақ ол 1,5 м кем болмауы қажет.

Галереялар биіктігі еден деңгейі мен жамылғылардың шығыңқы құрылымдарына дейін – 2 м-ден кем емес(көлбеу галереяларда биіктік еденге қатысты нормаль бойынша өлшенеді) болуы қажет.

Конвейерлік (көліктік) галереялар тау-кен өндіру, коксохимиялық өнеркәсіп, құрылыс материалдары мен бұйымдары өнеркәсібінде, котельдік және басқа да өнеркәсіптік объектілерде қолданылады.Конвейерлік галереяның негізі конвейерлік(үздіксіз) тасымалдау болып табылады. Галереялардың биіктігі 18, 24, 30 м. Ал еңісі технологиялық талаптарға байланысты 1-ден 20 дейінгі аралықта болады.

Каналдар мен үңгіжолдар. Канал мен үңгіжол – байланыстарды(конвейерлер, құбырлар, кабельдер) салуға немесе адамдардың өтуіне арналған жер асты, жабық, горизонтальді немесе көлбеу ұзын құрылымдар.

Каналдарды өтімсіз, жартылайөтімді және өту ені 0,6 м-ден кем болмайтын өтімді етіп жасайды. Өтімсіз каналдардың биіктігі 0,3;0,6 және 1,2 м, жартылайөтімді – 1,2 -1,8 м. Биіктігі 1,2-1,8 м және жоғары болатын каналдарда өлшемі 600-800мм болатын және араларының қашықтығы 60 м-ден аспайтындай етіп люктер орнатылады.

Ғимарат ішіндегі жанғыш сұйықтықтар мен газдарға құбырлары бар каналдарды жауып тұратын тақталар өртенбейтін болуы қажет. Цехтарда орналасатын ашық каналдарды бүкіл ұзындығы бойында биіктігі 600мм-ден кем емес шарбақпен арашалау керек.

Каналдардың шығыңқы бөліктеріне дейінгі биікткгі 2 м-ден кем, сондықтан олардың ішінде адамдардың өтуіне тыйым салынған. Коммуникацияларды тексеру мен жөндеу үшін каналдарды қазып, ашу қажет.

Үңгіжолдардың биіктігі 2 м және одан да көп, ол пайдалану кезінде коммуникацияларды тексеруге және жөндеуге рұқсат береді. Оларда өтулер, есіктер мен люктер, жарық ,ал керек жағдайда үңгіжолда жұмыс жасайтындардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін желдетулер болуы қажет.

Үңгіжолдар мен каналдар ҚНжЕ 2.09.0385. «Өнеркәсіптік кәсіпорындардың құрылымдары» бойынша жобаланып, әдетте темiр-бетонды типті құрамдас құрылымдардан жасалуы қажет.

Үңгіжолдар мен каналдар трассалары ең кіші созылымдылыққа, ең аз бұрылыстарға, сонымен бірге басқа жолдар және байланыстармен қиылыспауы қажет және II ҚНжЕ-89-80 «Өнеркәсіптік кәсіпорындардың бас жоспары» талаптарына сай келуі қажет. Кабельдер орналасқан үңгіжолдар мен каналдарды  «электр қондырғыларының құрылғысын басқаруды» ескере отырып жобалау қажет.

Бункерлер мен шұңқырлар. Бункерлер мен шұңқырлар- сусымалы материалдарға арналған қоймалар. Бункердің пішіні оның тағайындалуына, материал қорына,ссусымалы материалдың физикалық қасиеттеріне және құрылым типіне тәуелді болады. Бункерге қолайлы пішіндер: пирамида-призмалық, конус-цилиндрлі, науалы және параболалық.

Бункерлер ашық және жабық типті болады. Ашық типті бункерлер жабық типтіге қарағанда арзанға түседі, бірақ оларды атмосфералық жауын-шашын әсеріне ұшырамайтын, адам өмірі мен қоршаған ортаға зиян тигізетін шаң бөлмейтін материалдар үшін ғана қолданады.

Конус тәрiздi жамылғысы бар жабық бункерлерді толтырғанда бос аймақтар болмайды. Жазық жамылғылармен жабылған бункерлердегi әрқашан бос аймақтар болады, әсiресе тиеуiш саңылауды бүйiр орналастырғанда. Бос аймақтар бункердің көлемін кішірейтіп ғана қоймай, ондағы жарылысқа қауіпті газдар мен шаңның жиналуы айтарлықтай қауіп-қатер төндіреді.

Бункердiң параметрлері(пiшiні, өлшемі және көлемі) ғимараттар мен құрылымдардың көлемдi-орналастыру шешiмдерiмен бiрге бекiтiлуi керек.

Көтерушi құралымдардың типі бойынша бункерлердің темір-бетонды, болаттан жасалған және құрамдастырылған түрлері бар. Әдетте бункерлерді темір-бетонды етіп жобалайды. Бункердің шұңғымаларын,бункердің жіңішкеретін бөліктерін, параболалық бункерлерді және технологиялық шарттар бойынша сусымалы материал механикалық, химиялық және температуралық әсер ететің болса болаттан жобалауға рұқсат етіледі.

Бункерлерді агрессивті ортда пайдаланған кезде оның сыртқы бетін ҚНжЕ 2.03.1185 талаптарына сәйкес коррозиядан қорғайды. Бункерді жоғары- және ортакесекті материалдармен толтырған кезде қабырғалары мен түбін соққыдан қорғау үшін болат торлар орнатады. Бункердің ішкі бетін соққылар мен үйкелістен қорғау үшін оны әртүрлі материалдармен өңдейді.

Шұңқырларды есепке алған кезде жғарғы қабаттардың төменгі қабатқа түсіретін вертикаль қысымды азайтатын сусымалы материалдың қабырға бетіне үйкелуін ескеру қажет. Жекелаген силостарды силосты құрылымдарға біріктіреді,оларды дайын өнімдерді, шикізатты және жартылай дайын өнімді сақтауда қолданады. Силостардан шығатын ауаны шаңсыздандыру үшін фильтрлер орнатылады.

Рис. 1.17. Виды

инженерных сооружений

Конус тәрiздi жамылғысы бар жабық бункерлерді толтырғанда бос аймақтар болмайды. Жазық жамылғылармен жабылған бункерлердегi әрқашан бос аймақтар болады, әсiресе тиеуiш саңылауды бүйiр орналастырғанда. Бос аймақтар бункердің көлемін кішірейтіп ғана қоймай, ондағы жарылысқа қауіпті газдар мен шаңның жиналуы айтарлықтай қауіп-қатер төндіреді.

Бункердiң параметрлері(пiшiні, өлшемі және көлемі) ғимараттар мен құрылымдардың көлемдi-орналастыру шешiмдерiмен бiрге бекiтiлуi керек.

Көтерушi құралымдардың типі бойынша бункерлердің темір-бетонды, болаттан жасалған және құрамдастырылған түрлері бар. Әдетте бункерлерді темір-бетонды етіп жобалайды. Бункердің шұңғымаларын,бункердің жіңішкеретін бөліктерін, параболалық бункерлерді және технологиялық шарттар бойынша сусымалы материал механикалық, химиялық және температуралық әсер ететің болса болаттан жобалауға рұқсат етіледі.

Бункерлерді агрессивті ортда пайдаланған кезде оның сыртқы бетін ҚНжЕ 2.03.1185 талаптарына сәйкес коррозиядан қорғайды. Бункерді жоғары- және ортакесекті материалдармен толтырған кезде қабырғалары мен түбін соққыдан қорғау үшін болат торлар орнатады. Бункердің ішкі бетін соққылар мен үйкелістен қорғау үшін оны әртүрлі материалдармен өңдейді.

Шұңқырларды есепке алған кезде жғарғы қабаттардың төменгі қабатқа түсіретін вертикаль қысымды азайтатын сусымалы материалдың қабырға бетіне үйкелуін ескеру қажет. Жекелаген силостарды силосты құрылымдарға біріктіреді,оларды дайын өнімдерді, шикізатты және жартылай дайын өнімді сақтауда қолданады. Силостардан шығатын ауаны шаңсыздандыру үшін фильтрлер орнатылады.

Силосы непригодны для хранения материалов, способных слеживаться, самовозгораться или имеющих структуру, разрушающуюся при значительном давлении. Размеры силосов, их формы, число в корпусе, а также расположение в плане назначают в соответствии с требованиями технологического процесса, условиями загрузки и разгрузки, технико-экономическими соображениями, а также существующими для силосных складов унифицированными строительными параметрами. В России применяют силосы преимущественно круглого и квадратного сечения. Предпочтение отдают круглым силосам, стены которых работают в основном на центральное растяжение. Когда требуется большое число мелких силосов для хранения различных материалов или одного и того же материла разных сортов, то применяют силосы квадратного сечения, которые рациональны при размерах сторон не более 34 м. За рубежом встречаются корпуса из шестиугольных, восьмиугольных и другого сечения силосов.

Силосы могут быть отдельно стоящими или сблокированными в силосные корпуса и иметь однорядное или многорядное расположение. Распространенным расположением круглых силосов является расположение в один или в два ряда; при этом достигается наиболее простая механизация подачи и отгрузки хранимого материала.

При больших объемах, а также в целях лучшего использования территории участка применяется многорядное расположение силосов. При этом между силосами образуются полости – так называемые «звездочки»  которые могут быть использованы как добавочные емкости для хранения несвязного материала или для устройства в них лестниц, установки технологического оборудования и пропуска различных трубопроводов. В настоящее время применяют следующие типы силосов, отличающиеся главным образом конструкциями днища:

 с плоским днищем и набетонкой;

 с плоским днищем, стальной полуворонкой и набетонкой;

 со стальной воронкой;

 с железобетонной воронкой.

В цементной промышленности применяют двухъярусные силосы. В целях единообразия объемно-планировочных и конструктивных решений силосных складов Госстроем России утверждены унифицированные строительные параметры, в соответствии с которыми рекомендуются следующие формы и размеры силосов: круглые – диаметром 3, 6 и 12 м; квадратные – с сеткой 33м. Допускается проектирование железобетонных силосов диаметром 18, 24 и более метров (кратным 6). Сетка разбивочных осей, проходящих через центры силосов в корпусах, должна быть кратной 3 м. Высота стен силосов от плиты днища до низа плиты надсилосного перекрытия принимается равной10,8; 15,6; 18; 20,4; 26,4 и 30 м. Допускаются и другие высоты стен, отличающиеся на величину, кратную 0,6 м. Высота подсилосного этажа (от уровня пола до низа плиты днища или железобетонного опорного кольца воронки) принимается равной 3,6; 4,8; 6; 10,8; 14,4 м.

Колонны подсилосного этажа при диаметре силосов до 6 м и устройстве воронок на весь его диаметр устанавливают по периметру стен силосов. При диаметре силоса больше 6 м, если устраивается плоское днище, колонны устанавливают также и внутри контура силоса. Расстояние между колоннами назначают с учетом габаритов приближения транспортных средств. Колонны квадратных силосов устанавливают в углах пересечения стен. Ширину лестничных маршей, когда имеется лифт для подъема людей и оборудования наверх силосных корпусов, рекомендуется принимать в чистоте не менее 0,8 м, с наклоном не более 45^о.

В соответствии с унифицированными строительными параметрами разработаны типовые «Конструкции железобетонных силосов диметром 6 и 12 м для хранения сыпучих материалов».

Металдық резервуарлар және газгольдер. Мұнайды және мұнай өнімдерін , суды, химиялық азық-түліктерді, минералдық тыңайтқыштарды, кеннің қойыртпағын, көмірді және басқа да сұйық және жартылай сұйық заттарды сақтауға және өңдеуге металдық резервуарлар қолданылады. Резервуарлар шар тәрізді, тіктөртбұрыш тәрізді болып келеді.

Цилиндрлі цистерна және каплевидті күбі тәрізді резервуарларды индустриялы кәсіпорындарда тезоталғыш сұйықтықтарды : мұнай, жермай, жанармай, май, спирт және тағы басқа заттарды сақтауға қолданады. Резервуарлар мен цистерналар жерастылы,жартылай жерастылы және жерүстілі болуы мүмкін.

Резервуарлардың орналасуы сұйық отын үшін бас жоспарда болу керек және рельстік автокөліктік жолдар мен жаға құрылымдарымен сабақтасуы керек.Тік цилиндрлік резервуарлар үш түрлі үлгіде болады: стационарлы шатырлы, стационарлы қалқымалы және жүзгіш. Мұндай резервуарлар дың көлемі 50мың.м³ , диаметрі 4,7-60,7 м , биіктігі 3-18 м болады.

Көлемі 100,120,150 мың м³ болатын тік резервуарлардың жобалары жасалды. Стационарлы шатырлы тік резервуарлар баяу буланатын заттарды сақтау үшін қолданылады және олар цилиндрлік қабырғадан, түптен, әртүрлі үлгідегі жабындардан (конустық, сфералық, “моментсіз(кезеңсіз)” және басқа). “Кезеңсіз”(моментсіз) жабын теріс гаусстық қисық болып табылады.

Стационарлы жабынды және понтонды аналогты резервуарлар сипатталған резервуарлардан тез буланатын өнімдерді сақтау кезіндегі булануды қысқартуды қамтамасыз ететін арнайы конструкциялы понтон резервурының ішіндегі қалқымалы өнімінің болуымен ерекшеленеді. Понтон екі тік құбырлы бағыттаушы арқылы қозғалып, резервуарды босату кезінде тұғырлардың ең түбіне орналасады.

Понтонның түйісі мен қабырғасының арасындағы кеңістік әртүрлі типтегі нығыздаушы бекітпе арқылы герметизацияланады. Тік резервуарлар мұнай өнімдерін сақтауға және мұнай өңдеуші зауыттар мен қайта айдайтын мұнай құбырлары станцияларында кеңінен қолданылады.

Қалқымалы тік резервуарлар понтонды резервуарлар сияқты тез буланатын заттарды сақтауға арналған. Мұндай типті резервуарларда понтон мен стационарлы жабындардың функциялары понтонға қарағанда атмосфералық әсерлердің жүктемелеріне негізделетін бір түзілімге үйлескен. Осыған байланысты қалқымалы жабынның бетінде “суағызғыш” – яғни судың жабын бетіне жайылуын және резервуардың сыртына шығып кетуін қамтамасыз етеді.

Барлық тік резервуарлар арнайы жабдықталған резервуарлы металлқұрылымды , қабырғаларды орау, түптерді орау және қалқымалы жабындардың орталық бөлігі, понтондар және “кезеңсіз” стационарлы жабындарды қолданатын зауыттарда жасалады.

Басқа типті жабындардың элементі және қалған оралмайтын конструкциялар аяқталған ірі элементтер түрінде (понтонның тәжі және қалқымалы жабын, қаттылақ сақинасы және т.б)өнеркәсіптік әдіс-тәсілдермен жасалады. Резервуарларды жинақтау орамаларды орау және оларды жобалы түрге келтірумен сипатталады. Олар оңтүстік аймақтарда қолданылыады және тиімді болып келеді. Олардың сыйымдылығы орта есеппен алғанда стационарлы жабынды және понтонды резервуарларға қарағанда 20% төмен.

Тік изотермиялы резервуарлардың екіқабырғалы және бірқабырғалы түрі жанған артық мөлшердегі қысымдағы газды сақтауға, атмосфералыққа жақын және төмен теріс температурада (34 ^оС аммиак үшін, 46 ^оС пропан үшін, 106 ^оС этилен үшін, 160 ^оС табиғи газ үшін, 196 ^оС оттек үшін) арналған.

Екіқабырғалы изотермиялық резервуарлардың ішкі құрылысы қарапайым көміртекті және төменкөміртекті темірден құралған және атмосфералық жүктемеге және қабырғааралық кеңістіктегі жылу оқшаулаудың жүктемесіне негізделген. Сыртқы құрылысы және бірқабырғалы изотермиялық резервуарлар суыққа төзімді темірден тұрады және сұйытылған өнім,әуе-булы кеңістіктегі артық қысым,жылуоқшаулау мен вакуум есебінен шығатын гидрастатикалық жүктемеге негізделеді..Изотермиялық резервуарларды металлқұрылмды зауыттарда қабырғаларды орау және бөлек – бөлек беттерден жинау арқылы дайындайды. Шар тәрізді (сфералық) 6 мың м³-2 мың м³ көлемді, резервуарлар және газгольдер сұйық және газтектес 0,25-1,8 Мпа жоғары артық мөлшерлі қысымда өнімдерді сақтауға арналған.

Шар тәрізді резервуарлардың және газгольдердің есептемесі сұйықтықтың гидростатикалық қысымында орындалады, артық қысым газды ортада, атмосфералық және басқа Ресей Мемлекеттік қалалық техникалық бақылауына сай орындалады. Мұндай қаптамалы резервуарлар (газгольдер) жеке беттерден құралған суық вальцовка әдісімен жасалады.Қаптаманың монтажда жинастырылуы арнайы манипулятор немесе басқа әдіспен жүзеге асады. Монтажды дәнекерлеу- автоматты түрде болады.

Резервуарлар (газгольдер) өзара байланысқан құбырлы тіреулерде орналасады.

Шар тәрізді резервуарлар (газгольдер) сыртқы шахталы баспалдақтармен , ішкі айналатын қарауылды баспалдақпен және қызмет көрсету қондырғыларымен жабдықталған.Мұндай резервуарлардың (газгольдердің) кейбірін жұптарға біріктіріп және өтпелі алаңдар арқылы байланыстырады.

Ауыспалы көлемдегі газгольдерді (тұрақты қысымдағы) сулы қауыздағы газгольдерге (ылғалды газгольдер) және цилиндрлі-поршеньді газгольдерге( құрғақ газгольдер) бөліп қарастырады.

Ылғалды газгольдер суға толтырылған және бір немесе екі жылжымалы – телескоп және қоңыраулы тік цилиндрлік резервуарлардан құралған. Үлкен көлемді газгольдерде телескоп және қоңырау тәріздес бірнеше буын болуы мүмкін. Үлкен көлемді газгольдерде бірнеше ұқсас буындар болуы мүмкін.

Үлкен емес көлемдегі газгольдерде телескоп жоқ. Көлемнің өзгеруі қозғалмалы буындардың газбен толтырылып жылжытылуымен және оларды жұмсау шамасына қарай түсірілуі арқылы жүзеге асырылады. Газгольдердегі қысым(~5 кПа) арнайы жүктермен және қозғалмалы буындардың салмағымен қолдау тауып отырады. Көршілес буындардың герметикалылығы сулы бекітпелер арқылы қамтамасыз етіледі.

Құрғақ газгольдерде көлем поршеньннің (шайбы) газгольдердің ішіне кіруімен өзгереді .

Траншейлі және казематты типті 10мың м³ көлемді жерасты резервуарларының орналасуы ашық түсті мұнай өнімдерін және сұйық шикізатты тағамдық өнімдерді ұзақ уақытылы сақтауға арналған.

Градирнялар, су айдауыш мұнаралар. Градирнялар, шашыратқыш қауыздар және салқындатқыш тоған- суды салқындатуға арналған құрылғылар болып табылады. Мұнаралы тамшылы градирняларда суландырғышқа түсетін жоғары температуралы су құлау кезінде тор жүйесі арқылы өтіп,тамшыларға бөлініп,салқынданады. Салқындаған су резервуарда өнім түсетін жерге жинақталады.

Мұнаралық градиреннің негізгі конструкциялық элементі- тартқыш башня. Градирен мұнараларын темірден және монолиттік теміршойыннан жасайды. Теміршойыннан жасалған мұнаралар мүмкін болатын түйісулердің ауытқулардың кесірінен кең көлемде таралмады. Аз ғана өнімділігі бар бұрынырақ салынған градирлердің ағаштан жасалған мұнаралары бар.

Орта және шағын өнімділіктегі градирнялар үшін ішкі жағынан ағаш қалқанмен немесе абестоцементті беттермен көмкерілген кеңістіктік болат қаңқа түріндегі мұнаралар кең таралым тапқан. Бұл пирамида пішінді барлық градирнялар болып табылады,онымен қоса мұнараның төменгі қабаты тік орналасады. Құрылымдық қатынаста каркасты-көмкерілген типтегі сорып алатын мұнара кереге көзді көп қырлы құрылысты елестетеді.

Каркастың кеңістіктік қаттылығы барлық ярустарда орналасқан көлденең кереге көзді сақиналар,бұрыштық ферма-тұрғылар мен каркастың ішкі қырларында орналасқан диагоналдық байланыстар(қиғаштап қойылған тірек) арқылы қамтамасыз етіледі. Каркастың құрылымдық шешімі биіктігі бойынша бір ярусқа,ені бойынша мұнараның бір қырына тең блоктармен бекітілген мұнараның құрастырылу мүмкіндігіне бағынған. Сорып алушы мұнараның жалпы габаритін градирняның өнімділігі негізінде анықтайды. Осылайша, 1600 м² жер суландыру көлемі бар сорып алушы мұнараның ұзындығы 54 м,қоршалған шеңбер радиусы төменнен 23 м,жоғарыдан-15,2 м болады. Жоспарда мұнара дұрыс он екі бұрышты үшбұрышты елестетсе,биіктігі бойынша бес ярусқа бөлінген.

Мұнаралы градирнялардың су жинаушы хауызы әдетте монолитті темірбетоннан дайындалады. Оның ішкі беті гидрооқшаулаумен (суық асфальты мастик қабатымен және басқалар) қорғалады. «Құрғақ» градирняларда су жинаушы хауыз жоқ болады. Суландырғыштың салмақ түсетін конструкцияларын бағана астына қойылатын құрылыммен бірге 300*300 мм тілікті темірбетон бағаналардың жиынтығынан, 300*400 немесе 300*600 мм тілікті көлденең тосқауылдардан,4,8 м-ге дейінгі ұшып өту мен бөренелерден, 200*400 мм тілікті салмақ түсетін суландырғыштардан орындайды.

Суландырушы жабдықтарда таспалы суландырғыштың екі түрі кең қолданысқа ие (екеуі де бір темірбетонды каркастан):антисептирленген ағаш бөлшектер жасалған бір ярусты шығырлы суландырғыш және престелген беттерден(көлемі 1,6*1,2*0,06м) тұратын жазық абестоцементті екі ярусты суландырғыштар. Металл құрылымдардың монтажы қарапайым әдіспен жүзеге асады.

Темірбетонды мұнаралы градирнялар әдетте аэродинамикалық көзқараспен қарағанда әлдеқайда рационалды болып келетін бірсызықты гиперболоид пішініне ие.

Суландырушы жабдықтың құрылымы мен ауа мен судың жанасуы арқылы беттің ұлғаюы жүзеге асатын әдіске тәуелділігіне байланысты градирнялар таспалы, тамшылы шашыратқыш және аралас тамшылы шашыратқыш болуы мүмкін. Құрылымды тамшылы суландырғыш арнайы пішіндегі қиюластырылған білте тақтайшалардан жасалады;таспалы-бір-бірінен кішкене ғана қашықтықта көлденең орналасқан асбестцементті беттерден жасалады.

Градирнялардың суландырғыштарындағы суытылатын суға қатысты ауаның жылжу бағыты қарама-қарсы дәлдіктегі(қарсы келген),кесе-көлденең дәлдікті,аралас (кесе-көлденең-қарама-қарсылы) болуы мүмкін.

Градирняларлардың айрықша түрі болып кейде «құрғақ» градирнялар деп аталатын радиаторлық суытқыш табылады. Оларда суытылатын су суытқыш арқылы өтетін ауаға радиаторлардың қабырғалары арқылы жылу беру жолымен жылу береді. Бұл градирнялардың артықшылығы қоршаған ортаны қалған барлық градирнялардан бөлінетін булардан толық қорғауында.

Желдеткішті градирнялар әртүрлі көлем мен пішіндерге ие: дөңгелек,шаршылы,тікбұрышты және көпбұрышты. Олардың ішінде әлдеқайда иілімді көлемге дөңгелек және көпбұрышты біржелдеткішті градирнялар ие.

Желдеткішті градирняларды мақсатты түрде келесі жағдайларда қолдану керек:

- суды салқындатушы құрылысты орналастыру үшін аумақты кішірейту немесе оларды ауаның қозғалысына ыңғайсыз шарттары бар(градирня аумағында биік ғимараттардың болуы,жылдың жылы мезгілінде желсіз күндердің көп болуы т.б.) аумаққа орналастыру қажеттілігі туған кезде;

- ыстық климат жағдайында судың циркуляциялық салқындатылуы кезінде.

Тоған-салқындатқыштар қағида бойынша аумақтан тыс құрылыстарға жатады,су салқындатқыштардың басқа түрлері тікелей өндірістік аумақтарға орналастырылады.

Су айдаушы мұнаралар-бұл сорғы станциялары жоқ кезде және апатты жағдайларда,сонымен қатар суды қолдануды реттеу үшін су құбырлары жүйесінде судың қысымын арттыруға арналған құрылыстар. Олар өнеркәсіптік өндіріс орындарын,ауылшаруашылық кешендер мен елді мекендерді шаруашылық-ауыз су,өндірістік және өртке қарсы сумен қамтамасыз етуші жүйелерде қолданылады.

Суайдауыш мұнараның негізгі элементтері-резервуар(немесе бак) және тіреу. Бактың сыйымдылығы мен тіреудің биіктігіне(бактың түбіне дейін) байланысты су айдаушы мұнаралардың габаритті сызбанұсқасын анықтайды. Бак пен тіреудің пішіні мен олардың бір-бірімен пропорционалды қатынаста болуына құрылыстың архитектуралық тұрпаты тәуелді болып келеді.

Жаппай құрылыс үшін қағида бойынша болат бактар мен темірбетон,кірпіш немесе металдан жасалған тіреулері бар шатырсыз мұнараларды қолданады.

Бактың сыйымдылығы 3м-ге еселенген тіреудің биіктігінде(жер деңгейінен бактың түбіне дейін) 15,25,20 м³, және 6 м-ге еселенген 100,150,200,300, және 800 м³ . Қажеттілік болған жағдайда үлкен көлемді бакты мұнаралардың қолданылуы мүмкін.

Бактар сфералық,конустық,тамшытәріздес,тостаған тәрізді және басқа пішінді болады;діңгектер-цилиндрлік,конустық пішінді және гиперболалық кескінді,сонымен қатар кереге көзді құрылымды қабықшалардан тұрады. Негізгі құрылымдық материал ретінде монолитті темірбетон мен металл қолданылуы мүмкін. Кейде,архитектуралық ойлаудың нәтижесінде мұнаралар шатырлы болып жобаланады. Бірегей монолитті темірбетонды мұнараларды сырғымалы қорама қалыпты пайдалана отырып тұрғызады. Бак жобалық белгіге дейін көтерілу арқылы жерде жөнделе береді.