дайын экология 2 (5)

Өзара қарым-қатынастағы екі түрдің бір жерде қатар тіршілік етуі бұлардың біреуіне қарсы әсерін тигізіп, ал екіншісі үшін ешбір әсер көрсетпейтін болса, бұл қатынас:

C)& аменсализм

Популяцияның санын сақтау үшін табиғи бөгеттер (тау, өзен т. б.) арқылы ареалдарды бөлудің маңызын көрсетіңіз:

A)& оң, пайдалы әсер тигізеді

Қорғаныш қызметін атқаратын Жердің осы ауа қабатында орналасқан:

E)& стратосфера

Ғылымға «Биосфера» терминін енгізген ғалым:

B)& Э.Зюсс

Қазақстандағы қорық саны:

A)& 10

Тіршіліктен туыдайтын заттар қалай аталады B.И.Вернадский бойынша:

D)& биогенді заттар

Құрылу барсында тірі және тірі емес процестер қатынасатын зат аталады:

B)& биокосты заттар

Құрылу барысында тірі емес процестер қатынасатын зат аталады:

A)& косты зат

В. И. Вернадскийдің ноосфераға берген анықтамасы:

A)& ақыл-ой сферасы

Мына газ концентрациясының жоғарылауы «Жылу эффектісін» тудырады:

B)& көмір қышқыл газы (СО₂)

Жел эрозиясының түрлерін атаңыз:

E)& дефляция және шаңды-дауыл

Қалпына келмейтін табиғи ресурстарға жатады:

D)& минералдық шикізаттар

«Қышқылдық жауынның» негізгі себебі:

D)& ауаға күкірт қос тотығы мен азот тотықтарының таралуы

Адамда әртүрлі ауру тудыратын, табиғи ортаның тірі организмдермен ластануы аталады:

B)& биологиялық ластану

Топырақ құнарлылығы анықталады:

B)& қара шіріктің (гумус) құрамымен

Ақсу-Жабағылы қорығы құрылды:

E)& 1926 жылы

Қорғалжын қорығы құрылды:

B)& 1968 жылы

Үстірт қорығы құрылды:

D)& 1984 жылы

Барсакелмес қорығы құрылды:

E)& 1939 жылы.

Наурызым қорығы құрылды:

D)& 1934 жылы

Гидросферадағы тіршілік шегі мына тереңдікті құрайды:

A)& 11-11,2 км

Сыртқы ортадан ағзаға және керісінше ішкі ортаға мына айналым үздіксіз жүреді:

B)& биогеохимиялық айналым

Су ортасын ластаушылардың ағзаларға көбірек зиян келтіретінін көрсетіңіз:

D)& зиянды ағызынды сулардың түсуі

Арал теңізі су деңгейінің төмендеуі негізгі себебі:

C)& Амудария және Сырдариядан келетін су көлемінің азаюы

Топырақ қасиеттері мен құнарлылығының нашарлауы аталады:

B)& топырақ деградациясы

Автокөлік жолдарына жақын жатқан топырақта жиналатын металл:

C)& қорғасын

Топырақтың екінші қайтара тұздануының негізгі себебі:

E)& артық жер суару.

Бұзылған жерлерді қалпына келтіру үрдісі:

B)& рекультивация

Қандай шаралар топырақты жел эрозиясынан сақтайды:

C)& топырақ бетінде өсімдік қалдықтарын сақтау арқылы өңдеу

Қоршаған орта ластануының жағдайын анықтау үшін өсімдіктерді қолдану үрдісі:

B)& биоиндикация

Жер, су, орман, минералды ресурстар осы классификация бойынша анықталады:

C)& табиғаттың тікелей және жанама компоненттеріне байланысты

Бұзылған жерлерді түбегейлі жақсартуды атаймыз:

D)& мелиорация

Организмдердің бір бірлестіктерінің белгілі кезектілікпен басқаларымен алмасу процесі аталады:

C)& сукцессия

Биосферадағы кіші зат айналымын атаңыз:

A)& биогеохимиялық

Қалпына келмейтін ресурстарға жатады:

C)& қазба байлықтары

Қалпына келетін табиғи ресурстарға жатады:

B)& жануарлар мен өсімдіктер әлемі

Жартылай қалпына келетін табиғи ресурстарды көрсетіңіз:

A)& орман ресурстары, топырақ

Уытты тұманның лондондық түрі анықтайды:

C)& бронхты-өкпе ауруларының асқынуы

Фотохимиялық тұман «смог» шақырды:

A)& көз, тамақ, мұрын қуыстарының кілегейлі қабатының қабынуы

Атмосфераның ластануында қандай шаралар қолданады:

E)& қалдықсыз және аз қалдықсыз технологияны өндірісте қолдану

Атмосфераның ластануында қандай шаралар қолданады:

E)& өндіріс аймағында санитарлы –қорғауды ұйымдастыру

Биосферадағы үлкен зат айналымын атаңыз:

C)& геологиялық

Атмосфераға автокөліктің және өнеркәсіп орындардың жану өнімдері ретінде көп енетін зиянды газ:

B)& көміртегі оксиді (СО₂)

Азот тотықтарының (NO, NO₂ ) атмосфераға түсу көзін атаңыз:

C)& азот тыңайтқыштарын өндіруде

Энергия алудың экологиялық жолы:

C)& гидроэлектростанциясы

Жер бетіндегі гидросферадағы тұщы су қорының жалпы көлемі:

B)& 2 пайыз

Тұщы судың негізгі бөлігі қайда орналасқан:

D)& мұздықта

Неліктен тұщы су жетіспеушілік мәселесі туындады:

A)& халық тұрғындарының жылдам өсуі және олардың қажеттіліктері

Судың сапалығын жақсартудағы негізгі әдістерді атаңыз:

E)& тұндыру, түссіздендіру, залалсыздандыру

Смогтардың түрлерін анықтаңыз:

E)& Лос – Анджелес және Лондон типті.

Атмосфералық ауа құрамында азот мөлшері (%):

A)& 78,08

Қызыл кітаптағы организмдердің ерешеліктерін атаңыз:

C)& анықталмаған, сирек, жойылып бара жатқан, азайып жатқан

Түрлердің азаюына себеп болады:

B)& мекен ету орнының бұзылуы, шектен тыс пайдалану

Патогенді саңырауқұлақтармен күресу үшін пайдаланады:

A)& фунгицидтерді

Зиянкес жәндіктермен күресу үшін пайдаланады:

B)& инсектицидтерді

Қазақстанның Жер кодексі мына жылы қабылданды:

E)& 2003 жылы.

Рекреациялық және ғылыми мақсатта құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтың түрі:

B)& табиғи ұлттық саябақ

В. Шелфордтың ғылымға енгізген экологиялық заңы:

B)& толеранттылық заңы

Қоршаған ортаны шумен ластануының негізгі көзіне жататыны:

E)& автокөлік.

Адам денсаулығына және оның ұрпағына зиянды әсер етпейтін топырақ, ауа немесе су ортасын ластаушыларының мөлшерінің дұрыс аталуы:

C)& зиянды заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясы (ШРК)

Озон бұзушы заттар:

C)& фреондар

Қалдық сулар иісін жою процесі:

E)& дезодорация

Павлодар облысы территориясында орналасқан мемлекеттік ұлттық саябақ:

C)& Баянауыл

Экологиялық қуыс түсінігін ғылымға енгізген:

E)& Элтон

Ақмола облысында орналасқан мемлекеттік ұлттық табиғи саябақ:

D)& Көкшетау

Адамдардың демалуы үшін арналған аймақ:

A)& рекреациялық аймақ

Урбанизация процесінің көрінісі:

C)& қала тұрғындарының көбеюі және қалалардың өсуі мен дамуы

Суды ластаушылар:

B)& гидрополлютанттар

Суды көпшілік жағдайда ластаушы заттар:

C)& мұнай және мұнай өнімдері

Экологиялық мәселелерді шешу бойынша қоршаған ортаны қорғаудың БҰҰ бағдарламасы:

A)& ЮНЕП

Экожүйенің мына компоненттері ыдыратушылар болып табылады:

E)& бактериялар

Марқакөл қорығының құрылған жылы:

E)& 1976 жылы

Биосфера туралы ілімді қалыптастырған атақты биогеохимик ғалым:

C)& Вернадский

Адамдардың саналы іс-әрекеттері негізгі анықтаушы фактор болып табылатын биосфераның даму сатысы:

C)& ноосфера

Семей қаласында бірінші атомдық жарылыс болды:

D)& 1949 жылы

Семей полигоны осы қозғалыстан кейін жабылды:

D)& Невада-Семей

Уытты тұман (смог) көбіне қалыптасады:

D)& қалалардың үстінде

Қалпына келмейтінтін табиғи ресурстарға жатады:

D)& минералдық шикізаттар

Биосферадағы негізгі қозғалыстарды қамтамасыз ететін маңызды үрдіс:

C)& атомдардың биогенді өрісі

Табиғи экожүйенің тұрақтылығы мына құбылысқа байланысты:

C)& түрлердің әртүрлілігіне

Канцерогенді заттар дегеніміз:

B)& рак ауруына шалдықтыратын заттар

Стратосфера қабатында орналасқан озон қабатының қалыңдығы:

E)& 2-4 мм

Мына организмдер көп жағдайда эдификаторлар болып табылады:

B)& өсімдіктер

Көлемі 10 млн. км² болатын озон тесігі алғаш рет осы жерден анықталған:

C)& Антарктида

Мына өңір экологиялық апат аймағына жатады:

D)& Арал теңізі аймағы

Шөлдену процесін тудыратын антропогендік факторды атаңыз:

B)& қарқынды мал өрістету

Қазақстанның осы аумақтары шөлденуге ұшыраған:

B)& Арал маңы

Зауыт бөлмелері мен зертханалардағы дыбыстың шекті мөлшердегі деңгейі:

B)& 70 дБ

Бұзылған жерлерде өсімдіктер жамылғысын құру әрекеті:

D)& биологиялық рекультивация

Қоршаған орта объектісінің осы түрі халықаралық деңгейде қорғалады:

D)& атмосфералық ауа

Өсімдіктерді отырғызу арқылы жерлерді жақсарту бойынша іс-шаралар аталады:

A)& фитомелиорация

Ағынды суларды анаэробты бактериялардың көмегімен биологиялық тазартуға арналған құрылғы:

E)& метантенк

Гидропоника – дегеніміз:.

C)& Өсімдіктерді ертінділерде өсіру тәсілі.

Бүкіл гидросферадағы су айналымының белсенділігі құрайды (жыл):

E)& 3000 жыл.

Топырақтың құнарлы қабатының (гумустың) қалыптасуы үшін қажет:

B)& 100-200 жыл.

Рио-де-Жанейродағы өткізілген БҰҰ конференциясында «Тұрақты даму» Тұжырымдамасы қабылданды:

B)& 1992 жылы

Сарқырама су, ғасырлық ағаштар, үңгірлер сияқты объектілер кіреді:

D)& Табиғи ескерткіштерге

Жабайы табиғатты қорғаудың әлемдік қоры:

C)& WWF

Табиғат және қоғамның өзара әрекеттесуі тарихындағы негізгі кезеңдерін көрсетіңіз:

B)& биогендік, аграрлық, өнеркәсіптік, ақпараттық

Құрып бара жатқан флора мен фауна саудасының халықаралық конвенциясының сәтті ұйымдастырылуын қамтамасыз ететін бағдарламаны көрсетіңіз:

A)& CITES

Жеке арнайы сұрақтар бойынша көпжақты халықаралық келісім дегеніміз:

C)& конвенция

Йоханнесбургтегі Бүкіләлемдік саммит өтті:

C)& 2002 жылы

БҰҰ шешімімен «Тұрақты даму» термині қоғамға енгізілді:

A)& 1987 жылы

Ауыз суды залалсыздандырудың мына әдісі экологиялық қауіпсіз болып саналады:

C)& озонмен өңдеу

Математикалық моделдеу саласында халық санының өсуіне байланысты табиғи ресурстардың қоры туралы «Әлемдік динамика» деген ғаламдық үлгіні жасаған ғалым:

B)& Джей Форрестер

Экономикалық дамуда адамзаттың ғаламдық дағдарысының мүмкін болуын болжап, осы мәселе жөнінде күрескен ұйым:

C)& Рим клубы

Жердің табиғи байлығын сақтау мен оны тиімді пайдаланудың үкіметаралық ғылыми-кеңестік ұйымы:

B)& ТҚХО

Су, энергетика, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы және биоқабатты сақтау мәселелерін шешуге байланысты көлемді жоспарлар қабылданған конференция:

B)& Йоханнесбургте өткен конференция

Қазіргі уақыттың мұқтаждығын қанағаттандыратын, бірақ келешек ұрпақтың мұқтаждығын қанағаттандыруын қауіпке қоймайтын даму түрі:

C)& тұрақты даму

Қоршаған ортаға зиян келтірусіз мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуының түрі:

B)& тұрақты даму

Қазақстан Республикасы Тұрақты дамуға көшу тұжырымдамасын мына жылдарға қабылдады:

A)& 2007-2012 жж

Қазақстан Республикасы әлемде экологиялық тұрақтылық жағынан осы индекспен, әрі осы орында тұр:

A)& 63,8 индекспен 70-ші орында

ҚР экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасын осы жылдарға қабылдады:

C)& 2004-2015 жж

Қоршаған ортаның ластану деңгейiн төмендету және оны тұрақтандыру жөнiндегi iс-әрекет жоспарын әзiрлеу осы кезеңге жатады:

B)& бiрiншi кезең (2004 - 2007 жылдар)

ҚР "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтары туралы" Заңы осы жылы қабылданды:

D)& 1997

Киото хаттамасы осы жылы енгізіліп, мына шешім қабылданды:

C)& 1997 жылы, парниктік газдардың шығарылымын қысқарту туралы

«Адамзат экономикалық жүйеден экологиялық-экономикалық жүйеге өту қажеттілігі» деген тұрақты дамудың нысанасын ұсынған ғалым:

C)& М. Стронг

Орхус келісімі осы жылы енгізіліп, мына шешім қабылданды:

B)& 1979 жылы, тұрақты органикалық ластаушылардың трансшекаралық таралуы туралы

Рама Конвенциясы осы жылы енгізіліп, мына шешім қабылданды:

A)& 1994 жылы, климаттың өзгеруі туралы

ЮНЕСКО инициативасы бойынша табиғат пен табиғи ресурстарды қорғаудың Халықаралық одағы (ТҚХО) құрылды:

D)& 1948 жылы

ҚР биологиялық алуантүрлілік туралы Конвенциясына қол қойылып, бекітілген жылдар

B)& 1992 және 1994

Марқакөл қорғының ең басты қорғау мақсаты:

C)& балықтар

Халықаралық Қызыл Кітаптың алғашқы басылымы осы жылы шықты:

E)& 1963

ЮНЕСКО-ның биосфералық статусын алған Қазақстандағы алғашқы қорық:

B)& Ақсу-Жабағылы

Ақтау қаласында АЭС тің базасында теңіз суын тұщыландыратын зауыттың ашылған жылы:

C)& 1981

Қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың 2-ші кезеңі осы жылдарды қамтиды:

C)& 1948-1968 жылға дейін